Kanser tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci vefat nedenidir. Her yıl 14 milyon yeni kanser hadisesi bildirilmektedir. Birebir görülme süratiyle devam eder ise 2030 yılında, yıllık 22 milyon yeni olay ortaya çıkması beklenmektedir.
Kanser %90 çevresel,%10 oranında ise genetik faktörlere bağlı oluşmaktadır. Çevresel faktörler ortasında da Tütün, Alkol, Obezite, Sağlıksız Beslenme ve Enfeksiyonlar birinci sıralarda yer almaktadır.
Sağlık Bakalığı datalarına nazaran ülkemizde bayanlarda göğüs ve tiroid kanserinden sonra kolorektal kanser ve sonrasında da sırasıyla rahim, akciğer ve mide kanseri gelmektedir. Erkeklerde ise sırasıyla akciğer, prostat, mesane, kolorektal kanser ve mide kanseri görülmektedir.
Kanser Taraması Nedir? Kimlere yapılır?
Kanser taramalarında emel daha hastalık belirtilerle ortaya çıkmadan yakalamak ve tedavisine imkan sağlamaktır. Tarama, görünüşte sağlam olan kişilere kimi testler, muayeneler yahut diğer metotlar uygulanarak şimdi tanısı konulmamış, bilinmeyen hastalık yahut bozuklukların yaklaşık olarak belirlenmesidir.
Herbir kanserin nedeni, ortaya çıkaran faktörler, teşhis ve tedavi sistemler farklıdır. Bu nedenle erken teşhis ve tarama prosedürleri de kanser tipine nazaran değişmektedir. Birtakım kanser tipleri için (örneğin göğüs, kalın bağırsak, serviks, prostat gibi) erken teşhis ve tarama önerilirken birtakım kanser tipleri için önerilmemektedir (örneğin pankreas, tiroid, mesane gibi).
Meme Kanseri
Meme kanseri bayanlarda en sık görülen kanserdir. Taraması çok ehemmiyet taşır. 40 yaşından sonra her bayana yıllık göğüs muayenesi yapılmalıdır. Yıllık mamografi ve göğüs US ile de takip edilmelidir.
Kolorektal kanserler
Kolorektal kanserler bayanlarda 3. ve erkeklerde 4. sırada yer almaktadır. Genel popülasyonda görülme riski %5 oranındayken, kolorektal kanser aile öyküsü olanlarda bu oran %15-20, inflamatuvar barsak hastalığı olanlarda %15-40 ve ailesel non-polipozis kolorektal kanser mutasyonu olanlarda %70-80 ve Familyal adenomatöz polipozis olanlarda ise %100 kanser gelişme riski vardır.
Sedanter hayat, alkol, sigara kullanımı ve yaş ile bu riskler artar.
Lif tüketimi, zerzevat ve meyve tüketimi, kalsiyum, D vitamini, folik asit desteği, antrenman ve tarama ile riskler azalır.
Şikayeti olmayan bireylerde 50 yaşından sonra taramaya başlanmalıdır. Bu hedefle yılda bir gaytada kapalı kan bakılmalı, 5 yılda bir sigmoidoskopi, 10 yılda bir kolonoskopi yapılmalıdır. Yüksek risk durumuna nazaran kolonoskopi 2 yılda bir yapılabilir.
Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser yahut adenomatöz polip hikayesi olan bireylerde olağan popülasyonla birebir prosedürler 40 yaşından itibaren başlamak şartıyla, birinci derece akrabalarında erken yaşta kolorektal kanser ortaya çıkan bireylerde ise akrabalarında kanserin çıkış yaşından 5 yıl evvel tarama prosedürü başlamalıdır.
Ailesel polipozis sendromların olduğu ailelerde 10-12 yaşından sonra genetik testler yapılmalı ve yıllık sigmoidoskopiler ve kolonoskopiler ile tarama yapılmalıdır.
Ailesel non-polipozis kolorektal kanser aile kıssası olanlarda genetik mutasyonlar araştırılmalıdır. 20-25 yaşından itibaren yahut erken kanser gelişen aile bireyinin yaşından 5 yıl evvel kolonoskopi 2 yılda bir, 40-45 yaşından itibaren yıllık tarama , bayanlarda 25-30 yaşından itibaren yılda bir endometrial ve ovariyal inceleme, 5 yaşından itibaren idrar tetkiki ve servikal smear takibi yılda bir , deri muayenesi yılda bir, 1-3 yılda bir üst GİS endoskopisi yapılmalıdır.
