Hipertiroidizm (Zehirli Guatr)
Hipertiroidizm, tiroid bezinden çok tiroid hormonu (T4 ve T3) salgılanmasıyla oluşan bir hastalıktır. Bu hastalığa ‘tirotoksikoz’ ismi de verilir.
Hipertiroidiye neden olan hastalıklar şunlardır:
1.Graves hastalığı,
2.Toksik nodüler guatr (Zehirli Guatr),
3.Tiroid bezinin iltihapları (Tiroiditler),
4.Aşırı iyot alınması (nodülü olan hastaların fazla iyotlu tuz yahut iyotlu öksürük şurubu tüketmeleri ile)
5.Aşırı tiroid hormonu almakla (Levotiron, Tefor yahut Euthyrox üzere ilaçların çok alınması ile).
‘Graves hastalığı’ tiroid bezinin nedeni bilinmeyen ‘otoimmün’ bir hastalığıdır. Yani, beden, tiroid bezine karşı yabancılaşarak ‘TSH reseptör antikoru’ denilen bir husus üretir ve bu unsur tiroid bezini uyararak çok hormon üretilmesine neden olur. Bu unsurların neden oluştuğu şimdi bilinmemektedir. Bu hastalarda ‘zehirli guatr’ ve gözlerde öne gerçek çıkma-fırlama (oftalmopati) oluşabilir. Hipertiroidili hastaların birçoklarında (%70-80’inde) ‘Graves hastalığı’ vardır. Bunun dışında sıcak nodüller de ‘hipertiroidi’ yapabilirler. Hipertiroidili hastaların %5’inde sıcak nodül nedeniyle hipertiroidi oluşur. Tiroid bezinin iltihabi durumları (tiroiditleri) sırasında da hastalığın birinci evresinde ‘hipertiroidi’ gelişebilir. İltihabi durumların kimilerinde uzunluğunda ağrı oluşabilir ve hastaların bir kısmında ateş meydana gelir.
Hipertiroidisi olan bir hastada hangi şikayetler ve bulgular gelişir?
1.Kilo kaybı
2.Kaslarda zayıflık
3.Ellerde titreme
4.Uyumada zorluk
5.Çarpıntı
6.Saçlarda incelme ve dökülme
7.Ciltte incelme ve nemlilik ve çok terleme
8.Bağırsak hareketlerinde artma ve bazen ishal
9.Sinirlilik
10.Gözlerde ileri gerçek fırlama
11.Adetlerde düzensizlik
12.Tiroid bezinde büyüme (guatr) oluşması
13.Sıcağa tahammül edememe
14.Erkeklerde göğüslerde büyüme
15.Kemik erimesi (Osteoporoz)
Hipertiroidi durumu hangi tetkikle ortaya konmaktadır?
Hipertiroidi tanısı için kanda tiroid hormonlarına (T4 ve T3) ve TSH seviyesine bakılır. Kanda hür T4 ve serbest T3 seviyeleri yüksek, TSH ise düşük bulunursa ‘hipertiroidi’ teşhisi konur.
Hipertiroidi hiç tedavi edilmezse ne olur?
Hipertiroidi tedavi edilmezse hastada kilo kaybı devam eder; kalpte ritim bozukluğu, kalp yetmezliği ve bir iltihap yahut enfeksiyon sırasında tiroid krizi ve buna bağlı şok ve vefat meydana gelebilir. O nedenle hipertiroidi kesinlikle tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
Hipertiroidi hastalarında tedavi seçenekleri nelerdir?
Hipertiroidi tedavisinde 3 formül vardır:
1.İlaç tedavisi,
2.Atom (Radyoaktif iyot) tedavisi,Cerrahi (ameliyat).
1. İlaç Tedavisi: Hipertiroidisi olan bütün hastalara kanda yüksek olan tiroid hormonlarını olağan seviyeye getirmek için evvel ilaç tedavisine başlanır. İlacın dozunu hekiminiz hastalığın şiddetine nazaran ayarlar. İlaç tedavisine başladıktan 6-8 hafta sonra tekrar denetime çağrılırsınız ve hormonlarınızın durumuna nazaran ilaç dozunun ayarlanması yapılır. Bu halde 1,5–2 ayda bir denetimler yapılarak en az 9 ay – 1 yıl ilaç tedavisine devam edilir ve hekiminizin kararına nazaran ilaç kesilebilir. Hekimin haberi olmadan ilaç kesilirse hastalık tekrar alevlenir. Böylelikle o vakte kadar yapılan tedavi de boşa gitmiş olur. O nedenle ilaç tedavisi hekiminize danışılmadan kesilmemelidir. İlaç tedavisi sırasında ateşiniz çıkar ve boğazda ağrı olursa çabucak hekiminize başvurmanız gerekir. Bu durum kanda beyaz hücrelerin (lökosit) çok azalmasından ötürü olmuş olabilir. Çok ender olan bu durum oluşursa ilaçlar kesilerek cerrahi tedavi yahut atom tedavisi önerilir. Tedavi sırasında karaciğeriniz etkilenebilir ve karaciğer ile alakalı kan seviyelerinde hafif yükselmeler olabilir. Fakat bu durum hipertiroidinin tesiriyle de olabilir. O nedenle SGOT (AST) ve SGPT (ALT) denilen enzim seviyeleri sık ortalarla takip edilmeli ve tedaviyle birlikte enzim seviyeleri gitgide artıyorsa ilaçlar kesilerek hastaya ameliyat önerilmeli yahut atom tedavisine geçilmelidir.İlaçlar hekiminiz tarafından kesildikten sonra hastalık birinci 6 ayda % 30-50 oranında tekrarlayabileceğinden ilaç kesildikten sonra da tekrar denetime gitmek gerekir.Hastada ‘sıcak nodül’ varsa ilaçlarla hormon seviyeleri olağan seviyeye getirildikten sonra ameliyat yahut atom tedavisi yapılır.İlaç tedavisiyle hastalığı düzelen hastalarda ilaç kesildikten sonra hastalık tekrar alevlenirse ameliyat yahut atom tedavisi yapılır.Hipertiroidili hastaların dikkat etmeleri gereken bir konu iyotlu tuz yememeleridir. Hipertiroidisi olan hastaların iyotsuz tuz yemeleri gerekir. Sigara içenlerde hastalık sıkıntı iyileştiğinden ve göz hastalığı ortaya çıktığından hastanın sigarayı bırakılması gerekmektedir.
Hangi hipertiroidi hastasında ‘tekrarlama’ durumu daha sık görülür?
1.Büyük guatrlarda,
2.Genç yaştaki hastalarda,
3.Tiroid bezinde kan akımının fazla olduğu hastalarda,
4.Hastalığı başlangıçta şiddetli olanlarda,
5.Başlangıçta oftalmopati (gözde dışarı fırlama) olanlarda,
6.Sigara içenlerde,
7.İyotlu tuz kullananlarda yahut fazla ölçüde iyotlu öksürük şurubu içenlerde,
8.Kan antikorlar seviyeleri yüksek olanlarda
9.Hormonları olağana getirebilmek için yüksek doz antitiroid ilaçlara muhtaçlık olan hastalarda TSH seviyelerindeki düşüklüğün düzelmediği hastalarda
2. Atom (Radyoaktif İyot) Tedavisi: İlaç tedavisiyle hormonların olağan seviyeye geldiği hastalarda ilaçlar azaltılarak kesilir. İlaçlar kesildikten sonra hastalık tekrar ederse ameliyat yahut atom tedavisi gündeme gelir. Radyoaktif iyot tedavisi ayrıyeten ‘sıcak nodül’ü olan ve kan hormon seviyeleri yüksek olan hastalarda da tercih edilen bir tedavi seçeneğidir. Bu hastalarda evvel ilaçlarla hormon seviyeleri olağana getirilir ve sonra atom tedavisi yapılır. Atom tedavisi, teşkilatlı Nükleer Tıp ünitelerinde verilir. Atom tedavisinin ismi her ne kadar ürkütücü de olsa kanser yapan yahut üreme sistemine ziyanlı bir tesiri yoktur. Lakin bayanların 6 ay sonra hamile kalmalarına müsaade verilir. Atom tedavisi alan hastaların % 80-90’nında birinci yıl içinde kalıcı hipotiroidi (tiroid bezi yetmezliği) gelişir ve ömür uzunluğu Levotiron, Tefor yahut Euthyrox üzere tiroid hormon ilacı almaları mecburiliği vardır. Bunu hastaların baştan bilmeleri ve kabul etmeleri gerekir.
Atom tedavisi alan hastalar nelere dikkat etmelidirler?
1.İlk 5 gün etraftaki sağlıklı insanları korumak ismine yakın temastan kaçınılmalıdır.
2.Yenidoğanlarla, çocuklarla (8 yaş altı çocuklar) ve hamile bayanlarla yakın temas yasaklanır. Lakin birebir odada oturabilirler.
3.Hastanın bebeği varsa emzirmesi yasaklanır.
4.Tuvalet sonrası tuvalet 2 kere temizlenmeli ve eller güzelce yıkanmalıdır.
5.Boğazda yahut uzunluğunda ağrı olursa aspirin yahut başka misal ilaçlar yararlı olabilse de bu ilaçları hekiminize müracaattan almayınız.
6.Sinirlilik, ellerde titreme yahut çarpıntı olursa kesinlikle hekiminize başvurun.
3.Cerrahi (Ameliyat) Tedavisi: İlaç tedavisine dirençli, ilaç tedavisine karşın tekrar etmiş, kanser kuşkusu taşıyan ve guatrı büyük olan hastalara ameliyat tavsiye edilir. Tiroid bezinin tamamına yakını yahut tamamı ameliyatla alınır. Ameliyat öncesi ilaç tedavisiyle hormon seviyelerinin olağan seviyeye gelmesi sağlanmalıdır.Ameliyat ayrıyeten sıcak nodülü olup nodül çapı büyük olan hastalarda da tercih edilen bir tedavi seçeneğidir.