Tiroid Yetmezliği (Hipotiroidizm)
Tiroid bezinin az çalışmasına ‘hipotiroidizm’ adı verilir. Hipotiroidizm, tiroid bezinin az hormon salgılaması nedeniyle oluşan bir hastalıktır. Kan dolanımında tiroid hormonları (T4 ve T3) düşük olduğundan metabolizma yavaşlar ve bu duruma bağlı şikayet ve belirtiler ortaya çıkar.
Hipotiroidiye neden olan hastalıkların başında‘Hashimoto tiroiditi’ denilen bir hastalık gelir. Bu hastalık, tiroid bezinin nedeni bilinmeyen bir biçimde hasara uğramasıyla oluşan bir durumdur. Hashimoto tiroiditinde evvel guatr vardır, lakin yıllar içinde bez küçülür ve hormon salgılayamaz hale gelir. Hashimoto tiroiditi’nin en kıymetli laboratuar özelliği, bedenin kendi tiroid bezine karşı ürettiği ‘anti-TPO’ ve ‘anti-Tiroglobulin antikorları’ isimli unsurların kanda yüksek olmasıdır. Toplumda, Hashimoto tiroiditinin sıklığı giderek artmaktadır. Hipotiroidiye neden olan başka nedenlerden birisi de tiroid bezi ameliyatlarıdır. Tiroid ameliyatı sonrası hormon salgılayacak kadar yeteri kadar doku kalmayınca hipotiroidi gelişir. O nedenle tiroid ameliyatı geçiren hastalarda tiroid hormonlarını ölçmek ve izlemek gerekmektedir. Tiroid bezinin tamamının yahut tamamına yakınının alındığı durumlarda Levotiron, Tefor yahut Euthyrox isimli tiroid hormon ilaçlarından biri mutlak alınmalıdır ve bu tedavi ömür uzunluğu devam etmelidir.
Radyoaktif iyot tedavisi yapılan hastalarda da tiroid bezi tahrip edildiğinden yeteri kadar hormon salgılanamayacağından ötürü hipotiroidi gelişir. Bazen nadir olarak birtakım ilaçlar (lityum, amiodaron, interferon, interlökin) ve baş ve uzunluğuna yapılan radyoterapi (ışın tedavisi) sonrası hipotiroidi gelişebilir. Hipotiroidi ayrıyeten şeker hastalarında, kansızlığı olanlarda, romatoid artriti olanlarda sık görülür. 60 yaşın üzerindeki bayanlarda da sık bulunur. Kanda yağ seviyeleri (Kolesterol, trigliserid gibi) yüksek hastalarda da hipotiroidi tarafından araştırma yapmak gerekir. Ayrıyeten depresyonu olan hastalarda, çocuğu olmayan yahut adet düzensizliği olan bayanlarda da hipotiroidi aranmalıdır.
Hipotiroidisi olan bir hastada hangi şikayetler ve bulgular gelişir?
1.Halsizlik, güçsüzlük, kolay yorulma
2.Üşüme, soğuğa tahammülsüzlük
3.Seste kısıklık ve kalınlaşma
4.El, yüz ve bacaklarda şişlik
5.Göz etrafında şişlik
6.Ciltte kuruma, kabalaşma yahut kalınlaşma
7.Saçlarda dökülme
8.Kas krampları
9.Depresyon, uyku bozukluğu, uyku hali
10.Kabızlık
11.Adetlerde düzensizlikleri
12.Kilo alma
13.Hafızanın zayıflaması, hatırlamada zorluk
14.Nabız sayısında azalma
15.Hareketlerde yavaşlama
16.Terlemede azalma
Hipotiroidi durumu hangi tetkikle ortaya konmaktadır ?
En kıymetli test ‘kanda TSH seviyesi ölçümü’dür. TSH seviyesi olağanın üzerinde çıkarsa, bu hastada hipotiroidiyi düşündürür. Hür T4 seviyeleri ise kanda düşük bulunur. Özgür T4 seviyesi düşük, TSH seviyesi yüksek bir hastada bariz hipotiroidi vardır. Yalnızca TSH yüksek, ancak T4 ve T3 seviyesi olağan ise hafif derecede tiroid yetmezliğinden bahsedebiliriz. Bu durumun da tedavi edilmesi gerekir. Tedavi edilmezse % 5 hastada bariz hipotiroidi gelişebilir. Tam kan sayımı yapılan hipotiroidili hastaların % 30-40’ında ‘kansızlık (anemi)’ ve % 15’inde ‘demir eksikliği’ saptanır. Ayrıca ‘B12 vitamin eksikliği’ de olabilir. Hipotiroidili hastalarda bayanlara mahsus bir hormon olan ‘prolaktin’ seviyeleri yüksek olarak bulunabilir. Bu hastalarda prolaktin seviyelerinde orta derecede bir yükseklik oluşur ve tiroid hormonu tedavisiyle düşer. Şayet hastanın tiroid hormon pahaları olağan aralıklara geldiği halde prolaktin seviyeleri tekrar yüksek ise başka nedenler araştırılmalıdır.
Hipotiroidi hastalarında tedavi seçenekleri nelerdir?
Hipotiroidi ömür uzunluğu tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Çok az olarak ‘Hashimoto tiroiditi’ olan hastalarda % 10-20 oranında bizatihi düzelme olabilir. Hipotiroidi tedavisi kanda eksik olan tiroid hormonlarının olağana gelmesi için tiroid hormon tabletleri verilerek yapılır. Bu ilaçlar hastalığın şiddetine nazaran hekiminizin önerdiği dozda başlanır. Hasta makul aralıklarla denetime çağrılarak ilacın dozu ayarlanır. Tedavide amaç kandaki T4 seviyelerini olağana getirmek ve TSH seviyesinin olağan sonlar içinde olmasını sağlamaktır. İlaç tedavisi ömür uzunluğu sürecek bir tedavidir ve kesilmemelidir. 6 ay – 1 yılda bir denetime giderek TSH seviyesine baktırmanız gerekir. Bazen ilacın dozunu artırmak yahut azaltmak gerekebilir. Hamile kalan hipotiroid bayanlarda ilacın dozunu ayarlamak gerektiğinden kesinlikle gebeliğin birinci ayı içinde denetime gidilmelidir. Hormon ilacı aç karna, yermekten en geç yarım saat evvel alınmalıdır. Öbür ilaçlar, tiroid hormon ilacının emilimini bozabileceğinden tıpkı öğünde öteki ilaçlar alınmamalıdır. Bilhassa demir ilaçları, mide ilaçlarından antasitler (Talcid gibi) yahut kalsiyum ilaçları tiroid ilaçlarının emilimini bozarlar. Hashimoto tiroiditi olan hastalar kesinlikle iyotsuz tuz yemelidir. Kalp hastalığı olan hipotiroidili hastalarda bu ilaçlar yan tesir yapabileceğinden olağandan daha sık denetime gidilmelidir. Hipotiroidili hastaların bir kısmında (özellikle Hashimoto tiroiditlilerde) anti-TPO ve anti-Tiroglobulin antikorları yüksek olarak bulunur. Bu antikorlar hastalığı yapan yahut oluşturan protein yapısındaki unsurlardır. Tedavi ile bunların seviyelerinde azalma olmaz. Bunların seviyesini azaltacak bir ilaç da şimdi yoktur. Bu antikorlara teşhis konduğunda bakılması gerekir. Daha sonra tedavi takibinde bakılmasına gerek yoktur. Son yıllarda selenyum alınmasının bu antikorları azalttığı saptanmışsa da bu bilgi şimdi araştırma kademesindedir.