Obezite ve Tedavisi

Uzun vakittir olumsuz tesirleri bilinse de yağ dokunun fazla olduğu beden yapısı olarak kabul edilen obezite son yıllarda artık bir hastalık olarak kabul edilmeye başlandı. Pekala nedir obezite? Beden kitle indeksi (VKİ) 30 ve üzeri obez olarak kabul edilmektedir. Her ne kadar Dünya Sıhhat Örgütü ( World Health Organization – WHO ) VKİ 40’ın üzerini ayırmasa da pratikte kimi kliniklerde 50 ve üzeri pahalar üstün obez olarak tanımlanmaktadır. Bununla bir arada kimi Asya ülkelerinde obzezite sonu daha da aşağıya çekilmektedir. Örneğin Çin 25 kg/m2 Japonya 28 kg/m2’nin üstünü obez olarak kabul etmektedir. İkinci dünya savaşından sonra sosyo-ekonomik süratli gelişim beraberinde obezite sıklığında da logaritmik artışla sonuçlandı. Sosyo-ekonomik gelişmişlik haritasına bakıldığında obezite sıklığı hakkında da kabaca fikir edinilebilir (Resim1). Günümüzde ise tam bir toplum sıhhati sorunu haline gelmiştir. Amerikan Tıp Derdeği obeziteyi 2013 yılında bir hastalık olarak sınıflandırmıştır. Nüfusunun üçte biri obez olan ABD’de kilolu olanların oranı %60’ları bulmaktadır. Günümüzde 90 milyondan fazlası ABD’de olmak üzere tüm dünyada 500 milyondan fazla insanın obez olduğu bildirilmektedir. Bu sayıya her yıl 35 milyondan fazlası eklenmektedir. ABD’de son 40 yılda %5 den %20’lere kadar çıkan dört katlık artış mevcuttur. Türkiye’de ise 2010 bilgilerine nazaran obezite oranı yaklaşık %17 seviyesindedir. Obezite ülkemizde de bir toplum sıhhati sorunu haline gelmiştir. Sıhhat bakanlığı tarafından 2010 yılında obezite ile uğraş programı uygulamaya konulmuştur. Obezitenin önemli bir sıhhat sorunu olmasının temelinde pek çok komplikasyona neden olması yada pek çok hastalığa taban oluşturması yatar (Tablo 1). Tablo 1: Obezitenin neden olduğu ya da katkıda bulunduğu durum Kalp damar Sistemi İskemik kalp hastalığı Anjina Myokart iskemisi (Kalp krizi) Konjestif kalp hastalığı Hipertansiyon Yüksek kolesterol düzeyi Derin ven trombozu (Kan pıhtı oluşumu) Pulmoner emboli Endokrin ve Üreme Diyabet (Şeker Hastalığı) Polikistik over sendromu Mensturual bozukluklar (Adet düzensizlikleri) İnfertilite (Kısırlık) Hamilelikte artan komplikasyonlar Doğumsal bozukluklar İntrauterin vefat (Ölü Doğum) Nöroloji İnme Migren Demans İntrakranial hipertansiyon Multiple skleroz Psikiyatri Depresyon Toplumsal izolasyon Dermatoloji Strialar Akontozis nigrikans Lenfödem Selülit Hirşutizm İntertigo Gastrointestinal Gastroözefageal reflü Karaciğerde yağlanma Kolelitiyazis (Safra taşı oluşumu) Kanser oluşumunda artış Göğüs Over Özefagus Kolon ve rfektum Karaciğer Pankreas Safra kesesi Mide Endometrium Serviks Prostat Böbrek Multiple myelom Non Hodgin lenfoma Teneffüs Obstruktif uyku apnesi Obezite hipoventilasyon sendromu Astım Romatoloji ve Ortopedi Gut Mobilizasyon kısıtlılığı Osteoartrit Sırt ve bel ağrısı Üroloji ve Nefroloji Erektil disfonksiyon Üriner inkontinans Kronik böbrek yetmezliği Hipogonadizm Gömülü penis Cinsel fonksiyon bozukluğu Tüm bu problemler obeziteyi vefat nedenleri ortasında da üst sıralara taşımaktadır. Yeni yapılan çalışmalar ABD’de bilhassa beyaz bayanlarda ölümlerin yaklaşık %20’sinin obeziteye bağlı sıkıntılardan kaynakladığını göstermektedir. Tüm toplum baz alındığında ise tütün kullanımından sonra en sık mevt nedenidir. Tüm bunlar neden kimi müelliflerin “çağımızın vebası” terimini kullandığını açıklamaktadır. Obezite ve neden olduğu ek sıkıntılar ülkelerin sıhhat sistemlerine önemli yük getirmektedir. 2010 yılı datalarında ABD’de yıllık ortalama sıhhat harcamaları incelendiğinde obez hastalar için obez olmayanlara nazaran altı kat fazla harcama yapıldığı ve yıllık ortalama maliyetin 3500 dolar cıvarında olduğu görüldü. 2005 Yılında 87 milyar dolar ile sıhhat harcamalarının yaklaşık %9’na neden olan obezite kaynaklı problemler için, 2010 yılında ise toplam sıhhat harcamalarının %21’i ne denk gelen 190 milyar dolar harcandı. Ülkemizde net datalar olmasa da yüzdelerin emsal olduğu düşünülebilir. Ülkemizide artık daha fazla ilgilendiren bu sorun için Sıhhat Bakanlığı tarafından “Obzeite İle Gayret Programı” 2010 yılında uygulamaya konuldu. Çabanın temelinde ve önceliğinde halk sıhhati açısından obezitenin nedenlerini ortadan kaldırmak vardır. Hayat şeklinin değiştirilmesi, öncelikle beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi ve daha fazla idman yapılması ile başlar. Bunların kalıcı olabilmesi için genç kuşağa yönelik çalışmalar çok daha kıymetlidir. Uğraşın öbür istikameti ise mevcut obezlerin tedavisidir. Diyet ve idman ile işe başlansa da bunların tek başına muvaffakiyet talihi çok düşüktür. VKİ arttıkça bu muvaffakiyet daha da azalır. Medikal tedavi metotları üzerine ağır araştırmalar yapılsa da şimdi net muvaffakiyet elde edilememiştir. Obezitenin tedavisi için çeşitli endoskopik prosedürler önerilse de bu çalışmalar şimdi istenen noktadan çok uzakta. Gastrik balon uygulaması hayli yaygınlaşan bir formüldür. Düşük komplikasyon oranları, kolay uygulanabirliği süreci cazip bir seçenek haline getirmektedir. Pek çok firma farklı özellikler taşıyan bir çok eser piyasaya sürüldü. Ama balon çıkarıldıktan sonra birden fazla hastanın tekrar çok beslenmeye başlayarak verilen kiloları ziyadesiyle geri almaktadırlar. Öteki taraftan muhteşem obez hastalarda cerrahi öncesi uygulamayla VKİ azaltılarak ameliyatında komplikasyon oranlarında azalma sağlanabilir. Yeniden ameliyat olamayacak hastalarda da rahatça kullanılabilir. Cerrahi açısından ise son yirmi yılda ivme kazanan ve giderek daha sık uygulanmaya başlayan usuller geliştirilmiştir. Metot konusunda altın standart oluşmadığı üzere çok uzun vadeli sonuçlar şimdi yayınlanmadı. Cerrahi sonrası hastalar kilo vermekle bir arada çabucak ameliyatın birinci haftasında diabet ve hipertansiyonda önemli düzelme izlenmektedir. Bu düzelme neredeyse her türlü cerrahi sonrası gözlenebilmektedir. Bu düzelme metabolik cerrahi için destek noktası olmaktadır. Obeziteyle bir arada Lakin unutulmamalıdır ki cerrahi tedavi tek başına kâfi değildir. Hastanın hayat usulünde da değişiklikler gerektirir. Ülkemizde bu ameliyatlar yurt dışına oranla çok daha düşük maliyetlerde yapılmaktadır. Ülkemizde net bilgiler olmasa da yurt dışında yapılan çalışmalarda opere olan hastalarda yıllık yaklaşık 2500 dolar kadar tasarruf sağlandığı bildirilmektedir. Hasebiyle birinci ameliyat maliyetinin yüksek gözükmesine karşın orta ve uzun vade de ekonomik açıdan da sıhhat finansmanını sağlayıcı açısından hayli karlıdır. Tüm bu ekonomik ve epidemiyolojik bilgilerden ve istatistiklerden çok daha kıymetlisi hastaların hissettikleri ve hayatlarında ki meydana gelen inanılmaz değişikliklerdir. Ameliyat sonrası denetime gelen hastalar “yeniden doğmuş, toplumla ve kendisiyle barışık apayrı bir hayata başladıklarını, artık çocuklarıyla oynayıp gezebildikleri” söylemektedirler. Tüm bu bilgiler ışığında obezite ile gayretin ayrılmaz bir kesimi olan cerrahi için kesinlikle teşvik edici siyasetler uygulanmalıdır.