Safra kesesi taşları, safra eksesinin en sık görüle hastalığıdır. Bunlar kolesterol ve bilirubin içerikli olmasına nazaran kolesterol taşları ve bilirubin taşları olarak isimlendirilir. En sık görülen taşlar kolesterol taşlarıdır. Yaş ilerledikçe taş oluşma riski artar; ayrıyeten bayanlarda bu hastalık daha sık görülür.
Safra kesesi taşlarının en sık neden olduğu şikayet karın ağrısıdır. Ağrı karnın sağ üst tarafında hissedilir ve sırta hakikat yansır. Ağrı gelip gidici formda olabileceği üzere iltihaplı durumlarda daima ve şiddetlidir. Bunun yanı sıra bulantı, kusma, safra yolunda tıkanıklığa neden olursa sarılık, iltihap varsa ateş üzere şikayetlere de neden olabilir.
Klinik bulgular ve fizik muayenede safra kesesi taşı düşünülen hastalarda teşhis radyolojik olarak konulur. Bu hastalarda en bedelli teşhis metodu karın ultrasonografisidir. Tıkanma sarılığı olan komplike olgularda MR/MRCP ve ERCP tetkikleri de yapılabilir.
Safra kesesi taşları sessiz kalabileceği üzere birtakım komplikasyonlara (istenmeyen olumsuz sonuçlara) neden olabilir. Safra kesesi taşları ağrı üzere şikayetlerin yanı sıra şu komplikasyonlara neden olabilir; bunlar:
• Akut kolesistit: Safra kesesinin iltihaplanması
• Safra kesesinin perforasyonu: Safra kesesinin iltihaba bağlı delinmesi
• Tıkanma sarılığı: Safra kesesi içindeki taşlar ana kanala düşüp tıkanmaya neden olabileceği üzere büyük safra kesesi taşları ana kalana dışarıdan bası yapabilir
• Akut pankreatit: Pankreasın akut iltihabı. Safra kesesi taşlarının en korkulan komplikasyonlarından biridir, şiddetli olan tipinde vefata kadar gidebilen komplikasyonlar görülmektedir. Türkiye ve Türkiye’nin etraf coğrafyasında akut pankreatitin en sık nedeni safra taşlarıdır
• Safra kesesi kanseri: Safra kesesi kanserinin düzgün bilinen risk faktörlerinden biri safra kesesi taşlarıdır
Şikayetlere yahut komplikasyonlara neden olmuş safra kesesi taşlarının tedavisi kesin olarak kolesistektomidir. Kolesistektomi günümüzde laparoskopik olarak gerçekleştirilmektedir. Laparoskopi tecrübeli cerrahlar tarafından açık cerrahi kadar muvaffakiyetle uygulanmaktadır. Bu ameliyat hamilelerde (tercihen 2. trimestrde), çocuklarda, daha evvel karın ameliyatı olmuş hastalarda vs. her türlü hasta kümesinde uygulanabilmektedir.
Sessiz safra kesesi taşları, yani şikayet oluşturmamış safra kesesi taşlarında tedavi tartışmalıdır. Taşların toplumda çok sık görülür olması, dünyada en çok yapılan ameliyat olması sessiz taşların takip edilebileceği görüşünü doğurmuştur. Bununla birlikte hastalığın akut pankreatit ve safra kesesi kanseri üzere ölümcül olabilen, tıkanma sarılığı, safra kesesi perforasyonu üzere çok ağır klinik tablolara neden olabilen komplikasyonları vardır. Sessiz taşlarda kararı hasta ve doktor birlikte vermelidir. Tabibin bu durumda hastaya takibin getireceği tüm riskleri uygun anlatması gerekmektedir.