Makat bölgesinde iç ve dış delik ile bu delikleri birleştiren bir kanalcıktan ibarettir. Bu deliklere fistül ağzı denir. İç ağız kalın barsağın son kısmı olan anal kanal iç kısmında, dış ağız makatın birkaç cm etrafında bulunur. İç ağzın daima büyük abdestle teması sonucu kanal içinde kronik güzelleşmeyen iltihap ve daima iç çamaşırı kirleten irinli akıntı vardır.
Anal fistül nasıl anlaşılır?
- Makat etrafında bir yahut birkaç fistül deliği (ağzı)
- Bu fistül ağzından iç çamaşırı kirleten aralıklı irinli makûs kokulu akıntı
- Akıntı nedeniyle makat etrafında ciltte tahriş ve kaşıntı
- Bazen fistül ağzından anal kanala uzanan hafif ağrılı sertlik
- Fistül ağzının tıkanması sonucu makat etrafında abse oluşumu; üzere belirtiler anal fistül hastalığını düşündürür.
Anal fistül nasıl teşhis edilir?
Makatta fistül tanısı büyük oranda muayene ile konur. Muayenede fistül dış deliği görülür, tarza ile içeri ne kadar gittiği denetim edilir ve iç deliğinden stilenin çıkışı görülerek iç deliği tespit edilir. Birtakım hastalarda bu muayene mümkün olmaz. Bu hastalar için kesin teşhis Perianal MR ile konur. Gerekirse anal ultrasound yahut tomografi yapılabilir.
Anal fistül nasıl oluşur?
Anal fistül ile makat absesi tıpkı formda oluşmaktadır. Makat absesinde anlattığımız üzere anal kanalın 1-1,5 cm iç tarafındaki bezlerin değişik nedenlerle kanalcıkları tıkanınca bezlerde iltihap oluşmakta ve iltihap ilerleyince makat absesine dönüşmektedir. Bu abseler çok süratli gelişip şiddetli olabileceği üzere yavaş, kronik seyirli daha hafif geçirilebilir. Cerrahi müdahale ile tedavi edilen abselerin üç te biri,kendiliğinden dışarı boşalan abselerin de birçok, kronik iltihap ile iç ve dış ağız ortasında bir kanal oluşturur. Daima irinli akıntı yapar ve fistüle dönüşmüş olur.Ayrıca;
-Crohn hastalığı
-Divertikülit
-Hidradenitis süpürativa
-Tüberküloz ve HİV
-Anal cerrahi müdahaleler; üzere hastalıklar anal fistül oluşmasına neden olabilir.
Anal fistül nasıl tedavi edilir?
Anal fistülün esas tedavi yolu cerrahidir. Anal fistül kanalının makatta büyük abdestin tutulmasını sağlayan kaslarla bağına nazaran 4 çeşit fistül tanımlanmaktadır. Fistül kanalının kasların altından yahut alta yakın içinden geçtiği fistüller basit fistül olarak kabul edilir ve ameliyatı nispeten daha kolaydır. Fistülotomi denilen ameliyat kaslara fazla hasar vermeden gerçekleştirilebilir. Lakin fistül kanalının kasların üstünden yahut üste yakın içinden geçerek oluşmuş fistüllerde fistülotomi yapıldığında kasların büyük kısmı kesileceğinden hastanın büyük abdestini tutması mümkün olmaz ve bu nedenle fistülotomi ameliyatı yapılamaz.Bu cins fistüllere seton ameliyatı denilen ve aylarca fistül kanalında kalacak materyeller yerleştirilerek tedavi gerçekleştirilir.
Anal fistülün tedavi prosedürleri nelerdir ?
-Fistülotomi; Kolay fistüllerde muvaffakiyetle uygulanabilir. Cerrahi olarak fistül kanalı kesilerek çıkarılır yahut kürete edilerek uygunca temizlenir. Yara dikilmeden segonder güzelleşme için açık bırakılır. Antiseptikli oturma banyolarıyla 3-4 haftada düzgünleşme sağlanır.
-Seton amelliyatı; Fistül traktının kasların üstünden geçtiği ve fistülotomi yapılırsa abdest tutamama riskinin yüksek olduğu hastalarda uygulanır. Fistül kanalının içinden geçirilen silikon ip halka biçiminde aylarca tutulur. Bedenin yabancı cismi olarak algıladığı ipi atarken fistül traktını da aşağı kaydırarak güzelleşme sağlanır. Muvaffakiyet oranı fistülotomiye nazaran düşüktür.
-Fibrin glue; Fistül tarktı kazınarak temizlenir ve içine fibrin unsuru enjekte edilerek yapışıp güzelleşmesi sağlanır. Yeni bir metottur. Tedavi başarısı ve nüksler ile ilgili uzun periyotlu takip ve çalışma sayısı yetersizdir.
-Laserle tedavi; Fistül traktı içine laserle girilerek yakılması sürecidir. Bunun da fibrin glue metodu üzere yeni olduğundan uzun periyotlu takibi hakkında kâfi araştırma sonuçları yoktur.
Ayrıca; Biyoprostetik plak ve flap operasyonu üzere cerrahi prosedürler de uygulanmaktadır.
Fistül tedavisinin riskleri nelerdir ?
-İltihap: Operasyonun yapıldığı bölge göz önüne alındığında iltihap kaçınılmazdır ve bazen ilerleyip önemli sonuçlar doğurur.
-Fistülün tekrarlaması; Komplike fistüllerde yapılan teşebbüslerin tekrarlama oranı yüksektir.
-Büyük abdest tutamama; Gerek tabip ve gerekse hastaların kaygılı düşüdür. Komplike fistül operasyonlarında oluşma riski yüksektir, hastanın hayatını kabusa çevirebilir.