Amerikan Tiroit Derneği, 2016 Temmuz ayını; ‘Graves Hastalığı’ farkındalık geliştirme ayı olarak belirlemiştir. Birinci kez 1835 yılında Robert Graves tarafından tanımlanmış olduğu için bu isimle tanımlanır.
Graves hastalığı, bedenimizde gerekenden fazla tiroit hormonu üretilmesi manasına gelen ‘hipertiroidi’nin en sık nedenidir. Her yaşta görülebilse de en sık 20-40 yaş aralığında ve bayanlarda (genelde doğurganlık çağında) erkeklerden 5-7 kat daha fazla görülür. Graves hastalığı, sebebi anlaşılamayan bir biçimde bağışıklık sistemindeki bir bozukluktan ötürü gelişmektedir. Kalıtımın bu hastalığın gelişmesinde en kıymetli faktör olduğu saptanmıştır. Bu nedenle ailesinde Graves hastalığı olan bireylerin tiroit tetkikleri yaptırması gerekmektedir. Gerilim, keder, sigara içilmesi, iyot içeren besinlerden fazla tüketmek ve birtakım ilaçlar bu hastalığın oluşumuna neden olabilir. Bu hastaların katiyen tuzu iyotsuz tercih etmeleri ve sigara içmemeleri gerekir. Ailedeki başta çocuklar olmak üzere öteki bireylerin tuzu iyotlu almaları gerektiğinden, yemeklerin tuzsuz yapılarak, yemeğe Graves’li hastaların iyotsuz tuz, çocukların ise iyotlu tuz eklemeleri daha uygundur.
Sık görülen üç kıymetli özelliği; guatr (tiroit bezinde büyüme), kanda tiroit hormonlarında yükseklik ve göz bulgularıdır. Her hastada şikayetler birebir olmaz; hastalığın şiddeti ve müddetine, hastanın; hassaslığına, ahengine ve yaşına nazaran değişmektedir. İştah artmasına karşın kilo kaybı bu hastalığın en kıymetli belirtilerindendir. Sık rastlanılan şikayetler; boyun ön yüzde büyüme, huzursuzluk, hareketli olma hali, çarpıntı, yorgunluk, güçsüzlük, ellerde titreme, saç dökülmesi, tırnakların yumuşayarak kırılması, terleme, sıcaktan hoşlanmama, soğuğu tercih etme, sonluluk, kolay öfkelenme yahut heyecanlanma, ‘oftalmopati’ denilen göz bulguları; canlı bakış, gözlerde öne hakikat fırlama, göz kapağının tam kapanmaması, uykusuzluk, dikkat bozukluğu, derinin sıcak, ince ve nemli olması, ishal, iştah artışı, susama, ağız kuruluğu, sık idrara çıkma, zayıflama, adetlerde azalma ya da kesilme, cinsel istekte ve sperm sayısında azalma, erkeklerde göğüs büyümesi, cilt bulguları, kemik erimesi, kaslarda güçsüzlük, çabuk yorulma ve kimi ruhsal bozukluklardır.
Teşhisi kolaydır. TSH olağanın altına düşmüş ve T3 ve T4 denilen tiroit hormonları çok derecede artmıştır. TPO antikorları yüzde 90, Tg antikorları yüzde 60 yüksek bulunur. Teşhisin kuşkulu olduğu hallerde TSH reseptör antikor yüksekliği teşhis koydurur. Tiroit ultrasonografisi her vakit yapılarak tiroit bezindeki büyüme ve/veya nodül varlığı araştırılmalıdır. Misal şikayetlerle gelen hastalarda; Tiroidit (tiroit bezinde harabiyet) hastalığı ile Graves hastalığını ayırt etmek için tiroit uptake testi (sintigrafi) yapılmalıdır.
Graves hastalığının tedavisinde günümüzde antitiroit ilaç, cerrahi tedavi ve radyoaktif iyot tedavisi olmak üzere üç farklı formül vardır. Her üçü de kusursuz bir tedavi metodu olmayıp, olumlu ya da olumsuz tarafları vardır. Tedavi seçimini; tecrübeli cerrahın varlığı, hastanın yaşı ve cinsiyeti, hastalığın şiddeti, tiroit bezinin büyüklüğü, hasta ahengi, ek hastalıklar ve tiroit nodülünün birlikteliği üzere ögeler tesirler.
Antitiroit ilaç (ATİ) tedavisi; tiroit hormon imalini engelleyerek kandaki yüksek hormon düzeylerini olağanlaştıran içerisinde propylthiouracil (PTU) ve methimazole (MMİ) bulunduran ilaçlar kullanılır. MMİ için daha az olmak üzere yüzde 5 oranında yan tesirleri vardır. Bilhassa boğaz ağrısı ve ateş yüksekliği mevcut ise ilaç derhal kesilmeli ve tabibe başvurulmalıdır. Gebelikte (özellikle birinci 3 ayı) PTU, emzirme periyodunda MMİ tercih edilmelidir. Bu ilaçların etkisinin görülmesi için 4-12 hafta geçmesi gerekir. Tansiyon düşüklüğü, astım, kalp yetmezliği ve gebeliğin eşlik ettiği hipertiroidiler dışında çarpıntı ve ellerdeki titremeyi azaltmak için ayrıyeten ‘beta bloker’ denilen ilaçlar da verilir. Yaklaşık 12-18 aylık vakit diliminde ilaçlara devam edilir ve tiroit hormonlarında düzelme saptandığında ilaçlar kesilir. Genelde birinci 3-6 ay içerisinde olmak üzere birinci 1 yılda tekrarlama mümkünlüğü yüzde 20-60 ortasındadır.
ATİ yan tesirlerinin görülmesi, uzun periyodik kullanım gerektirmesi, ilaca karşılık alınamaması, ilaç almakta zorlanılması ve hastalığın tekrarlaması hallerinde kalıcı tedavi seçenekleri olan RAİ tedavisi ya da cerrahi tedavi gündeme alınmalıdır.
Radyoaktif İyot (RAİ) tedavisi, cerrahi tedaviye uygun olmayan ve cerrahi tedavi sonrası tekrar eden hipertiroidide sıklıkla uygulanan bir formüldür. Ekseriyetle tiroit işlevleri tedaviden 2-6 ay sonra olağana döner ve 4-12 ayda birçok defa hipotiroidi (tiroit hormon yetmezliği) gelişir. Yüzde 20’sinde birinci tedaviden 6-12 ay sonra ikinci bir doz gerekebilir. 4-6 ay içerisinde gebelik düşünenlerde, hamilelerde ve süt veren annelerde muhakkak sakıncalıdır. RAİ tedavinin; öncesinde kesinlikle gebelik testi yapılmalı ve sonrasında da 6-12 aydan evvel gebeliğe müsaade verilmemelidir. RAİ tedavisi, göz bulgularını kötüleştireceğinden bu hastalarda da sakıncalıdır.
Cerrahi tedavi (CT) hastalığı süratle ortadan kaldırması üzere bir ayrıcalığı vardır. Tekrarlama oranları; ATİ’de yüzde 50 ve RAİ’de yüzde 40 (0-41) iken CT sonrasında ise tiroidektominin (tiroidin çıkarılması) genişliğine ve izlem mühletine bağlı olarak yüzde 0-28 ortasındadır. Graves hastalığında CT’nin kesin gerekli olduğu haller; büyük guatr (>80 g) ve/veya bası bulguları, kanıtlanmış ya da kuşkulu kanser, önemli göz bulguları (oftalmopati) ve yüksek antikor seviyeleridir. CT’nin izafi gerekli olduğu haller ise; gebelik ve emzirme, ATİ’ye cevapsızlık, yan tesir gelişmesi ya da sonrasında tekrarlama, RAİ tedavisinin sakıncalı olduğu durumlar, hasta isteği ve çocuk yaş kümesidir. Graves hastalığı bulunan; bilhassa 5 yaşından küçük çocuklarda, genç erkeklerde ve kısa müddette hamile kalmak isteyen ya da emzirmeye devam etmek isteyen bayanlarda CT birinci basamakta göz önüne alınmalıdır. Graves hastalarında elle hissedilen nodül varlığında ortalama yüzde 16,9 (yüzde 2,3-45,8) kanser riski taşıdığından CT ön plana geçmelidir. Hipertiroidi oranını sıfıra indirebilen total tiroidektomi (TT) -tiroit bezinin tamamı ile çıkarılması- ameliyatının ilerleyici göz bulguları olan hastalara uygulanması önerilmektedir.
CT gereği olan hastalarda TT ameliyatı en uygun yaklaşımdır. Buradaki en değerli konu tiroit cerrahisi konusunda tecrübeli grubun olup olmadığıdır. Öteki tedavi seçeneklerine nazaran daha değerli bu metot kullanılacaksa muvaffakiyet bahtının yüksek ve ameliyata dair risklerin kabul edilebilir en az seviyede olması gerekir. Tecrübeli takımların uyguladığı CT ile hastalığın tedavi talihi yüzde 95’ten fazla, ses hududu felci ve kalsiyum düşüklüğü üzere kıymetli risklerin gelişme oranı da yüzde 1-2’den azdır. CT’nin en kıymetli faydası, tiroit hormonları olağana getirildikten sonra ameliyatı yapılan hastanın 1-2 gün içinde konutuna dönebilmesi ve tiroit hormon desteği gereği dışında genel olarak öteki bir tedaviye muhtaçlık duyulmamasıdır. Şen ve esen kalınız.
