1. Konut Kazası Nedir?
Bir meskenin içinde yahut ona ilişkin yakın etrafta (bahçe, havuz, garaj) meydana gelen kazalara mesken kazası denir.
Çocuklarda görülen kazaların büyük kısmı meskende meydana gelmektedir. Dünya’da ve ülkemizde konut kazaları, bilhassa okul öncesi 0-6 yaş devrinde çeşitli yaralanmalara, sakatlanmalara ve ölümlere neden olması açısından değerle üzerinde durulması gereken bir bahistir. Kaza denilince beklenmedik bir vakitte ve beklenmedik biçimde oluşan yaralanmalara, can ve mal kayıplarına neden olan olayları anlamamıza karşın mesken kazaları, kaza çeşitleri ortasında ehemmiyeti gitgide artmakta olup, bir meskenin içinde yahut bahçesinde, havuzunda ve garajında meydana gelen, çoğunlukla önlenebilir olaylardır.
2. Ömür Alanlarına Nazaran Çocukların Uğrayabileceği Potansiyel Mesken Kazaları
Ev ortamı ve yer düzenlenmesinde alınacak tedbirlerden öncelikle konut içi ve etrafındaki yerlerden sırasıyla; mutfak,banyo, çocuk odası, ebeveyn yatak odası, salon/oturma odası, bahçe (oyun alanları, havuz), ortak yerlerden sırasıyla; kapılar ve pencereler, merdivenler ve balkonlar ile elektrik güvenliği ele alınacaktır.
Mutfak
Ev kazalarının en fazla görüldüğü alanlardan biri mutfaklardır. Kızgın yağlar, kaynayan sıvı içecek ve yiyecekler, çocukların üzerine sıçrayabilir yahut meraklı bir çocuk, sıcak bir yemeği yahut kaynayan çaydanlığı ocağın üzerinden çekip üstüne devirebilir yahut elektrikli bir konut aletinin içine elini sokabilir. Ebeveynin mutfakta yaptığı işleri taklit etmeye kalkar, meşguliyet içinde olan ebeveynin dikkati bölünür ve çocuğu daha az denetim etmeye başlar ki bu da çocuğun kaza riskinin artmasına sebep olur. Lakin güvenlik açısından yapılacak kimi küçük dizaynlar ve şuurlu yapılacak düzenlemeler ile potansiyel kazaları en aza indirmek mümkün olabilecektir.
Mutfaktaki Tehlikeler
• Yanıklar ve haşlanmalar
• Yangın
• Zehirlenmeler
• Düşmeler ve kaymalar
• Yaralanma, incinme ve kesiler
• Elektrik çarpması
• Boğulmalar
Banyo/Tuvalet
Küvet, klozet içindeki su ve kova içerisinde biriktirilen sular, haşlayabilecek ısıdaki kaynar sular, sert ve kaygan taban, zehirlenmeye sebep olabilecek, ilgi cazip renk ve formlardaki makyaj gereçleri, tıraş bıçakları, saç kurutma ve tıraş makinesi üzere elektrikli aletler ile tuvalet klozetleri ve kapakları, boğulma, haşlanma ve sıkışma başta olmak üzere çocuklar için çeşitli tehlike kaynaklarıdır. Yapılacak uygun tasarım ve düzenlemeler ile tehlikeleri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Amerika’da her yıl 150-200 çocuk banyodaki birikmiş sulardan ötürü boğularak hayatlarını kaybetmektedir
Banyodaki Tehlikeler
• Boğulma
• Sıcak su yanma ve haşlanmaları
• Düşmeler ve kaymalar
• Çocuğun tuvalette kilitli kalması
• Çocuğun banyo penceresinden dışarıya tırmanması
• Zehirlenme
• Kırık cam yahut keskin nesnelerden ötürü yaralanma
Çocuk Odası
Bu alan çocukların kendilerine ilişkin, yatabilecekleri, oynayabilecekleri, genel manada onların konutta mühlet olarak en fazla vakit harcadıkları özel faaliyet alanlarıdır. Bu alanı özel güvenlik tedbir ve düzenlemeleri ile tasarlamak çok değerlidir. Birden fazla çocuklu aileler yeri verimli kullanmak için ranza kullanıyorlarsa bu alanın ek güvenlik tedbirleri ile desteklenmesi gerekmektedir.
Çocuk Odasındaki Tehlikeler
• Pencereden düşmeler
• Oda içinde düşmeler
• Yaralanma ve incinmeler
• Yanıklar ve yangın
• Elektrik çarpması
• Boğulma
Ebeveyn Yatak Odası
Ebeveyn yatak odası, konutta çocuğun daha az girebildiği, bulunduğu bir odadır. Fakat annenin tuvalet masası, çekmeceler, elbise dolapları, gece lambaları üzere donanımlar, çocuklar için kaza riski oluşturmaktadır. ABD’de her yıl 8.000-10.000 çocuk mobilyaların üzerinden düşerek yaralanmaktadır.
Ebeveyn Yatak Odasındaki Tehlikeler
• Zehirlenme
• Boğulma
• Düşme
• Elektrik Çarpması
Salon/Oturma Odası
Tüm aile tarafından müşterek olarak kullanılan oturma odası yahut salon konutun kıymetli bir yeridir. Ebeveynlerin dinlenme yeri olan oturma odası tıpkı vakitte çocuklar için de oyun ve cümbüş alanıdır. Bu alanın değişik hedefler ile kullanılıyor olması çocuklar için burayı kıymetli bir kaza alanı haline getirmektedir.
Salonda şömine varsa bu alanın devamlı denetim edilmesi gerekmektedir. Şöminede kullanılan demir maşa, demir çubuk, süpürge üzere aksesuarlar ile kibrit ve gibisi tutuşturucular yahut şöminenin taş yahut tuğladan yapılmış kenar ve köşeleri çocuklar için değerli tehlikeler taşımaktadır.
Salon/Oturma Odasındaki Tehlikeler
Dolap ve Mobilyalardan dolayı
Düşme ve Yaralanma Tehlikesi
Yanma tehlikesi
• Isıtıcı yahut şömine/soba üzere alev içeren gereçlerden ötürü yanma.
• Çocuğun balkon, veranda ve merdivenlerden düşmesi.
• Keskin kenar yahut köşelere çarpma, düşme.
• Alkollü içeceklere ulaşabilme.
• Cam kapı yahut pencerelere çarpma, düşme.
• Çocuğun, âlâ sabitlenmemiş duvara asılan elemanlara, raflara ve mobilyaların üzerine tırmanarak çıkmaya çalışması sonucu devrilmeleri.
Elektronik aletler ve prizleri ile oynamaları sonucu elektrik çarpması
Bahçe (Oyun Alanı Ve Havuz)
Evin bahçesinde alınması gereken güvenlik tedbirleri meskenin içindeki güvenlik kadar kıymetlidir. Bu büyük açık hava yerinde çok sayıda gizlenmiş tehlikeler vardır. Örneğin; bahçede kullanılan yüzme yahut süs havuzları, barbeküler, bahçede bırakılıp unutulan tarım ve böcek ilaçları, standartlara uymayan oyun alanı-bahçe oyuncakları üzere. Fakat alınacak uygun tedbirler ile çocukların güvenliği büyük ölçüde korunabilecektir.
Bahçedeki(Oyun Alanı ve Havuz) Tehlikeler
• Boğulma
• Kayma ve Düşme
• Zehirlenme
• Yanıklar
• Elektrik Kazaları
Kapılar ve Pencereler
Kapılar ve pencereler çocukların da ilgisini çeken ortak yerlerdir. Çocuklar kapıları kapatıp, açıp oynamayı çok severler. Bu durum onların parmak ve ellerinin sıkışması yahut istem dışı kapalı kalmalarına sebep olabilir. Pencereler ise onlar için çok önemli tehlikedir. Masa sandalye üzere mesken eşyalarının üzerine çıkıp, pencereden bakmayı ve de pencere içinde oynamayı çok severler. Tehlikeli olan bu alanların çocuklara ziyan vermeyecek halde düzenlenerek inançlı hale getirilmesi gerekmektedir.
Kapılar ve Pencerelerdeki Tehlikeler
• Düşme ve Yaralanmalar
• Sıkışmalar
• Çarpmalar
• Kesiler
Merdivenler ve Balkonlar
Birden fazla katlı konutlardaki katlar ortasındaki merdivenler çocuklar için son derece tehlikeli alanlardır. Merdivenden düşerek yaralanan yahut sakat kalan çocukların sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Keza balkonlarda çocuklar için çok önemli kazalara sebep olabilecek ortak alanlardandır. Bu sebep ile çocuklar emeklemeye başladığı andan itibaren bu güvenlik tedbirleri bekletilmeden alınmış olmalıdır.
Merdiven ve Balkonlardaki Tehlikeler
• Kayma ve Düşme
• Yaralanmalar
• Çarpmalar
• Sıkışma Nedeni ile Boğulma
Elektrik Güvenliği
Evde elektrik güvenliği; Meskenin genel elektrik güvenliği yanında, mutfak, banyo, çocuk odası, salon-oturma odası üzere yerin özelliğine, taşıdığı riske nazaran farklı ayrı dikkate alınıp değerlendirilmelidir. Prizler, orta kabloları, fişler ile pişirici ve ısıtıcı üzere elektrikli konut aletleri özelliklerine ve bulunduğu yere nazaran inançlı hale getirilmelidir.
Elektrikle İlgili Tehlikeler
• Elektrik Çarpması
3. Kazalar ve Mesken Kazaları ile ilgili İstatistikler
Kazalarla ilgili en ağır çalışmaların yapıldığı ülke olan ABD’de yılda 25 milyon çocuk kazalarda yaralanmaktadır. ABD’de her dört çocukta bir tanesi yılda bir konut kazasına uğrayarak tedavi görmektedir. Tekrar her yıl 14 yaşın altındaki 12.000 çocuk kazalardan ötürü ölmekte, 50.000 çocuk ise sakat kalmaktadır. Nizamlı istatistiklerin tutulduğu İngiltere’de kaza sonucu ölümlerin %40’ını konut kazaları oluşturmaktadır.
Ülkemizde de Sıhhat Bakanlığı istatistiklerine nazaran, vefat sıralamasında kaza sonucu mevt sıralamasında kazalar sonucu vefatlar 4. Sırada yer almaktadır. Tekrar DIE’nin 2001 yılı kayıtlarına nazaran 1-4 yaş kümesi çocuk mevt nedenleri ortasında kazalar tekrar 4. sırada yer almaktadır. Ülkemizde Sıhhat Bakanlığı’nca incelenerek yapılan araştırmaya nazaran son 5 yılda 120.000 çocuk mesken kazası sonucu hastaneye müracaat etmiş ve 2000’i hayatını kaybetmiştir. Türkiye’de konut kazalarına ait yapılan çeşitli araştırmalara nazaran tüm kazaların %18-25’ini konut kazaları (ev ve bahçesinde olan) oluşturmaktadır. Hakikaten 1990 yılında Ankara vilayet merkezindeki hastaların %22.7’sini mesken kazalarının oluşturduğu görülmüştür. İstanbul’ da 2001 yılında 11 hastanede yapılan bir araştırmada acil hadiselerin 1/3 ünü mesken kazalarının ortaya çıkmıştır.
Çocuğun karşılaşacağı tehlikeler, çocuğun büyümesi ve gelişmesi ile de değişecektir. Çocuğun gelişim kademelerinin temel özelliklerinin; fizikî ve zihinsel gelişim kademelerinin özelliklerinin bilinmesi ile yaşa nazaran potansiyel tehlikeler ve çocuklar için inançlı olmayan durumlar varsayım edilebilir ve önlenebilir. Vakitlerinin birçoklarını konutta geçiren, tıpkı vakitte etraflarını keşfetme ve öğrenme mevzularındaki merakları, büyükleri taklit etme özellikleri, devamlı hareket halinde olmaları, çevreyi keşfetme isteği, tecrübe olmadığı için herşeyi ağzına götürme alışkanlığı, el ve beden maharetlerinin yetişkinlerden fazla olması ve kazalardan kendilerini koruyabilecek gelişimsel maharete şimdi gereğince sahip olamamaları sebebiyle 0-6 yaş kümesi çocuk kazaya uğrama oranı en yüksek kümesi oluşturmaktadır. Ankara’da 1995 yılında mesken kazası sıklığını saptamaya dönük bir araştırmada mesken kazalarının %45.4′ ünün 0-6 yaş ortası çocuklarda görüldüğü saptanmıştır. Unicef tarafından 2003 yılında 12 bölgeye ayrılarak 0-6 yaş ortası çocuğu olan 4254 anne ile yapılan araştırmada kaza geçiren çocukların %71.3’ünün bu kazalara meskende uğradığı saptanmıştır. Münasebetiyle vakitlerinin birçoklarını konutta geçiren bu devir çocukları kazalara da çoğunlukla konutta uğramakta, tehlikelerle yüzyüze gelmektedir. Emekleme basamağından itibaren çocuklar için meskenler bir anda tehlikeli bir ortam olmaktadır. ABD’de 9 aydan büyük çocuklar ortasındaki ölümlerin en değerli sebebini kazalar oluşturmaktadır. 1-4 yaş ortası çocukların %44’ünün vefat nedeni kazalardır. Konut kazalarını tedbire konusunda Dünya’da en başarılı ülke olan İsveç’te 1998 yılında, kaza geçiren 0-6 yaş ortası 863 çocuk ile yapılan araştırmada, bu yaş kümesinde en çok mesken kazasının 1.yaş (%21.5) ve 2.yaşlarda (%19.5) olduğu görülmüştür.
Çocuklar ebeveyn tarafından tehlikeden korunma gereksinimi olduğu üzere, ferdî gelişimleri için çevrelerindekini keşfetmeleri ve öğrenmeleri de gerekmektedir. Çocuk, büyüklerin nezaretinde dahi olsa şayet inançlı bir ortam yaratılmamışsa,çocukların kazaya uğramaları kaçınılmazdır. 1999 yılında Bankhok Lersin Hastanesi’ndeki kaza geçiren 1-4 yaş ortasındaki 242 çocuk ile ilgili yapılan araştırmada; kazaların %58’i ebeveyn yahut çocuk ile ilgilenen öteki bireylerin yanında olmasına karşın gerçekleşmiştir.
4. Konut Kazası Tipleri
Ev kazası tiplerini 0-6 yaş kümesi çocuklar ortasında değerlendirdiğimizde; Dünya’da ve ülkemizde yapılan bir çok araştırmaya nazaran bu yaş kümesi çocuklar ortasında en sık görülen konut kazası tipleri düşmeler, yanıklar, zehirlenme, suda boğulma, yabancı cisim yutmaları, evcil hayvan ısırıklarıdır. Yapılan araştırmalarda çocuklardaki kazanın oluş biçimi ve tipleri yaşla değişiklik göstermiş ve bu değişikliğinde çocuğun yaşına uygun fizik, toplumsal ve hareket gelişim seviyesi ile ilişkili olduğu vurgulanmıştır. Bir yaşından küçük çocuklarda boğulma ve teneffüs yollarına yabancı cisim kaçması, 1-4 yaş ortasında düşme, çarpma, suda haşlanma, ateşle yanma ve zehirlenmeler daha sık görülmektedir. 2-4 yaşlarında paklık hususları ve ortada bırakılan ilaçlar, 5 yaşından sonra ise dolapta ve yüksekte saklanan ilaçlarla zehirlenmeler artmaktadır. Unicef’in 2003 yılındaki araştırmasında kazaya uğrayan 0-6 yaş ortası çocuklarda en fazla rastlanan kaza tipi düşmeler (%63), yanıklar (%16), otomobil kazaları (%7) ve zehirlenmeler (%4.4) izler.
Düşmeler: Düşmeler daha çok masa, koltuk, mama sandalyesi üzere eşyalardan, merdivenden, ranzadan, beşikten, balkon ve pencereden, kaygan ve uygun olmayan tabandan, yürüteçlerden düşme ile olmaktadır. Ayrıyeten çocukların bilinçsizce taşınması, salıncaklarda denetimsiz sallanması,yüksek kapı eşikleri, uygun aydınlatılmayan yerlerde düşme sebepleri olabilmektedir. Çocukların kavrama yetenekleri ve tehlikeyi önleyecek beden uyumlarını şimdi kazanamamış olmaları ve kaygan tabanda ani ve süratli hareket etmeleri, mobilyaların üzerine çıkmak istemeleri ve bunların üzerinden atlamaları, küvetler, merdivenler, düşmeye sebep olan en kıymetli nedenlerdendir.
Yanıklar: Yanıklara bağlı vefatlar, kaza sonucu vefatlar ortasında 3. sıklıkta görülmektedir. Yanıklara bağlı vefatlar, 5 yaş altı çocuklarda tüm kaza sonucu ölümlerin %20’sini oluşturmaktadır.Yanık tiplerini; alevlerin oluşturduğu yanıklar, sıcak su ve sıvıların meydana getirdiği yanıklar(haşlanma), kimyasal yanıklar ve öbür yanıklar olarak sıralayabiliriz. ABD’de yapılan bir çalışmada yanıklara bağlı olarak meydana gelen olguların %68’inin 6 yaş altındaki çocuklar olduğu belirlenmiştir. Türkiye’de Gülhane Askeri Tıp Akademisine son 10 yıllık müddette başvuran 5264 yanma olgusunda görülen haşlanma olaylarının %95’inin meskende meydana geldiği görülmüştür. Çoklukla banyo ve oturma odasında bilhassa kahvaltı sırasında sıcak sıvıların dökülmesi sonucu oluşmuştur.
Zehirlenmeler: Zehirlenmeler, zehirli unsurların çok dozda alınmasına bağlı olarak organizmada mevte kadar gidebilen çeşitli ziyanların ve işlev bozukluklarını ortaya çıkması ile oluşmaktadır. ABD’de yılda bir milyondan fazla çocuk zehirlenmekte ve bunların %90’ı mesken ortamında oluşan sebeplerden meydana gelmektedir. Zehirlenmeler emekleme çağı ile 5 yaş ortası çocuklarda sık görülen mesken kazasıdır. Bu yaş kümesi çocuklarda fazla merak, öğrenme isteği, buldukları her şeyi ağızlarına götürme ve büyükleri taklit kelam mevzusudur. Açıkta bırakılan ilaç yahut gibisi zehirli unsurun çocuk tarafından yenilmesi, içilmesi önemli sonuçlara yahut onun vefatına neden olabilir. Ayrıyeten ülkemizde soba tütmesi, gazlı ocaklar, ve şofben kullanımına bağlı, dumandan boğulma ve karbonmonoksit zehirlenmeleri de sık görülmektedir.
Boğulmalar: Boğulmalar, suda boğulma başta olmak üzere taneli besin ve besin unsurları ile yabancı cisim yutmalarından ötürü meydana gelen boğulmalar, yanlış yatış, duruş sebebi ile boğulma ve başkaları olarak sıralanabilir. ABD’de yılda ortalama 8000 boğulma olayı meydana gelmekte ve bunun %40’ı 4 yaş ve altı çocuklarda görülmektedir.
Suda Boğulmalar: Suda boğulmalar; banyo küvetleri, konutta kullanım için biriktirilen suların doldurulduğu geniş kaplar, kovalar, tuvalet kozetleri, bahçede yağmur ve/veya sulama alanları ile oluşan havuzcuklar ile bilhassa yüzme havuzlarından kaynaklanmaktadır.
Çocukların suda oynamayı sevmeleri, 4-5 yaşlarına kadar sudan korkmamaları, bilhassa hiçbir tehlikenin farkında olmayan 1-3 yaş ortası çocukların (ki bu yaşta hiç yüzme kabiliyetleri yoktur) iç güdüsel olarak sıcak banyo küvetlerine, yüzme havuzlarına, büyük su birikintilerine atlamaları, onları boğulma riski ile karşı karşıya bırakmaktadır.
Taneli Besin ve Besin Hususları ile Yabancı Cisim Yutmaları Sebebiyle Meydana Gelen Boğulma: Çocuk doğduğu andan itibaren etrafını, etrafındaki nesneler ve herşeyi tanımak ister ve iç güdüsel olarak bunu dokunarak, ağzına alarak yapar. Bilhassa de emeklemeye başlaması ile konutta pek çok yere ulaşabileceğinden risk artar. Boğulmalara daha çok leblebi, fındık , fıstık, draje formundaki şekerler üzere küçük taneli sert yiyecekler, kabuklu yiyeceklerin kabukları üzere besin hususlarının dışında madeni para, bilye, küpe vida üzere nesnelerden ötürü yabancı cisim yutmaları sebep olabilmektedir.
Yanlış Yatış-Duruş Sebebiyle Boğulma: Çocuğun yatış halinden kaynaklanan boğulmalardır.
