Ne yazık ki, kanserli hastaların bir kısmında tedaviye karşılık vermeyen, ilerlemiş ve birçok organa yayılmış kanser hastalığı mevcuttur. Bu durumdaki bir hastada, hastanın tedaviye yanıt verme ve büsbütün düzgünleşme ihtimali varmış üzere çabalı, şuurlu ve marifetli bir halde tedavi ve takviye sürdürülmelidir.
İlerlemiş kanserli hastalar için en değerli mevzu, etrafındaki insanların karamsarlık ve ümitsizlik içinde davranmamalarıdır. Burada kastedilen tedavi başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra bile hala hastanın güzelleşeceğine inanmak değil, durumun ciddiyeti ne olursa olsun hastanın moralini uygun tutup, ağrı ve tansiyonunu azaltmaya yönelik marifet ve anlayışa sahip olmak demektir.
İlerlemiş kanserli bir hastanın yakınları ve tabibi, hastanın kalan ömrünün mühletini ve o hasta için söz ettiği kıymeti bilemezler ve tayin edemezler. Üstelik kanser hastalığının vakit zaman gösterdiği tabiatıyla gerilemelerin (spontan remisyon) ne vakit olacağını kestirmek mümkün değildir. Zati kansere bağlı ölümlerin çoğunluğu kanser hastalığının hayati organları tutmasından değil; enfeksiyon, kan hücre sayısında olağandışı düşmeler, yetersiz beslenme, yatak yaraları üzere yan nedenlerden olmaktadır. Bu nedenle ilerlemiş kanserli hastanın yakınları ve hekimleri, kansere yönelik tedaviler iflas etmiş ve hastalığa yönelik tedavi yapılamıyor bile olsa hastaya son ana kadar tıbbi ve moral dayanaklarını sürdürmelidirler.
Kanserli hastaların ve yakınlarının en korktukları sıkıntılardan bir tanesi ağrıdır. Ağrı bazen direkt olarak kanser ile ilgili olmamakla birlikte, tümör tıkanmaya neden olduğu, enfeksiyon başlattığı yahut sonları tuttuğu vakit ortaya çıkar. Devamlı ağrının en büyük ziyanı, en ileri durumlarda bile mümkün olabilecek kolay günlük zevkleri tatma fırsatını hastaya tanımamasıdır. Daha berbatı, kişilik değişikliklerine neden olarak en gerekli oldukları vakitlerde aile fertleri ve arkadaşları hastadan soğutur. Bu nedenle bu türlü bir hastada en ciddiye alınması gereken mevzu ağrıdır. İlerlemiş kanserli hastalarda ağrı üç halde giderilmeye çalışılır.
- Birincisi, uygulanabilecek olan direkt formüllerdir ki, bunlar tümörün kendisini ortadan kaldırmaya yahut denetim etmeye yönelik olan cerrahi, radyasyon tedavisi yahut kemoterapidir. Olayların büyük çoğunluğunda, ister tümörün yayılımı, isterse enfeksiyon yahut mekanik tıkanma yoluyla meydana gelmiş olsun, ağrı düzeneğinin tedavisi hastanın rahatlamasını sağlamaya yöneliktir.
- Ağrı denetimi, için öbür bir formül ilaç kullanılmasıdır. Ağrı kesiciler (analjezikler) hastanın sistemli ağrı devirlerinden çabucak evvel verildikleri vakit, her 4 saatte bir yahut hasta şikayet ettiği vakit verilmesinden daha çok rahatlık sağlamaktadır. Hafif ilaçlar, şiddetli ağrı ve buna bağlı panik başlamadan evvel verilirlerse daha sonra verilecek olan kuvvetli ağrı kesicilerden daha tesirli olurlar. Rahatsızlık hissinin başlangıcında beraberce verilen aspirin ve kodein ekseriyetle tesirlidir. Başlangıçta, öteki yolları daha ileriye saklayarak bu ilaçlan ağız yoluyla vermek tavsiye edilir. Bir vakitler hastanın ağrıları arttıkça ilaca bağımlılığın (addiksiyon) kaçınılmaz olduğu düşünülürdü. Araştırmalar göstermektedir ki, başlatma sistemine karşın birçok insan hiçbir vakit ilaç bağlılığına tutulmaz ve dikkatli hasta bakımı bu sıkıntı durumu yenebilir. Kimi ağrılar hastaya bakan kişinin bakımı ile giderilebilir ve bunlar narkotik bir ilaç kullanmadan evvel yapılmalıdır. Gaz ezası, idrar retansiyonu, sırt ağrısı, kaşıntı, ağız kuruluğu, yüksek ateş ve rahatsız konum, ilgili bir bakıcı tarafından çabucak giderilebilecek düşünce kaynaklarıdır, ayrıyeten bakıcının tavrı da değerlidir. Şikayetleri dikkatle dinlediği, hastanın ağrısını doktora gerçek olarak tanım ettiği, bunu minimuma indirmeye çalıştığı ve hastaya ve hastanın ağrılarını daha fazla hissetmesine sebep olan yalnızlık ve dehşet üzere sıkıntıları küçümsemeyen ve anlayışlı bir tavırla yaklaştığı vakit bakıcı çok tesirli olur.
- Geçmeyen ağrıların denetimi için üçüncü bir yol de ağrı iletim yollarının (periferik sonlar yahut omurilik) bir noktada kesintiye uğratılmasıdır. Sonuçlar kısa vadeli olduğu için hudut bloğu süreçleri ekseriyetle çok ilerlemiş kanserli hastalarda kullanılır. Hissi sonların kesilmesi baş ve boyun bölgesinde yararlıdır lakin öbür bölgelerin ağrılarında ekseriyetle kullanılmaz.
Bir akrabanın yahut komşunun ziyareti, birkaç hoş ve moral verici kelam, yeni ve ilgi cazip bir kitap, rahat konumda izlenen bir TV programı, rahatsız etmeyecek ve kişinin beğenisine uygun bir müzik ağrıyı ve başka belirtileri ortadan kaldırmasa da hastanın psikolojisini güçlendireceği için belirtileri algılamasını çok tesirler. Bilhassa geceleri artan kaygı ve telaş hissinin azalmasını sağlar. Bu nedenle bu türlü hastalara olabildiğince anlayışlı, sevecen, lakin bunların yanında onların şikayetlerini ve durumlarının ciddiyetini bildiğini onlara hissettirecek halde davranmak gerekir.
