Meme Kanseri Cerrahisinin Gelişimi
Günümüzde göğüs kanseri tedavisinde birinci seçenek cerrahidir. Fakat birinci olarak 1882 yılında William Stewart Halsted tarafından muvaffakiyetle uygulanan göğüs ameliyatı, 125 yılı geçen müddet içerisinde çok değişiklik ve gelişme göstermiştir.
Hasted’in uyguladığı, göğsün ve göğüs duvarının bir kısmının koltuk altı lenf bezleriyle birlikte büsbütün alındığı “radikal mastektomi” ameliyatı uzun yıllar göğüs cerrahisinde altın standart olarak yerini korumuştur. Lakin tedavi formülleri uygulanırken sürdürülen bilimsel çalışma ve araştırmalar, bir mühlet sonra ameliyatın bu kadar geniş yapılmasına aslında gerek olmadığını ve hastaya fazladan yarar sağlamadığını göstermiş, bunun sonucunda da ameliyat “modifiye radikal mastektomi” formunu almıştır. Yakın vakte kadar tek seçenek olarak kullanılan bu prosedür, günümüzde de birtakım olgularda hala tercih edilmektedir.
125 yıllık göğüs cerrahisi tarihinde en süratli gelişme son çeyrekte yaşanmıştır. Radyoterapi (ışın tedavisi) seçeneklerinin çoğalması, radyoterapi aygıtlarının çağdaşlaşması ve kullanımlarının yaygınlaşması, yapılacak ameliyatın boyutunun küçültülmesine katkıda bulunmuştur. Çok ilerlememiş olgularda göğsün tamamının alınmasıyla, yalnızca tümörün alınması ve sonra kalan göğse radyasyon verilmesi ortasında fark olmadığı ortaya çıkmış, böylelikle “meme esirgeyici cerrahi” kavramı yerleşmiş ve cerrahlar artık mecbur olmadıkça göğsün tamamını almamaya başlamışlardır.
Daha yakın devirde ise, göğüs ameliyatı olan hastaların kimilerinin yaşadığı kol şişmesi, uyuşması üzere yakınmaların sebeplerinden birisi olan aksiller diseksiyon (koltuk altı lenf bezlerinin alınması) yerine, sentinel nod (bekçi düğüm) uygulamasının kâfi olduğu saptanmıştır. Bu yol sayesinde hastaya aksiler diseksiyonun gerekli olup olmadığı ortaya çıkmakta, şayet gerekmiyorsa diseksiyon yapılmayarak hasta bu sürecin rahatsızlıklarından korunmaktadır. Bu tekniğin uygulanması için gerekli donanım ve tecrübenin hususla ilgili cerrahlar ortasında yayılmasıyla birlikte artık hastalar koltuk altı ve kollarıyla ilgili yaşadıkları problemlerden uzak kalmaktadır.
Onkoplastik Cerrahi
Son yıllarda ise göğüs cerrahisinde “Onkoplastik Cerrahi” kavramı ortaya çıkmıştır. Onkoplastik göğüs cerrahisi tarifi, göğüs kanseri nedeniyle yapılacak cerrahi bir teşebbüs ile birlikte göğüste daha uygun bir estetik sonuç yaratacak kozmetik teşebbüsün birlikte planlanması demektir. Onkolojik cerrahi ve plastik cerrahi prensiplerinin birleştirilmesiyle uygulanmaya başlayan bu usullerde, daha evvelden göğüs kanseri nedeniyle göğsünü kaybetmiş bayanların yine bir göğse kavuşmaları sağlanmıştır.
Daha yakın vakitte ise yapılan göğüs kanseri ameliyatlarında, göğsün tamamının alınması gereken durumlarda, tıpkı ameliyatta göğsün alınıp, yerine yeni bir göğüs oluşturulması, böylelikle göğüs ameliyatı için uyutulan hastanın uyandığında göğsünü yerinde görmesi sağlanmıştır. Böylelikle göğüs kanseri hastalığının en değerli meselelerinden birisi olan vücut bütünlüğünün bozulması ve benlik algısının zedelenmesi daha ortaya çıkmadan bertaraf edilmiştir. Ameliyat sonrası devirde yapılacak uygulamalar eş vakitli rekonstrüksiyona mahzur olacaksa, yine göğsün oluşturulması daha sonraki bir seansa da bırakılabilir.
Bu uygulamalar sayesinde, kanser nedeniyle bir göğüs ameliyat edilirken örneğin çok büyük olan ve hastaya rahatsızlık veren karşı göğüs de küçültülebilmekte, böylelikle göğüs kanseri nedeniyle ameliyat olan hasta, bir göğsünü kaybetmek yerine sağlıklı ve düzgün görünümlü iki göğüs ile ameliyattan çıkarak moral bulmaktadır.
Onkoplastik göğüs cerrahisinde uygulanan yollar:
Sadece protez ile yapılan rekonstrüksiyon süreçlerinden elde edilen başarısızlıklar ve silikona karşı duyulan dehşet, son yıllarda hastanın kendi dokuları ile göğüs rekonstrüksiyonunu daha tanınan hale getirmiştir. Fakat son yıllarda kullanılan hazır protezlerin de çok değiştiğini ve eski kaygıları ortadan kaldırdığını da vurgulamak gerekir.
Yeni memeyi oluşturmak için hastanın kendi dokularından yararlanmak istenirse latissimus dorsi kas-deri flebi (LD flep – sırt kası) ve transversus rektus abdominis flebi (TRAM flep – karın ön duvarı kas ve yağ dokusu) kullanılmaktadır.
Latissimus dorsi kas-deri flebi
Birinci sefer 19. yüzyılda kullanılmaya başlayan bu metot, göğüs rekonstrüksiyonu maksadıyla 1976 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Orta büyüklükte göğüsleri olan hastalarda latissimus dorsi kas-deri flebi rekonstrüksiyon için uygun bir tercihtir. Gerektiğinde flebin altına bir protez koyarak uygun simetri ve görünüm sağlanabilir.
Transversus rektus abdominis flebi
Karşı göğüs ile uygun bir simetri yakalamak için daha fazla dokuya muhtaçlık duyulan hastalarda tercih edilir. Damarların korunarak yapıldığı yahut damarların tekrar ağızlaştırıldığı usullerle yapılan iki tipi vardır. Daha evvelce karın bölgesi operasyonu geçirmiş olan hastalar için uygun bir tercih değildir.
Sentetik protezler ile yapılan rekonstrüksiyon
Süreksiz bir müddetliğine yerleştirilen doku genişleticiler ve kalıcı sabit hacimli göğüs implantları olmak üzere iki tip protez kullanılır.
Doku genişleticiler kalıcı protezin yerleştirilmesinden evvel göğüs derisine esneklik kazandırmak emeliyle kullanılırlar. İçerisindeki hazneye giderek artan ölçülerde tuzlu su enjekte edilerek olarak şişirilirler. Vakti geldiğinde çıkartılarak oluşan boşluğa kalıcı implant yerleştirilir. Kimi özel tip doku genişleticileri kalıcı implant üzere yerinde bırakmak mümkündür.
Sabit hacimli kalıcı implantlar, çoklukla silikon bazlı eserlerdir. Son yıllarda yapılan çalışmalar bu emelle silikon kullanımının inançlı olduğunu ortaya koymuştur.
İmplantlar daha çok estetik göğüs cerrahisinde (meme büyütülmesi gibi) kullanılmaktadır. Rekonstrüksiyon gayesiyle yalnızca sentetik implant kullanımı daha çok hastanın kendi dokularının kullanılamadığı, operasyonun kısa müddette tamamlanması gereken ve sırtında yahut karnında ameliyat yapılmasını istemeyen hastalar tarafından tercih edilir.
Göğüs duvarına radyoterapi almış yahut operasyon sonrası radyoterapi yapılma mümkünlüğü yüksek olanlarda sentetik implantlar ile rekonstrüksiyon uygun bir seçenek değildir. Öteki göğsü küçük ve orta hacimli bayanlarda daha âlâ bir kozmetik sonuç sağlar.
Gerek doku genişletici gerekse de kalıcı implant ile yapılan rekonstrüksiyon süreçlerinde protez çoklukla göğüs ön duvarı kaslarının altına yerleştirilir.
Onkoplastik cerrahi uygulamaları günümüzde, yüksek riskli hastalarda daha kanser ortaya çıkmadan göğüs dokusunun alınarak yerine bir protez yahut hastanın kendi dokularından bir göğüs oluşturulması için de kullanılmaktadır. Bu halde her iki göğsün alınmasıyla kanser riski büsbütün ortadan kalkmamakta, lakin %90 oranında azalmaktadır. Lakin bu uygulamanın hastalar ve cerrahlar tarafından suiistimal edilmesinin engellenmesi için endikasyonun (gerekliliğin) çok hakikat olarak konulması koşuldur. Zira küçük ya da büyük her ameliyat bir risk taşımaktadır. Ayrıyeten günümüzdeki çağdaş metotlar ve teşhis araçları sayesinde kanserli memeyi bile almaya gerek kalmamışken yalnızca mevcut risk nedeniyle her iki göğsün birden alınması için çok akla yakın ve bilimsel münasebetler olmak zorundadır.