Tiroit bezi; tiroit hormonlarını üretmek, depolamak ve gereksinime nazaran kana vermekle vazifelidir. Tirotoksikoz, kaynağı ne olursa olsun kanımızdaki tiroit hormon fazlalığını söz eden genel bir tabirdir. Hipertiroidi ise tiroit bezimizin gereğinden fazla hormon üretmesinden kaynaklanan tiroit hormon fazlalığıdır. Hipertiroidi, tiroit bezinden kaynaklanan tirotoksikozdur.
Hipertiroidili tirotoksikoz sebebi olan hastalıklardan; Graves hastalığı, tek ya da çok nodüllü (topak/yumru) hormon etkin guatrlar en sık görülenlerdendir. Bu üç hastalık, tirotoksikozun da en sık sebeplerindendir. Tirotoksikozun hipertiroidili ya da hipertiroidisiz olması, tedavi ve takip seçeneklerini etkileyeceğinden ayırıcı teşhis yapılmalıdır.
Belirti ve bulgular, tirotoksikozların tamamında ortak olmasına karşın Graves hastalığında (GH) ise özgündür. Belirtiler, beden metabolizma suratımızın artmasına bağlıdır. Bu durumu ‘uzun hava’ bir türkünün ‘oyun havası’ suratında icra edilmesine benzetebiliriz. Tiroit hormonları orkestranın şefi ise organlarımız da bu orkestranın üyeleri üzeredir. Şef, sağ elindeki batonu süratlice sallayıp müziğin temposunu hızlandırırken, sol elini de avuç içi üst bakacak halde aşağıdan üste hakikat hareket ettirerek sesi artırır. Artmış tiroit hormonları da organlarımızı süratli çalışmaya zorlamaktadır.
İştahın artmasına rağmen metabolizmanın hızlanması nedeniyle kilo kaybı olabilir. Hudut sisteminin süratli çalışmasına bağlı; uykusuzluk, konsantrasyon bozukluğu, sonluluk, ellerde titreme, güçsüzlük, heyecanlanma gelişebilir. Yüksek bölümde çalışma nedeniyle; kalp atımının hızlanmasıyla ile gelişen çarpıntı, beden ısısının yükselmesine bağlı çok terleme, mide-barsak sisteminde ise ishal ortaya çıkabilir. GH; kalıtımla aktarılabilen, bağışıklık sistemindeki bir bozukluktan ötürü tiroit bezine karşı savaşan antikorlar nedeniyle gelişmektedir (otoimmün hastalık). Sık görülen en değerli özellikleri; tiroit bezinde 2-3 kat büyüme ve göz bulguları; canlı bakış, gözlerde öne gerçek fırlama, göz kapağının tam kapanmamasıdır.
Teşhisi kolaydır. TSH düşmüş ve tiroit hormonları (T3-T4) çok derecede artmıştır. GH’de; antikorlar yüksektir. Ultrasonografi ile tiroit bezindeki büyüme ve/veya nodül varlığı araştırılmalıdır. Misal şikayetlerle gelen hastalarda; hipertiroidili ya da hipertiroidisiz tirotoksikoz ayrımı için tiroit sintigrafisi yapılmalıdır.
Hipertiroidili tirotoksikoz tedavisinde; günümüzde antitiroit ilaç (ATİ), cerrahi tedavi (CT) ve radyoaktif iyot (RAİ) tedavisi olmak üzere üç farklı sistem vardır. Her üçü de harika bir tedavi metodu olmayıp, olumlu ya da olumsuz tarafları vardır. Tedavi seçimini; tecrübeli cerrahın varlığı, hastanın yaşı ve cinsiyeti, hastalığın şiddeti, tiroit bezinin büyüklüğü, hasta ahengi, ek hastalıklar ve tiroit nodülünün birlikteliği üzere ögeler tesirler.
Cerrahinin, hastalığı süratle ortadan kaldırması ve tekrarlama oranının en az olması üzere ayrıcalıkları vardır. Graves hastalığında CT’nin kesin gerekli olduğu haller; büyük guatr, bası bulguları, kuşkulu kanser, önemli göz bulguları ve yüksek antikor seviyeleridir. CT’nin tavsiye edildiği haller; gebelik ve emzirme, ATİ’ye; cevapsızlık, yan tesir gelişmesi ya da sonrasında tekrarlama, RAİ tedavisinin sakıncalı durumları, hasta isteği ve çocuk yaş kümesidir. Graves hastalarında elle hissedilen nodül varlığında kanser riski taşıdığından CT ön plana geçmelidir. Hipertiroidi oranını sıfıra indirebilen CT’nin ilerleyici göz bulguları olan hastalara uygulanması önerilmektedir. CT’nin en değerli faydası, tiroit hormonları olağana getirildikten sonra ameliyatı yapılan hastanın bir gün içinde konutuna dönebilmesi ve tiroit hormon desteği gereği dışında genel olarak öbür bir tedaviye muhtaçlık duyulmamasıdır. Tecrübeli cerrahların uyguladığı CT ile hastalığın tedavi bahtı yüzde 95’ten fazla, ses hududu felci ve kalsiyum düşüklüğü üzere değerli risklerin gelişme oranı yüzde 1-2’den azdır. Şen ve esen kalınız.
