Halk ortasında çatlak olarak bilinen anal fissür, anal (makat) bölgede mukozada oluşan bir yırtıktır.Bu bölgenin duyu sonlarından çok güçlü olması nedeniyle, defekasyon (dışkılama) sırasındaağrıve bazende kanama ile kendini belirli eder. Genç ve orta yaşlı insanlarda görülür. Hastalar vakit zaman hemoroid (basur) ile karıştırırlar. Fissürü 2 kümeye ayırıyoruz. Tıbbi tedaviyle, hatta tabiatıyla geçebilen yüzeyel yırtıklara akut fissür diyoruz. Öbür küme ise daha derin olan ve kesinlikle tıbbi tedavi ve hatta çoklukla ameliyat gerektiren kronik fissür kümesidir. Genel olarak tıbbi tedaviye karşın 4 haftada güzelleşmeyen çatlaklar kronik fissür kümeye sokulmaktadır.
- Fissürün oluşum mekanizması
Anal bölgede gaita ve gaz kaçırmayı engelleyen 2 kas kümesi vardır. Temel olarak eksternal (dış) kas kümesi gaita ve gaz kaçırmayı engellerken, intenal (iç) kas kümesi gaz tutmaya yardımcı olarak fonksiyon görür. İç kas kümesi 3 halkadan oluşur. Bu 3 halka kümesi insanın ayakta konumunda saat 12 hizasında zayıf bir bölgesi vardır. Yırtılma işte en çok bu bölgede olur.
Genellikle kabızlık sonrası sert bir dışkı, çok ince olan makat cildinde dışkılama sırasında yırtığa neden olur. Bu yırtılma bir defa olursa yırtık güzelleşme fırsatı bulur. Kabızlık, hasebiyle katı-sert dışkı devam ettikçe her dışkılamada yırtılma tekrar eder, yırtık düzgünleşme fırsatı bulamaz. Dışkılama esnasında makat açılırken çatlağın da açılması şiddetli ağrıya sebep olur. Bu ağrıdan çekinen hastalar dışkılama yapmak istemez. Bu durum içerde bekleyen dışkının daha da katılaşmasına yol açar. Sonunda çıkan dışkı daha da sert ve yarayı (çatlağı) daha çok tahriş eder hale gelir. Bu bir kısır döngü halinde devam eder.
- Fissürün Yakınmaları
Esas yakınma dışkılama sırasında oluşan ağrıdır Bu ağrı dışkılamadan sonra birkaç saat daha devam edebilir. Bazen az ölçüde kanama da olabilir. Ağrı korkusuna bağlı kabızlık ve gaz şikayetleri de olabilir. Ayrıyeten anal bölgede kaşıntı ve huzursuzluk yakınmaları da eşlik edebilir.
- Tanı
Bu hususta tecrübeli bir tabibin, tercihan cerrahın anal bölgeye bakması kafidir. Kaba etlerin nazikçe aralanmasıyla çatlar be nöbetçi çıkıntısı rahatlıkla görülebilir. Kronik fissür anal bölgede sıklıkla görüldüğü yerde ve tek ise öteki bir incelemeye gerek yoktur. Ağrılı olabileceğinden parmakla muayene önerilmez. Fakat olağandışı bir yerde ve sayıca birden fazla ise öbür bir hastalığın belirtisi olabileceği fikriyle kolonoskopi üzere ek incelemeler yapılabilir.
- Tedavi
Akut fissürün tedavisi kabızlığı düzeltmek, sıcak su banyosu ve ağrı kesici merhemler kullanarak güzelleşmesine yer hazırlamaktır. Sıcak su içine oturmak hem ağrıyı keser hem de yara güzelleşmesi için makat bölgesine kan akımını artırır. Beslenmenin bol posalı olması da kabızlığı gidermek için önerilir. Bu tedavi ile akut fissürler büyük oranda güzelleşirler.
Ancak kronik fissürlerde bu usuller yalnızca belirtileri azaltır, lakin güzelleşme sağlamaz. Kronik fissürlerin kesin tedavisi lakin ameliyat ile olur. Nitrogliserinli yahut kalsiyum kanal blokerli (nifedipin’li) kremler ya da botilismus toksini (botoks) ile düşük oranda ve kalıcı olmayan güzelleşmeler olduğu bildirilmiştir.
- Ameliyat
Ameliyat lokal yahut genel ya da tercihan epidural anestezi ile yapılır. Birden fazla vakit kronik fissür ve çıkıntısı sağlıklı doku ortaya çıkıncaya kadar çıkartılır yahut yakılır, bazen de o kısım hiç ellenmez. Temel ameliyat, spazm nedeniyle ağrıya neden olan iç kasın bir kısmının tek yerden kesilmesidir. Böylelikle spazm ortadan kalkar ve bu bölgeye kan akımı artarak ağrının kaybolması sağlanır. Kas bölümü fissürün olduğu yerden yapılabileceği üzere, tercihan saat 3 yahut 9 hizasından uygulanır.
Ameliyat 15 – 20 dk.da tamamlanır. Hasta 6 – 7 saat sonra konutuna gidebileceği üzere, tercihan geceyi hastanede geçirmesi önerilir. 2 – 3 günkük nekahat devrinden sora bireyler olağan yaşantısına dönerler. Ameliyat sonrası erken devirde gaz kaçırma olabilir. Tecrübeli cerrahlar tarafından uygun formda yapıldığında bu kalıcı olmaz ve hastalık tekrarlamaz. Muvaffakiyet oranı %95’in üzerindedir. Hayli ender durumlarda, yakınmalar ameliyat sonrası 1 ay içinde kaybolmadıysa yetersiz kas kesilmesi yapılmış demektir ve birinci ameliyatın karşı tarafından ameliyat tekrarlanabilir.