Pankreas bedenimizde kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde vazife yapan insülin ve glukagon isimli hormonları üretip dolanım sistemine verir, pankreasın başka bir vazifesi de besinlerin sindiriminde yardımcı olan çeşitli enzimleri üreterek ince bağırsaklarımıza salmaktır. Pankreas12-15 cm uzunluğunda olup 60-80 gr ağırlığındadır, retroperiton denen karnımızın art kısmında, mide ile omurgamız ortasında yatay olarak konumlanır. Pankreas, bağırsakları ve karaciğeri besleyen büyük damarlar ve safra yolları ile çok yakın komşuluk göstermektedir.
Pankreas dokusundan ortaya çıkan kanserler organın pozisyonu sebebiyle erken evrelerinde ekseriyetle şikayete yolaçmazlar, bu sebeple, nadiren erken yakalanabilirler.Ancak pankreas kistlerinden ortaya çıkan kanserler yahut aile hikayesi nedeniyle tarama yapılan şahıslarda bu kanserlerin erken tespiti mümkün olabilmektedir. Pankreas kanserleri etraf dokulara süratle yayılma eğilimindedirler bunun ötesinde hayati damarlara yakınlık sebebiyle çok büyümeden dahi hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilirler.
Pankreas Kanseri Nasıl Oluşur
Pankreatik kanser, pankreas hücrelerinin DNA’larında mutasyon gelişmesiyle ortaya çıkar. Bu mutasyonlar hücrelerin denetimsiz bir biçimde büyümesine ve ölmeksizin yaşamaya devam etmelerine neden olurlar. Bu denetimsiz çoğalma sonuçta tümör denilen bir kitle oluşturur. Tedavi edilmeyen pankreas kanseri, yakındaki organlara ve kan damarlarına yayılır. Birden fazla pankreas kanseri, pankreas kanallarını çevreleyen hücrelerden başlar. Bu tip kansere pankreas adenokarsinomu yahut pankreatik ekzokrin kanseri denir. Nadiren kanserler pankreasın hormon üreten hücreleri olan nöroendokrin isimli hücrelerde ortaya çıkabilirler. Bu cins kanserler adacık hücresi tümörleri, pankreatik endokrin kanseri yahut pankreas nöroendokrin tümörleri olarak isimlendirilirler.
Risk Faktörleri
Pankreas kanseri riskinizi artırabilecek faktörler şunlardır:
– Pankreasın kronik iltihabı (kronik pankreatit)
– Diyabet
– BRCA2 gen mutasyonu, Lynch sendromu ve ailesel atipik mol-malignant melanom (FAMMM) sendromu da dahil olmak üzere kanser riskini artırabilen genetik sendromların aile öyküsü
– Pankreatik kanser aile öyküsü
– Sigara içmek
– Obezite
– Yaşlılık ( Birçok pankreas kanseri 65 yaşından sonra ortaya çıkar)
– Geniş çaplı bir çalışma, sigara içimi, uzun müddettir devam eden diyabet ve makûs beslenme kombinasyonunun, pankreas kanseri riskini tek başına bu faktörlerden rastgele birinin riskinin ötesinde arttırdığını göstermiştir.
Semptomlar.
Maalesef hadiselerin büyük çoğunluğunda belirtiler ileri evrelerde ortaya çıkmaktadırlar. Bunlar şu biçimde sıralanabilirler;
– Sırtınıza yansıyan üst karın bölgesinde ağrı
– İştah kaybı ve/veya istenmeyen kilo kaybı
– Gözlerinizdeki beyazların ve cildinizin sararması (sarılık)
– Yeni başlangıçlı diyabet
– Depresyon
– Kan pıhtılaşmasında artış
– Yorgunluk
Komplikasyonlar
Kilo kaybı.
Pankreas kanseri olan şahıslarda bir dizi faktör kilo kaybına neden olabilir. Etraf organlara baskı yapan tümör yemek yemeyi zorlaştırabilir. Ayrıyeten pankreas gereğince sindirim suyu üretemediği için vücud besinleri sindirmede zorluk çekebilir. Kanser tedavilerinden kaynaklanan mide bulantısı ve kusma da kilo kaybına katkıda bulunabilir. Bu sebeple doktorunuz sindirime yardımcı olmak için pankreatik enzim destekleri önerebilir. Bu hastaların diyetlerine bir kadro destekler ile fazladan kalori eklemek gerekebilir.
Sarılık
Safra kanalını tıkayan pankreas kanseri, sarılığa neden olabilir. İBelirtiler ortasında sarı deri ve gözler, koyu renkli idrar ve soluk renkli dışkılar bulunur. Sarılık çoklukla karın ağrısı olmadan ortaya çıkar.
Doktorunuz, safra kanalını açmak için içine plastik yahut metal bir tüp (stent) yerleştirilmesini tavsiye edebilir. Bu, endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) denen bir prosedürün yardımı ile yapılır. ERCP sırasında bir endoskop boğanızdan, midenizden ve ince bağırsağınızın üst kısmından geçirilir. Daha sonra bir husus (kontrast), endoskop içinden geçirilen küçük içi boş bir tüp (kateter) yoluyla pankreatik ve safra kanallarına enjekte edilir, safra kanallarından manzaralar alınır.
Ağrı
Büyüyen bir tümör, karnınızdaki sonlara baskı yapabilir ve şiddetli hale gelebilecek ağrılara neden olabilir. Ağrı kesici ilaçlar daha rahat hissetmenize yardımcı olabilir. Radyasyon tedavisi, tümörü süreksiz olarak küçülterek ağrınızın bir ölçü azalmasında yardımcı olabilir.Şiddetli hadiselerde, doktorunuz, karnınızdaki ağrıyı denetim eden sonlara (çölyak pleksus bloğu) alkol enjekte edilen bir prosedür önerebilir. Bu prosedür hudutların beyninize ağrı sinyalleri göndermesini durdurur.
Bağırsak tıkanıklığı.
İnce bağırsağın (duodenum) birinci kısmına hakikat büyüyüp baskı oluşturan pankreatik kanser, sindirilmiş besinlerin mideden bağırsaklara akmasını engelleyebilir. Bu yolu açık tutmak için tıkanan kısma endoksopi yoluyla bir tüp (stent) yerleştirilmesi yahut mideyi bağırsakların kanser tarafından engellenmeyen daha aşağıdaki bir kısmına ağızlaştıran bir ameliyat gerekebilir.
Korunma
Pankreas kanseri riski şu halde azaltılabilir: Sigarayı bırakmak. Sigara içiliyorsa bırakmaya çalışılmalı. Gerekirse dayanak kümeleri ve ilaçlar ile nikotin replasman tedavileri dahil olmak üzere sigarayı bırakmada yardımcı olacak stratejiler hakkında doktorlarla konuşulmalı. Sigara içilmiyorsa, başlanmamalı.
Sağlıklı kilo verin. Sağlıklı kilolar mümkün olduğunca korunmalı. Kilo verilmesi gerekiyorsa, yavaş ve daima kilo vermek hedeflenmeli- haftada 0,5 ila 1 kilogram. Günlük idmanlar, kilo vermenize yardımcı olmak için daha küçük porsiyonlarda sebzeler, meyveler ve kepekli tahıllar açısından varlıklı bir diyetle birleştirilmeli. Sağlıklı bir diyet seçilmeli. Renkli meyveler, sebzeler ve kepekli tahıllarla dolu bir diyet, kanser riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir. Ailede pankreatik kanser hikayesi varsa, genetik danışmanla görüşülmesi uygun olabilir. Genetik danışmanlar, aile sıhhati geçmişlerini gözden geçirebilir ve pankreatik kanser yahut öbür kanserlerin risklerini anlamak için genetik bir testten yararlanıp yararlanamayacağınızı belirleyebilir.
Pankreas Kanserinde Teşhis Nasıl Konulur
Pankreas kanserinden kuşku edilen hastalara gerekebilecek testler şunlardır;
İç organlarınızın fotoğraflarını oluşturan görüntüleme testleri. Bu testler tabiplerin pankreas dahil olmak üzere iç organların yapılarını görsel olarak değerlendirmelerine yardımcı olur. Pankreatik kanseri teşhis etmek için kullanılan görüntüleme teknikleri ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve bazen pozitron emisyon tomografisi (PET) taramalarını içerir.
Endoskopik ultrason (EUS): Bu süreçte pankreasınızın daha net ultrasonik imajlarını elde etmek için özel bir aygıt kullanılır. Aygıt, yemek borusu ve mideden geçirilerek on iki parmak bağırsağına uzatılır, buradan pankreas ile etraf dokuların imajları alınır.
Biopsi:Bazı durumlarda hastalıklı dokudan, patolojik olarak inceleme emeliyle, örnek modül almak gerekebilir. Pankreas biopsileri görüntüleme sistemleri yardımıyla karın duvarından bir iğne girilerek yapılabileceği üzere endoskopik ultrason aracılığı ile de yapılabilir. Bu metotların uygun olmadığı ya da yetersiz kaldığı çok nadir durumlarda ameliyatla da biopsi yapılabilir.
Kan Testleri:Pankreatik kanser hücreleri tarafından kana dökülen spesifik proteinleri (tümör belirteçleri) ölçmek maksadıyla kan testi yapılabilir. Pankreatik kanserde en sık kullanılan tümör marker testi CA19-9 olarak isimlendirilir. Lakin test her vakit muteber değildir ve CA19-9 test sonuçlarının en düzgün nasıl kullanılacağı net değildir. Birtakım hekimler düzeyinizi tedaviden evvel, tedavi sırasında ve sonrasında ölçer.
Kanserin Evresi
Yukarıda belirtilen tetkikler ile pankreatik kanser teşhisi doğrulanırsa, kanserin yayılım seviyesi (evresini) belirlenir. Kanserin yayılım seviyesinin belirlenmesi hastalara hangi tedavilerin fayda sağlayabileceğini öngörmede yardımcı olur.
Yeni teşhis ve tedavi usulleri ortaya çıktıkça evreleme sistemlerinde de gelişmeler olmaktadır. Lakin genel olarak, pankreatik kanserin evreleri 0 ile IV ortasında değişen Romen sayıları ile belirtilmiştir. En düşük kademeler kanserin pankreasla sonlu olduğunu göstermektedir. Evre IV ise kanserin bedenin başka bölgelerine yayıldığını gösterir.
Tedavi Yöntemleri
Pankreatik kanserin tedavisi, kanserin etabına, pankreasdaki yerine, hastanın genel sıhhat durumu ve şahsî tercihlerine bağlıdır. Pankreatik kanser tedavisinin birinci hedefi mümkünse kanserli dokuları ortadan kaldırmaktır. Bu bir seçenek olamadığında, gaye hayat kalitesini yükseltmek ve kanserin büyümesini ve daha fazla ziyana yol açmasını önlemek olmalıdır. Tedavi ameliyat, radyasyon, kemoterapi yahut bunların bir kombinasyonunu içerebilir. Pankreatik kanser ilerlemiş ve bu tedavilerin bir fayda sağlaması mümkün değilse, hastalar semptomlarını azaltan formüller ile mümkün olduğunca rahat ettirilmeye çalışılır (palyatif bakım).
Cerrahi Tedaviler
Pankreas kanseri olan şahıslarda kullanılan cerrahi süreçler şunlardır:
Pankreas başındaki tümörler için cerrahi. Kanser pankreasın başında yerleşmiş ise, Whipple prosedürü (pankreatikoduodenektomi) ismi verilen bir süreç gerçekleştirilebilir.
Whipple prosedürü, pankreasın başının, ince bağırsağın birinci kısmının (duodenum-oniki parmak bağırsağı), safra kesesinin ve ana safra yolunun bir kısmınıın çıkartıldığı teknik olarak güç bir süreçtir. Birtakım durumlarda, midenin distal kısmı ve yakındaki lenf düğümleri de çıkarılabilir. Cerrah yiyeceklerin sindirilebilmesi için pankreas, mide ve bağırsakların kalan kısımlarını tekrar bağlar (anastomoz).
Pankreatik gövde ve kuyruktaki tümörler için cerrahi. Bu durumda pankreasın sol tarafı çıkarılır (gövdesi ve kuyruğu), bu süreç distal pankreatektomi olarak isimlendirilir. Kimi durumlarda dalakta çıkarılabilir.
Tüm pankreasın çıkarılması. Bazı hastalarda, tüm pankreasın çıkarılması gerekebilir. Buna total pankreatektomi denir. Pankreas olmadan nispeten olağan olarak yaşanabilir, fakat ömür uzunluğu insülin ve enzim replasmanına gereksinim olacaktır.
Yakındaki kan damarlarını etkileyen tümörler için cerrahi. Pankreas tümörleri büyük kan damarlarını çevrelemiş ise Whipple prosedürü yahut öbür pankreas ameliyatları uygun kabul edilmez. Fakat çok tecrübeli merkezlerde, epeyce uzmanlaşmış ve tecrübeli cerrahlar birtakım seçilmiş hastalarda kan damarlarının bir kısmının çıkarılması ve rekonstrüksiyonunu içeren süreçleri inançlı bir formda gerçekleştirebilmektedir.
Ameliyat Komplikasyonları
Bu ameliyatların her biri, kanama ve enfeksiyon riski taşır. Ayrıyeten yapılan anastomozlarda kaçaklar oluşabilir. Ameliyattan sonra mide boşaltımında problemler ortaya çıkabilir, bu durumda bulantı ve kusma ortaya çıkabilir. Bu süreçlerden sonra güzelleşme süreci ekseriyetle uzun sürer. Seçkin durumlarda komplikasyonlara bağlı tekrar operasyonlar gerekebilir. Herşey yolunda giderse hastalar ekseriyetle 5-7 gün içinde taburcu edilirler.
Cerrahın Tecrübesi: Kapsamlı araştırmalar, pankreatik kanser cerrahisinin, bu operasyonların birçoklarını yapan merkezlerde epey tecrübeli cerrahlar tarafından yapıldığında daha az komplikasyona neden olma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Cerrahınızın ve hastanenizin pankreatik kanser cerrahisi ile ilgili tecrübelerini sormaktan çekinmeyin. Rastgele bir kuşkunuz varsa, ikinci bir görüş alın.
Kemoterapi: Kemoterapide kanser hücrelerini öldürmeye yardım etmek için ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların kimileri damar içine enjekte edilirken, kimileri ise oral olarak alınabilirler. Tedavi sırasında tek bir kemoterapi ilacı yahut bunların bir kombinasyonunu uygulanabilir. Kemoterapi kimi durumlarda radyasyon terapisi (kemoradyoterapi) ile birleştirilebilir. Kemoterapi tümörü küçültmek için ameliyattan evvel kullanılabileceği üzere çoklukla pankreatik kanserin tekrarlama riskini azaltmak için ameliyat sonrası kullanılır. Ameliyat edilememiş ileri evre pankreatik kanserli şahıslarda ise kemoterapi çoklukla kanserin büyümesini denetim etmek ve sağkalımı uzatmak için kullanılır.
Radyoterapi:
Radyasyon tedavisinde kanser hücrelerini yok etmek için X ışınları yahut protonlardan oluşan yüksek güçlü ışınlar kullanılır. Kanser cerrahisinden evvel yahut sonra, ekseriyetle kemoterapi ile birlikte radyasyon tedavisi verilebilir. Ayrıyeten cerrahi olarak tedavi edilemeyen hastalarda radyasyon ve kemoterapi tedavilerinin bir kombinasyonunu önerebilir.Radyasyon tedavisi ekseriyetle etrafınızda hareket eden ve radyasyonu hastanın bedenindeki muhakkak noktalara yönlendiren bir makine aracılığıyla yapılır (dış ışın radyasyonu). Kimi özel merkezlerde radyasyon tedavisi ameliyat sırasında (intraoperatif radyasyon) uygulanabilir.Radyasyon terapisi klâsik olarak kanseri tedavi etmek için X ışınlarını kullanır. Kimi tıp merkezleri, proksimal radyasyon tedavisi sunmaktadır, bu da ilerlemiş pankreatik kanserli birtakım şahıslar için bir tedavi seçeneği olabilir.
Klinik Çalışmalar:
Klinik çalışmalar, yeni bulunan tedavileri ve yaklaşımları test etmek için yapılan çalışmalardır. Çalışılan tedavinin mevcut tedavilerden daha inançlı ve daha tesirli olduğu kanıtlanırsa, bu tedavi standard hale gelebilir. Pankreatik kanser için yapılan klinik çalışmalara iştirak hastalara yeni hedeflenmiş tedavi, kemoterapi ilaçları, immünoterapi tedavileri yahut aşıları denemek için bir baht verebilir. Lakin klinik deneyler tedaviyi garanti edemez ve önemli yahut beklenmedik yan tesirleri olabilir. Öte yandan, bu çalışmalar, inançlı bir halde yürütüldüklerinden emin olunabilmesi için yakından izlenir. Hastalar doktorlarından hangi klinik deneylerin kendileri için uygun olabileceği konusunda bilgi alabilirler.
Destekleyici Bakım (palyatif bakım)
Palyatif bakım, önemli bir hastalığın ağrı ve öteki semptomlarından kurtulmaya odaklanan özel tıbbi bakımdır. Palyatif bakım uzmanları, devam eden bakımınızı tamamlayan ek takviyeler sağlamak için siz, aileniz ve başka doktorlarınızla birlikte çalışır. Palyatif bakım, cerrahi, kemoterapi ve radyasyon tedavisi üzere agresif tedaviler sırasında kullanılabilir. Palyatif bakım öteki uygun tedavilerle birlikte kullanıldığında – teşhisten çabucak sonra bile – kanserli bireyler kendilerini daha güzel hissedebilir ve daha uzun yaşayabilirler. Palyatif bakım, hekimler, hemşireler ve öbür özel eğitimli profesyoneller tarafından sağlanır. Bu takımlar kanserli birey ve aileleri için ömür kalitesini güzelleştirmeyi amaçlamaktadır. Palyatif bakım, darülaceze bakımı yahut hayat sonu bakımı ile birebir şey değildir.
Alternatif Tıp
Birtakım tamamlayıcı ve alternatif tıp yaklaşımları, kanser yahut kanser tedavilerinden ötürü maruz kalınan belirti ve semptomları azaltmada yardımcı olabilirler. Kanserli bireyler sık sık gerilim yaşarlar. Kimi araştırmalar, pankreatik kanserli bireylerde gerilimin başka kanser cinslerine sahip kişilerdekinden daha yaygın olduğunu düşündürmektedir. Gerilim hastalarda uyumakta zorluk ve daima olarak kanser hakkında düşünmeye yol açabilir. Hastalar kızgınlık yahut üzgün hissedebilir.