Kıl dönmesi nedir?
– Kıl dönmesi, kılların kuyruk sokumu, kasık bölgesi, genital bölge, koltukaltı ve nadiren göbekte cilt altına geçip yara, apse ve fistül (tünel) oluşturmasıdır.
– Öteki isimleri ‘dermoidkist’, ‘pilonidal sinüs’ yahut ‘sinüs pilonidalis’yani cilt altı kıl yuvasıdır.– Sırt ve baştan dökülen kılların kuyruk sokumundaki iki kaba et ortasındaki olukta (intergluteal sulkus), kıllı ve terli oluğa takılıp sürtünmelerle oluğun en tabanındaki ter bezi deliklerinden vida ya matkap üzere dönerek cilt altı yağ dokusu içine hissettirmeden girmesi, delikler açması ve bu deliklere giren bakterinin de katkısı ile etrafı iltihaplanmasıdır.
– Kıl dönmesi (pilonidal sinüs, sinüs pilonidalis, pilonidal kist) birinci olarak 1833 yılında tanımlanmıştır. 1950’li yıllarda kıl dönmesi hastalığının doğuştan olan kuyruk sokumundaki deri, yağ ve kıl hücrelerinin etkinliklerini kişi doğduktan sonra da devam ettirmeleri ile oluştuğu düşünülmüştür. Fakat, günümüzde bu hastalığın doğuştan gelmediği ve sonradan oluştuğu bilinmektedir, çünkü doğuştan olan fistüllerin kıl içermemesidir. Nadiren omurilikteki hudut köklerine dek ilerlediği bilinmektedir.
Kıl dönmesi kimlerde olur?
– 16 ila 30 yaş ortası kıllı ve hafif kilolu, genç erkeklerde cinsiyet hormonlarının kıl ve yağ bezlerini etkilemesi ile oluşur.
– Batı toplumlarında kıl dönmesi görülme sıklığı erkeklerde % 1 ve bayanlarda ise % 0.1 sıklıkta görülür. Ülkemizde yapılan araştırmalarda genç erkeklerde kıl dönmesi görülme sıklığının % 10’a yaklaştığı, yani batı toplumunun yaklaşık 10 katı olduğu belirlenmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran, ülkemiz nüfusu 2010 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’nda, 72,5 milyon olarak belirlenmiştir. 15-30 yaş kümesindeki erkeklerin, 9.4 milyon kişi ile, toplam nüfusun yaklaşık % 13’ünü oluşturduğu görülmektedir. Bu yaş kümesi erkeklerin ortalama % 10’unda kıl dönmesi olduğu düşünülürse, 1 milyon’a yakın sayıda, 15-30 yaş kümesi erkekte bu sorunun görüleceği hesaplanabilir.
– 40 yaş üzerindeki bireylerde nadiren görülür.
– Beyazlarda görülür, siyahlarda ve Asya kıtasında azdır.
– Kıl dönmesinde (sinüs pilonidalis) fistül ağızlarının yaklaşık % 80’i oluğun sol kenarında ve % 90’ı ise kıl giriş deliklerinin üst tarafında yer alır.
Kıl dönmesi için risk faktörleri nelerdir?
– İşi gereği uzun müddetli oturması gereken şahıslar (şöför, sekreter, bankacı, mimar mühendis, vb.)
– Kalça kısmında fazla sürtünme olması
– Fazla terleme
– Şişmanlık
– Hijyen eksikliği
– Bölgesel travma
– Bedeninin öteki bölgelerinde çıban sorunu olan bireyler.
Kıl dönmesi neden olur?
Kıl dönmesi, sıklıkla bir kıl kökünün iltihaplanması ve çıban (follikülit yahut fronkül) oluşturması ile kıl kökü etrafında şişme ya da ödem yaratır ve kıl kökü tıkanır. Bu tıkanmış olan iltihaplı kıl kökü deri altı yağlı doku içine hakikat patlar (rüptür) ve kıl kökü apsesi (pilonidal apse) oluşturur. Bu kıl kökü apsesi vakit içinde deri içinden bir tünel (sinüs) oluşturarak klasik kıl dönmesi (sinüs pilonidalis) meselesini oluşturur. Olguların yaklaşık % 90’ında bu tünelin (pilonidal sinüs), kılların ilerleme doğrultusu olan hastanın başı tarafında, gittiği bilinmektedir. Bu nedenle sıklıkla delik ağzı makattan 5-8 cm uzaklıktadır, çok seçkin olaylarda tünel (pilonidal sinüs) üst değil de aşağıya doru büyür ve makattan 4-5 cm arada olabilir. Kıl dönmesi apsesi (pilonidal apse) cilde yanlışsız bizatihi açıldığında kuyruk sokumu üzerinde tünel (sinüs pilonidalis) oluşmuş demektir. Böylece iki kaba et ortasındaki oluktan (intergluteal sulkus) yanlara yanlışsız tünel (sinüs pilonidalis) ilerler ve derideki ağzını yapar. Gevşek ve yumuşak kıllar kalçanın hareketleri ile sürtünme sonucunda bu tünel (pilonidal sinüs) içine çekilir yahut emilir. Kıllar ucundan içeri girerler ve kök kısmı onların dışarı atılmalarını mahzurlar ve böylece içeride mahpus kalarak adeta bir ‘kılkesesi’ oluştururlar. Muayenede sıklıkla kuyruk sokumunda orta çizgiden dışarıya hakikat çıkan bir kıl tanesi yahut demeti izlenir. Bu içeride mahpus kalan kıllar bedende bir tepki ve daha sonra enfeksiyon yaratırlar. Az olarak bu boşluklar içine kıl dışında kuş tüyü üzere yabancı cisimler girdiği de görülür.
Kıl dönmesi neden en sık kuyruk sokumunda olur?
Kıl dönmesi kapalı ortam nedeni ile iki kaba et ortasındaki oluktaki (intergluteal sulkus) cildin incelmesi ve kolay delinip tahriş olması ve sert kuyruk kemiğinin baskısı nedeni kılların daha da kolay ilerlemesi ile oluşur. Ayrıyeten, eski bir inanışa nazaran doğuştan bu hastalığa yatkınlık olabilir, lakin bu teoriye birçok cerrah günümüzde karşı çıkmaktadır.
Kıl dönmesinin belirtileri nelerdir?
– Kuyruk sokumunda yahut makatın art üst tarafında küçük şişlikler
– Kaşıntı
– Kıllı yahut kılsız milimetrik delikler (kıl kesesinin derideki açıklığı)
– Bu deliklerden akıntı yahut kan gelmesi
Kıl dönmesi ile hangi hastalıklar karışabilir?
Kıl dönmesi ayırıcı teşhisinde aşağıdaki hastalıklar dışlanmalıdır.
-Makat fistülü (perianal fistül)
– Cilt çıbanları
– Frengi çıbanları (granülom)
– Kemik iltihabı (osteomyelit)
Kıl dönmesinin apsenin belirtileri nelerdir?
Kıl dönmesi hastalarının % 50’si kıl dönmesi apsesi (pilonidal apse) ile doktora başvururlar. Bu durumda, olguların % 70-80’inde şiddetli ağrı ve akıntı mevcuttur. Apse gelişmeden evvel bölgede yalnızca bir kızarıklık olabilir. Apse, çıbanın ciltaltı yağlı dokuya gerçek ilerlemesi sonucunda gelişir.
Kıl dönmesi tedavi edilmezse sorun olur mu?
– Kuyruk sokumunda apse ve akıntılar daima bir hal alır.
– Yıllarca süren kronik ve iltihabi akıntılar sonrasında düşük bir oranda da olsa kıl dönmesinden (pilonidal sinüs) epidermoid kanser gelişebilir.Kıl dönmesi tabanında ortalama 23 yıl sonunda, 50 yaş civarında ve dört erkeğe karşı bir bayanda pilonidal kanser geliştiği belirlenmiştir.
Kıl dönmesi nasıl tedavi edilir?
– Kıl dönmesi hastalığı, ameliyatsız yahut ameliyatla tedavi edilebilir.
– Apse durumunda, basitçe antibiyotik tedavisi ile geriletebilir, lakin ileri durumlarda ise cerrahi olarak apsenin boşaltılması yahut yarılması gerekebilir. Apse boşaltılmasına karşın, kıl kesesi olduğu üzere yerinde durduğu ve bu süreç sırasında yalnızca üzerindeki iltihap boşaltığı için, bu kıl keseleri sıklıkla vakit içinde ‘pilonidal sinüs’ yahut ‘sinüs pilonidalis’ ismi verilen kıl dönmesi sıkıntısını yaratırlar.
Kıl dönmesi tedavisinde cerrahi tedavi yolları nelerdir?
– Primer kapatma:kistin cerrahi olarak çıkartılıp, yaranın dikilmesidir.
– Açık bırakma:kistin cerrahi olarak çıkartılıp, yaranın açık bırakılmasıdır. Apseli olan olgularda tercih edilir. Yaranın kapanması 3-6 ay ortasında vakit alır.
– İntrofleksiyon:kistin cerrahi olarak çıkartılıp, yaranın kısmi olarak kapatılmasıdır. Yaranın kapanması 2-3 ay ortasında vakit alır.
– Flep sistemi:Limberg, Karidakis üzere flep yolları yüklü olarak tercih edilir. Buradaki tedavinin aslı farklı bir bölgedeki dokuları oluşan boşluk alanına kaydırmak ve hastalığın meydana geldiği orta sınırın tarafın saptırmaktır.
– Lokal anestezi altında fistül duvarlarının çıkartılması (eksizyon)
– Hastanede bir gün yatış ve akabinde bir hafta kadar yatak istirahati gerektirir. Yara uygunlaşması ortalama olarak 2-3 hafta içinde olur.
Kıl dönmesi tedavisinde ameliyat kesin tahlil müdür?
Tekniklere nazaran değişmekle birlikte, kıl dönmesi ameliyatı sonrasında, % 5-15 ortasında değişen nüks yahut tekrar etme oranları mevcuttur.
Kıl dönmesi hastalığı ameliyata karşın neden tekrarlar?
Kıl kesesinin tümünün ameliyatla alınması sonrasında, ameliyat alanında bir düzgünleşme (granülasyon) dokusu oluşur ve bu bölgenin kılları, deri artıklarını oraya tekrar çekebilir ve böylece bir yabancı cisim tepkisi oluşturarak kıl dönmesi hastalığının tekrarlamasına yol açabilirler.
Kıldönmesi tedavisinde ameliyata alternatif tedavi prosedürleri var mıdır?
Evet kıl dönmesi tedavisinde ameliyata alternatif lokal tedavi metotları vardır. Kıl dönmesi apsesi durumunda halk ortasında kara merhem diye bilinen pomadın (ham petrol özelliğindeki karışımın sülfürik asit ile muamele edilerek suda çözünür hale getirilmiş şekli) sürülmesinin tesirli olduğu fakat probleme süreksiz bir tahlil ürettiği bilinmektedir.
Kıl dönmesinin lokal tedavisinde en sık olarakgümüş nitrat ve fenol üzere kimyasal unsurlar kullanılmaktadır. Bu kimyasal unsurlar fistül girişlerinden içeriye verilir ve bu süreçler ortalama 10-15 dakika içinde tamamlanır. Haftalık yahut iki haftalık denetimlerle ortalama 4-6 hafta içinde düzgünleşme olması beklenir. Bazen lokal anestezi altında fistüller ortasındaki bağları kesmek gerekebilir. Uygun şartlarda tecrübeli ellerde yapıldığında çok olumlu sonuçlar alınabilmekte ve nüks etme yani tekrarlama talihi % 8-10 civarında olmaktadır. Hasta birkaç kere üst üste tabibe yara bakımı gayeli gitmelidir. Kimi cerrahlar hangi usulle tedavi edilirse edilsin, kıl dönmesi (pilonidal sinüs) hastalığının 40 yaştan sonra zaten gerileyeceğine inanırlar, bu nedenle komplike hastalık olmadıkça ameliyat önermezler. Son yıllarda bu görüşün destekçileri artmaktadır. Tüm dünyada doğal ilaçlar ve alternatif tedavilere karşı giderek artan bir eğilim içinde hastalarında alternatif tedavi istikametinde talepleri giderek ağırlaşmaktadır.
Kıl dönmesinin nüks etmesini önlemek için pratik teklifler nelerdir?
– Doktorun önerdiği biçimde, hastalar paklık ve pansumanları yaptırmalı
– Yara yahut kıl giriş delikleri güzelleştikten sonra, kuyruk sokumu oluğu her gün yıkanıp silinerek boşta gezen kıllar temizlenmelidir.
– Çok kıllı olanlar, kuyruk sokumu oluğunu, haftada bir sefer kıl dökücü krem ile yahut cımbızla temizlemeli, kaba etlerini genişçe traş ettirmeli.
– Lokal tedavi yahut ameliyat sonrasında lazer ile kılların uzaklaştırılması, nüksü önlemede en aktif tedbirdir.
Kıl dönmesi sıkıntısında lokal tedavilerin yan tesirleri var mıdır?
Kıl dönmesi tedavisinde fenol ve gümüş nitrat; labirent dışında kaçmadığı sürece yan tesir oluşturmaz, lakin labirent dışına kaçtığında birkaç gün içinde birebir yerde ağrı ve akıntı yaparsa da tedavisi lokal anestezi altında pansumanla sağlanır.
Kıl dönmesinde lokal tedavinin özellikleri nelerdir?
– Genel anestezi gerektirmemesi
– Muayenehane şartlarında uygulanabilen küçük bir teşebbüs olması
– Süreç sonrasında yatak istirahati gerektirmemesi ve işten geri kalma olmaması
– Nüks oranının düşük olması ve nüks ederse birebir prosedürle tedavi edilebilmesi
– Çok az bir kesi izi kalması, kozmetik sorun olmaması.
