Safra Kesesi Taşları

Safra kesesinin vazifesi nedir?
Safra kesesinin misyonu, karaciğerin ürettiği safra sıvısını depolamaktır. Ekseriyetle açlık halinde safra kesesinde biriken safra, burada konsantre edilerek depolanır. Sindirim sırasında ise, safra kesesi kasılarak içindeki safrayı bağırsağa boşaltır ve böylece yağlı unsurların emilimi gerçekleşir.

Safra kesesi taşı ne demektir?
Safra kesesi içinde olağanda bulunan, kolesterol yahut pigmentlerin çökelti oluşturması sonucu ortaya çıkan yapılara safra kesesi taşı ismi verilir.

Safra taşları neden olur?
Safra içerisindeki hususların oranlarının bozulması sonucunda oluşurlar. Evvelce kolesterol kristalleri, pigment birikintileri biçiminde iken vakitle safra taşı formunu alırlar.

Tüm safra taşları birebir mıdır?
Cinsleri ve çapları değişiktir. Safra taşlarının yaklaşık % 90’ı kolesterol taşları ve öbürleri ise bilirübin taşlarıdır. Olağanda düz röntgen sinemalarında safra taşları görülmez. Safra taşlarının içerdiği kalsiyum ölçüsü ne kadar çok ise düz sinemada görülme mümkünlüğü artar.

Safra taşları kimlerde olur?

1. 20 – 60 yaş ortasındaki bayanlarda safra taşı görülme sıklığı, erkeklere oranla üç kat daha fazladır. Çoklukla safra kesesi taşlarının oluşumu 30-40 yaşlarında başlar ve yaşla birlikte artar.
2. Çok doğum yapmış bayanlarda daha sıktır.
3. Yaş ve şişmanlık görülme sıklığını artırır
4. 60 yaş üstü insanların yaklaşık %20’sinde safra taşı bulunur.
5. Yaklaşık her dört bayandan birinde ve her sekiz erkeğin birinde altmış yaşlarına varmadan safra kesesi taşları gelişebileceği iddia edilmektedir.

Safra kesesi hastalığı olan şahıslardaki şikayetler nelerdir?

1. Safra kesesi taşı olan şahısların % 70-80’inde şikayet yoktur (sessiz taş).
2. Karın sağ üst kısmında, sırta da vurabilen ağrı
3. Şişkinlik hissi
4. Gıdalara karşı tahammülsüzlük
5. Bulantı
6. Kusma

Safra kesesi taşına bağlı hastalık, hangi hastalıklarla karışabilir?

1. Safra kesesi kanseri
2. Apandisit
3. Safra kesesi iltihabı (kolesistit)
4. Pankreatit
5. Safra kesesi mukoseli
6. Gastrit
7. Safra yolu iltihabı (kolanjit)
8. Mide ülserleri
9. Mide fıtığı ve reflü hastalığı
10. Safra yolu kanseri
11. Mide dönmesi (volvulus)
12. Pankreas kanser

Safra kesesi yeterli çalışmayan bireyleri en çok hangi yemekler rahatsız eder?

1. Ağır soslar
2. Tavada yapılan ve yağda kızartılan gıdalar
3. Et suları
4. Tavuk ve hindi derileri
5. Şalgam
6. Lahana
7. Karnabahar
8. Turp ve kimi çiğ meyveler

Safra kesesi ve safra kanalları hastalıkları çok yaygın mıdır?
Safra kesesi rahatsızlıkları ve çoklukla safra kanalı sonundaki kasın (Oddi sfinkteri) düzgün çalışmamasının hazımsızlığa sebep olduğu durumlarda görülürler.

Gebelik safra kesesinde taş oluşumu eğilimini artırır mı?
Evet gebelikte safra kesesi taşı oluşumuna eğilim artar. Gebelik, yağ ve kolesterol metabolizmasında düzensizlikler meydana getirir. Bunu takiben gebelik hali sona erdikten birkaç ay içerisinde, birçok kere safra taşlarının gelişmesi başlar.

Safra kesesi taşı komplikasyonları nelerdir?
Safra kesesi taşlarına ilişkin komplikasyonlar büyük safra taşlarından çok bilhassa 4 mm’den küçük safra taşları ve ağır safra çamuru varlığında görülür.

• – Safra kesesinin apansız iltihaplanması
• – Sarılık (safra kanalına düştükleri zaman)
• – Pankreatit

Safra kesesi taşı tanısı nasıl konulur?
Safra kesesi taşı tanısı en sık olarak ultrasonografi ile konur. Ayrıyeten, öbür bir nedenle tetkik sırasında tesadüfen bilgisayarlı tomografi yahut manyetik rezonans (MR) görüntüleme ile de safra kesesi taşları bulunabilir.

Safra kesesi taşının tedavisinde ne vakit ameliyat gerekir?
Safra kesesi taşları sorun oluşturursa tedavisi sıklıkla ameliyatla safra kesesinin alınmasıdır.

1. Safra kesesinin ansızın iltihaplanması
2. Taşların bulunmasından ötürü hastada tekrar eden ve şiddetli nöbetler halinde gelen (kolik) sancı varsa,
3. Safra kesesinde taşların bulunduğu bilinmekteyse ve hasta kronik hazımsızlıktan, bulantı, gazdan yahut birtakım karın bölgesi ağrılarından şikayetçi ise
4. Küçük taşların safra kanallı tıkamasından ötürü cerrahi sarılık (derinin sarı bir renk alması) gelişmişse.
5. Pankreatit hastalığı gelişmişse.

Safra kesesinde taşları kansere neden olur mu?

1. Evet safra kesesi taşları % 1 oranında kanser nedeni olabilirler.
2. Bundan dolayıdır ki, belirtilere neden olsun yada olmasın, safra kesesinde bilhassa büyük (2 cm’nin üzerindeki çapta) taş olan şahıslarda ameliyat önerilmektedir.
3. Safra kesesi taşının 3 cm’nin üzerinde olması durumunda, 1 cm çaplı safra taşları ile karşılaştırıldığında, kanser riskinin 10 kat arttığı bilinmektedir.
4. Safra kesesi kanseri 100.000 şahısta bir bireyde görülür.
5. Safra kesesi kanserlerinin % 75-90’ında safra taşı olduğu tespit edilmiştir.
6. Porselen safra kesesi olarak isimlendirilen safra kesesi duvarının kireçlendiği hallerde safra kesesi kanseri gelişme riskinin % 10 kadar olduğu bildirilmektedir.
7. Safra kesesi kanserlerinin % 50 oranında ya genel taramalar sırasında, ya da yapılmış olan bir safra kesesi ameliyatı sonrasında patoloji tetkiki sonucunda bulunduğu bilinmektedir.
8. Safra kesesi kanseri hastalarının % 35’inde teşhis konulduğu anda uzak organlara sıçrama (metastaz) yapmış olduğu belirlenmiştir.

Safra kesesi ameliyatı nasıl yapılır?
Günümüzde safra kesesi ameliyatları laparoskopik prosedürle (kansız ameliyat) gerçekleştirilmektedir. Teknik olarak safra kesesi standart olarak üç yahut dört adet minik (5-10 mm arasında) delikten trokar yahut port ismi verilen minik kimi uzun aletler girilerek safra kesesi organı klipslenerek ve karaciğerden ayrılarak dışarıya alınır. Günümüzde artık gelişmiş aletler sayesinde, uygun olaylarda, göbekten girilen tek bir delikten (single port laparoscopy – SILS) dahi safra kesesi ameliyatlarını gerçekleştirebilmekteyiz.

Herkes kapalı safra kesesi ameliyatı olabilir mi?
Herkeste kapalı (laparoskopik) safra kesesi ameliyatı yapabilmek mümkün olmayabilir. Daha evvel üst karın bölgesi ameliyatı geçirmiş olanlarda (örn. mide, karaciğer, vb.) karın içerisinde yapışıklıklar olabilir ve bu prosedürün uygulanmasını zorlaştırabilir. Karın içi basıncın artmasının (gazla şişirildiği için) ziyanlı olduğu durumlarda (bazı kalp hastalıkları) bu ameliyat yapılamayabilir. Bazen ameliyata kapalı usulle başlanılsa bile, % 1 ile 5 oranında ameliyat sırasında açık prosedüre dönmek gerekebilir.

Safra taşlarında ameliyat dışında tedavi sistemi var mıdır?

• – Taşların kırılması: Safra kesesi taşlarının kırılması, cerrahi (tıkanma) sarılık ve pankreatit üzere önemli komplikasyonlara neden olabildiği için, faydadan çok ziyan verebilir. Bu komplikasyonlar nedeni ile safra kesesi taşlarının kırılması süreci terk edilmiştir.
• – İlaçla eritme: Ameliyatın çok riskli olduğu hastalarda, ameliyat dışı prosedürlerle deva aranabilir. Taşları eritmek için uzun periyodik ursodeoksikolik asit içeren ilaçlar kullanılabilir.

Safra kesesi ameliyatlarında yalnızca taş mı alınır?
Safra kesesi ameliyatlarında yalnızca taşı alma tesirli olmaz. Böbrek hayati bir organ olması nedeniyle tümör vb. mecburî haller dışında alınamaz, lakin safra kesesi alınabilir. Safra kesesi ameliyatlarında yalnızca taşın alınması durumunda kısa bir müddet sonra safra içeriğinin yoğunluğu nedeniyle safra kesesi sorunu motamot tekrarlar. Bu nedenle cerrahi teknik olarak safra kesesi taşını almak değil, safra kesesi organının tümünü almak gerekir. Bu ameliyata Tıp etraflarında ‘kolesistektomi’ ameliyatı ismi verilmektedir ve Genel Cerrahi uzmanlık kısmında en sık olarak gerçekleştirilen ameliyattır.

Laparoskopik safra kesesi ameliyatlarında hastanede yatış müddeti ne kadardır?
Hastaların laparoskopik kolesistektomi yahut safra kesesi ameliyatından 4-6 saat sonra yumuşak besinler ile beslenmesine müsaade verilir ve 24 saat içinde konuta taburcu edilirler.

Laparoskopik safra kesesi ameliyatlarından sonra hastaların iş kaybı ne kadar olur?
Hastalar laparoskopik kolesistektomi yahut safra kesesi ameliyatından yaklaşık 3 ile 4 gün içinde işlerine geri dönebilecek duruma gelirler.

Laparoskopik safra kesesi ameliyatlarından sonra diyet gerekir mi?
Evet, safra kesesi ameliyatından sonra bir ile iki ay kadar yağlı ve kızartmalı besinlerden uzak durmakta fayda vardır.

Safra kesesinin alınması bedende ne değişikliğe yol açar?
Safra kesesi ameliyatı ile safra kesesi alınan hastaların yaklaşık % 10-25’inde hazımsızlık ve şişkinlik üzere safra kesesi ameliyatı öncesindeki yakınmalar devam edebilir ve bu tabloya ‘postkolesistektomi sendromu’ ismi verilmektedir. Postkolesistektomi sendromu’nun acil şartlarda yapılan safra kesesi ameliyatlarından sonra daha sık görüldüğü bilinmektedir. Safra kesesinin alınmasına bağlı olarak en önemli iki sorun görülür: 1. Safranın, safra kesesinde depolanmadan direkt olarak ince bağırsağa akmasından ötürü, safra geri tepmesi (safra reflüsü) ile daha sık olarak mide iltihabı (alkalen reflü gastrit) yahut yemek borusu iltihabı (alkalen reflü özofajit) görülmektedir. Bu durumda antiasit (asit giderici) ilaçlar ve proton pompa inhibitörü (PPI) kümesi ilaçlar yararlıdır. 2. Safranın ince bağırsağa süratle geçnmesine bağlı olarak ishal ve alt karın bölgesinde ağrı görülebilir ve bu durumda kolestiramin tedavisi faydalıdır.