Guatr tiroid bezinin olağandan daha fazla büyümesi ve gözle görünür hale gelmesidir. Tiroid bezi soluk borumuzun önünde yerleşen kelebek formunda endokrin bir bezdir. Guatr çoklukla ağrısızdır. Bazen çok büyük guatrlar öksürük, yutma zahmeti, nefes darlığı, ses kısıklığı üzere şikayetlere yol açabilir.
Dünyada en sık guatr nedeni iyot eksikliğidir. İyotlu tuz kullanımının yaygın olduğu bölgelerde ise tiroid hormonlarının olağandan fazla yahut az üretimi bezin büyümesine ve guatr oluşumuna yol açar. Tedavi guatr boyutlarına, oluşturduğu şikayetlere ve altta yatan nedene nazaran değişir. Şikayet oluşturmayan yahut tespit edilmiş bir hastalığa yol açmayan küçük guatr olguları takip edilebilir.
Guatr hastalığı belirtileri nelerdir?
-
Boyunda görülebilen şişlik
-
Boğazda sertlik hissi
-
Öksürük
-
Seste kabalaşma, kalınlaşma
-
Yutma güçlüğü
-
Nefes darlığı
Guatr nasıl oluşur?
Tiroid bezi en önemli iki hormon salgılar: T4, T3. Bu hormonlar beden metabolizmasını ve kan akımını düzenler. Bedenin yağ ve karbonhidrat kullanımını, protein üretimini düzenler. Beden ısısını, kalp suratını denetim eder. Tiroid bezi birebir vakitte kalsitonin hormonu üretiminden sorumludur.
Beyinde yer alan pitiuter bez ve hipotalamus T3, T4 üretimini ve salınımını yönetir. Hipotalamus bedenimizin termostatı üzere davranır. Pituiter bezi uyararak TSH (tiroid salgılayıcı hormon) imalini sağlar. Pituiter bez bedenin gereksinimine nazaran TSH salınımını sağlar. Buna nazaran tiroid bezi aldığı TSH ihtarına nazaran T4 ve T3 üretir. Guatr olması tiroid bezinin olağan çalışmadığını göstermez. Tiroid bezi büyümüş olsa bile tiroid hormon seviyemiz olağan kalabilir. Lakin düşük yahut yüksek de çıkabilir. Bir diğer deyişle guatr gelişimi ile hormon seviyeleri ortasında ilişki yoktur.
Guatr nedenleri:
-
İyot eksikliği
-
Graves hastalığı
-
Hashimoto hastalığı
-
Mutinodüler guatr
-
Tekli tiroid nodülü
-
Tiroid kanseri
-
Gebelik
-
Tiroidin iltihabi hastalıkları
Risk faktörleri:
Guatr herkesi etkileyebilir. Doğumda var olabilir yahut sonradan gelişebilir. Guatr gelişiminde tesirli olan faktörler:
-
Diyette iyot eksikliği
-
Kadın olmak
-
40 yaş üstü
-
Aile hikayesinde otoimmün hastalıklar olması
-
Gebelik
-
Menapoz
-
Bazı ilaçlar: Aşikâr kalp ilaçları, lityum üzere psikiyatrik ilaçlar
-
Radyasyona maruziyet
Komplikasyonlar:
Küçük guatrlar fizikî ve kozmetik sorun yaratmazlar. Büyük guatrlar nefes darlığı ve yutmada zahmet, öksürük, seste kabalaşma yapabilir. Guatr birebir vakitte hipotiroidizm yahut hipertiroidizm üzere nedenlerle de oluşabilir. Bu hastalıklar yorgunluktan kilo alımına kadar yahut istemeden kilo verme, uyku bozuklukları üzere şikayetlere neden olabilir.
Tanı:
-
Kan testleri: TSH, ST4, Anti TPO, Anti TG
-
Ultasonografi
-
Tiroid sintigrafisi
-
Biyopsi
Tedavi:
-
Gözlem: Küçük, şikayet yapmayan guatrlar
-
Tıbbi tedavi: Tiroid hormon bozukluğu saptandıysa buna yönelik ilaç tedavisi, iltihabi tiroid hastalığı saptandıysa aspirin, nonsteroid antiinflamtuvar yahut sterod tedavisi verilebilir.
-
Cerrahi: önemli şikayetlere yol açan tiroid bezi yahut tiroid kanseri için tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılması uygun olacaktır.
