Kafa derisi, diz ve dirseklerde görülen; kırmızı renkli ve üzerinde sedefimsi beyaz pullar bulunan yaralar formunda ortaya çıkması sebebiyle sedef hastalığı olarak bilinir. Psoriasis (sedef) toplumun % 1-3’ünü etkileyen ve süreklilik gösteren (kalıcı) bir deri hastalığıdır. Sedefin ömür uzunluğu süren alevlenme ve güzelleşme periyotları olabilir.
Çoğu insan için sedef hafif seyretmeye meyillidir. Bazen o kadar hafif seyredebilir ki hastalar sedefleri olduğunu bile bilmezler.Ancak sedef bir kaç döküntü ile hudutlu olabileceği üzere bunun tam karşıtı bir biçimde bedende geniş alanları tutabilir.Psoriasis ailesel özellik gösterebilmesine karşın, bireyden şahsa bulaşma özelliğine sahip değildir.
Psöriasis’in Sebebi Nedir?
Sedef hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bununla bir arada son vakitlerde yapılan araştırmalarda beyaz kan hücrelerindeki olağandışı işlevin derideki enflamasyonu uyardığı saptanmıştır. Bağışıklık sistemi bilinmeyen bir sebeple tetiklenerek deri hücrelerinin büyümesini hızlandırır.
Normal deri hücreleri 28-30 günde olgunlaşır ve deri yüzeyinden fark edilmeden dökülür. Sedef hastalığında ise deri hücreleri yalnızca 3-4 günde olgunlaşır ve hücreler yüzeyde yığılarak deriden kalkık kırmızı lezyonları oluşturur.
Derideki rastgele bir kesik, sıyrık yahut yanıktan 10-14 gün sonra bu alanlarda sedefe ilişkin bulgular çıkmaya başlar. Sedef hastalığı boğaz enfeksiyonu üzere birtakım enfeksiyonlardan ve birtakım ilaçların alımından etkilenir. Kış aylarında cildin kuruması ve güneş ışığının azalması nedeni ile alevlenmeler görülür.
Psöriasis (Sedef) Belirtileri Nelerdir?
Sedef hastalığının şiddeti, mühleti, bedende dağılımı ve biçimi bireyden şahsa değişiklik gösterir. Çocuklardaki hastalık ile erişkinlerde ve yaşlılardaki hastalık, farklı özellikler gösterebilir. Çocuklarda yeni başlamış olduğu için küçük çaplı ve kırmızı renkli, üzeri kepekli belirtiler görülür.
Sedef sıklıkla açık kırmızı renkli lekeler formunda başlar. Vakit içinde genişleyerek üzerinde pullar görülür. Yüzeydeki pullar çarçabuk kaldırılabilirken, altta yerleşenler deriye daha yapışıktırlar. Bu kabuklar kaldırıldığında deri kanamaya hassasiyet gösterir.
Bu kırmızı alanlar genişleyerek hayli büyük alanları kaplayabilirler. Diz, dirsek, kasıklar ve cinsel bölge, kollar, bacaklar, avuç içi ve ayak tabanı, saçlı deri sedefin sık görüldüğü alanlardır. Sedef genelde tıpkı alanlarda görülme eğilimindedir. Tırnaklarda ince çukurcuklar meydana gelebilir. Tırnaklar kalınlaşabilir ve yatağından ayrılabilirler.
Yaşlılarda ise, hastalık uzun müddetten beri devam ettiği için daha büyük çapta, çocuklardakine oranla daha soluk renkte ve deri kalınlaşması halinde belirtiler formunda görülür. Lakin hastalığın alevlendiği periyotlarda, yaşlılarda bile kırmızı ve kepekli belirtiler ortaya çıkar. Sedef hafif yahut orta derecede seyredebileceği üzere sakatlığa yol açaçak derecede önemli de seyredebilir.
Guttatpsoriasis ekseriyetle çocukları ve genç erişkinleri tesirler. Çoklukla bir boğaz enfeksiyonunu takiben yağmur damlası biçiminde küçük kırmızı, üzeri pullu noktacıklar biçiminde ortaya çıkar. Haftalar yahut birkaç ay içinde tabiatıyla geriler.
Psoriasis hastalarının bir kısmında bir eklem rahatsızlığı da bulunabilir. Deri tutulumu yaygın olduğunda eklem bulguları da şiddetlenir. Bazen de deri lezyonları güzelleştiğinde eklem bulguları da geriler.
Kimlerde Sedef Görülür?
Sedef, bayanlarda erkeklerden biraz daha sık görülür. Çoğunlukla 15-35 yaş ortasında ortaya çıkar. Bununla birlikte bebekler ve yaşlılar dahil rastgele bir yaşda görülebilir.
Sedef Bulaşıcı mıdır?
Hayır. Sedef bulaşıcı değildir. Yakalanabileceğiniz yahut geçirebileceğiniz bir hastalık değildir. Sedef lezyonları göze beğenilen görünmeyebilir, ancak mikrobik bir hastalık yahut açık bir yara olarak düşünülmemelidir. Sedefli bir kişi, öteki insanların sıhhatini tehdit etmez.
Sedef Bedende Nereleri Meblağ?
Sedef, en sık saçlı deri, diz, dirsek ve gövdeyi meblağ. Ancak tırnaklar, el ayaları, ayak tabanları, genital bölge ve yüz (nadirdir) dahil her yerde görülebilir. Lezyonlar çoklukla simetriktir, yani bedenin sağ ve sol taraflarında tıpkı yerde ortaya çıkarlar.
Sedef Saç Dökülmesine Neden Olurmu?
Sedef hastalığı saç dökülmesine yol açmaz. Lakin saçı çevreleyen çok kalın kabukları sökmeye çalışırken saçlarınız dökülebilir. Ayrıyeten birtakım ilaçlar da süreksiz saç dökülmesi yapabilir.
Deriyi Kaşımak Sedef Döküntüsüne Sebep Olurmu?
Evet. Bilhassa alevlenme devirlerinde deriyi kaşımak, ovmak, kabukları koparmak yeni döküntülere yol açabilir.
Güneş Sedefe Nasıl Tesir Eder?
Doğal güneş ışığının sedef üzerine olumlu tesiri vardır. Fakat yanacak kadar güneşlenmek sedefi alevlendirebilir.
Kış Aylarında Sedef Özel Bakım Gerektirirmi?
Evet. Kış aylarında nem oranının azalması derinin kurumasına ve kaşınmasına yol açar. Kaşımak da sedefi alevlendirebilir. Bu nedenle nemlendirici krem ve merhemlerin daha fazla kullanılması gerekir.
Sedef ve Hamilelik
Sedefin ne anneye ne de bebeğe bir ziyanı yoktur. Gebelik esnasında sedef güzelleşme gösterebilir yahut berbatlaşabilir.
Kişinin Sedef Hastalığına Yakalanacağı Evvelce İddia Edilebilir mi?
Kalıtımın hastalığın gelişiminde kıymetli bir rolü olmasına karşın, sedefe kimin yakalanacağını iddia etmek mümkün değildir. Olayların üçte birinde ailede sedef hastalığı vardır. Lakin, tespit edilmiş bir kalıtım formu yoktur. Deriye fizikî travma, infeksiyonlar(farenjit), ruhsal gerilim ve kimi ilaçlar üzere çevresel faktörler ailesinde sedef hastalığı olmayan şahıslarda bile sedefin başlamasını sağlayabilirler.
Annesi ve/veya Babası Sedef Olan Sedefe Yakalanır mı?
Sedef hastalığına yatkınlık ebeveynlerden çocuğa geçebilir. Fakat bu çocuğun kesin sedef olacağı manasına gelmez.
Stres Sedefe Sebep Olur mu?
Sedefe yatkınlığı olan bireylerde ruhsal gerilim ve sorunlar sedefi başlatabilir yahut var olan sedefin artışına yol açabilir.
Sedefin Kesin Tedavisi Var mı?
Yok. Lakin, sedef lezyonlarının kaybolmasını sağlayan hem yüzeysel hem sistemik çok farklı tedaviler vardır. Sedefli kimi bireylerde aylar hatta yıllar süren zaten güzelleşmeler görülür. Lakin bireyde sedefe yatkınlık devam eder. Bu yüzden döküntüler, yıllar sonra bile ortaya çıkabilir.
Sedef Eklemleri Meblağ mı?
Sedefli hastaların %10-30’unda eklem hastalığı(artrit) gelişebilir. Sedef artriti ekseriyetle el ayak parmaklarını tesirler ve hafif seyirlidir.
Sedef Hastalığı Çalışmaya Pürüz Olur mu?
Sedefli hastaların büyük kısmı olağan vazifelerini yapabilir. Sedefin istenmeyen görünüşü nedeniyle bazen kendilerine olan özgüvenleri daha az olabilir. Sedef ekseriyetle toplum tarafından yanlış bilinir, bu da toplumsal bağlantılarda sedeflileri utangaç yapar. Gerginlik, kızgınlık, utangaçlık ve depresyon üzere ruhsal sorunlar görülebilir. Sedef şayet hastalık görünür yerlerde ise hastanın çalışma hayatını etkileyebilir.
Sedef Tanısı Nasıl Konulur?
Dermatoloji uzmanları deri, tırnak ve baş derisini muayene ederek tanıyı koyarlar. Teşhis da şayet bir kuşku var ise biyopsi alınır.