Safra Kesesi Taşı, Teşhis, Tedavi ve Laparoskopik Ameliyat
Safra Kesesi Taşları Nasıl Oluşur ?
Safra, bir sindirim salgısı olup karaciğerden salgılanır. Günde yaklaşık 1500 ml. civarında safra salgılanır. Salgılanan bu safranın 1/5’i safra kesesine işlenmek ve safra asitlerinden zenginleştirilmek üzere geçerken 4/5’ü karaciğerden çıkan safra kanalları ile ana safra kanalına (koledok) ve oradan da oniki parmak barsağına (duodenum) boşaltılır. Safra kesesi içerisinde içerik olarak zenginleşen ve yoğunluğu bir ölçü artan safra da yeniden ince bir kanalla ana safra kanalına (koledok) boşalır. Ana safra kanalı (koledok), oniki parmak barsağına boşalmadan çabucak evvel pankreas da ince bir kanalla buraya açılarak, pankreas salgısı ve içerisindeki sindirim enzimleri de bu yolla oniki parmak barsağına dökülmektedir. Tam bu noktada işlevsel bir kapak sistemi olup bu sayede barsak içerisinde besin parçacıkları barsaktan bu ana safra kanalına geçememekte, üstte saydığımız sindirim salgıları ise barsağa dökülebilmektedir. Tüm bu akış şemaları aşağıdaki fotoğrafta temsili olarak gösterilmektedir.
Safra kesesi temel olarak ağır zincirli yağların sindiriminden sorumludur. Safranın akışkanlığının yavaşlaması yahut safra içeriğinin ağırlaşması safra kesesi içerisinde çamur ve taş oluşması ile sonuçlanır. Bayan olmak, 40 yaşın üzerinde olmak, kilolu olmak, çok doğum yapmak, ailede bu hastalıkların bulunması, yüksek kolesterol düzeyleri, herediter sferositoz üzere kan hastalıkları bulunması üzere birtakım risk faktörleri de mevcuttur. Yiyeceklerin taş oluşumuna direkt bir katkısı yoktur. Safra taşlarının %80’i kolesterol taşlarıdır.Ancak yeniden de yağ yüklü beslenmeden kaçınılması gerekir.
Safra Kesesi Taşının belirtileri Nelerdir ?
Safra kesesi taşı bulunan şahısların büyük çoğunluğunda rastgele bir belirti görülmez. Safra taşı oluşumu başladıktan sonra taşların sayısı ve büyüklüğü artarken ekseriyetle rastgele bir yakınmaya yol açmazlar. Bu nedenle safra taşları “sessiz” bir sıhhat sorunu olarak kabul edilir. Fakat safra taşı olan hastaların %20-30’u kimi belirtiler yaşayabilir ve belirtiler ortaya çıktığında şiddetlenme eğilimindedir. 40 yaş ve üzeri bayanlarda erkeklere oranla daha sık görülen safra kesesi taşı yiyeceklerden alınan yağın sindirilmesinde sıkıntılara yol açar. Bu nedenle bilhassa yağlı bir yemek sonrası yaşanan çok şişkinlik ve karın bölgesinden başlayarak omuza vuran ağrılar safra kesesi taşı belirtisi olabilir.
Safra kesesi taşının neden olduğu ağrılar çoklukla karnın sağ üst köşesinde (kaburgaların alt bölgesinde) veya karnın çabucak üstünde orta bölgede ağırlaşır.
Ağrı şiddetlendikçe sırt bölgesine ve karnın geneline yayılabilir. Bu ağrılar daimdir ve 10-15 dakikadan 1-2 saat varan müddetlerde devam edebilir.
Safra Kesesi Taşlarının Komplikasyonları Nelerdir?
Safra kesesi taşları; safra kesesinin iltihaplanması, safra kanalına taşın düşmesiyle gelişen tıkanma sarılığı, tüm safra kanallarının ve pankreasın iltihaplanması üzere çok önemli birçok hastalığa da neden olabiliyor. Hastalarda oluşan yakınmalar ekseriyetle karın sağ-üst kısmında ağrı, bu ağrının sağa gerçek yayılması ve sırtta sağ tarafta da hissedilmesi, bulantı ve bazen kusma atakları biçimindedir.
İltihaplanma varsa tabloya ateş de eklenir. Bu ağrılı ataklar ekseriyetle yağlı ağır bir yemeğin akabinde başlar ve 1-5 saat civarında seyreder.
Safra kesesi taşlarının öbür yol açtığı hastalık daha seyrek olarak da safra kesesinde bulunan büyük bir taşın kese duvarını uzun müddette delerek, bağırsağa geçmesi ve ince bağırsağın dar bir yerinde mekanik tıkanmaya neden olması bir öteki komplikasyondur. Doğal seyri esnasında giderek büyüyen ve sayıları artan safra taşları daima olarak safra kesesinin iç cidarını tahriş, kronik bir iltihap halindeki tablonun giderek kansere dönüşme riskini de arttırır. Bilhassa 2–3 cm’lik boyutları aşan taş olgularında bu risk yüksektir.
Safra Kesesi Taşlarında Tanı
Hastalığın tanısı; tipik muayene bulgularıyla bir arada kan, idrar, gaita tetkikleri ve ultrasonografi (US) ile konulur. Bu tetkiklerle yüzde 100’e yakın kesin teşhise ulaşılabilir. Seyrek olarak bilgisayarlı tomografi, MRI üzere başka görüntüleme usullerine başvurulur. Ayrıyeten safra kanalında bulunan taşlar için ultrason dışında ERCP dediğimiz endoskopik teşebbüslerden hem teşhis hem de tedavide yararlanılır.
Safra Kesesi Taşlarının Tedavisinde Tek yol Ameliyat mı ?
Şikayete sebep olan safra kesesi taşlarında tedavi cerrahidir. Şayet ameliyat edilmezler ise taşlar safra kesesinden çıkıp ana safra kanalında tıkanmaya, hasebiyle sarılığa yol açabilirler. Bazen AKUT pankreatit denilen pankreas iltihaplarına neden olabilirler. Biraz daha büyük taşlar, safra kesesinin çıkışını tıkayarak safra kesesinin şişmesine ve iltihabına sebep olurlar ki bu durum acil ameliyat gerektirebilir. Safra taşları, safra kesesinin bir hastalığıdır. Yalnızca taşlar alınacak olsa bir mühlet sonra tıpkı taşlar tekrar oluşur. Ayrıyeten safra kesesi olmadan da olağan hayatımızı devam ettirebiliriz. Bu nedenle yalnızca safra kesesindeki taşların alınması halinde bir tedavi yoktur. Safra kesesi ve taşlar birlikte alınır. Günümüzde safra kesesi taşlarında en uygun ameliyat biçimi laparoskopik prosedürdür. Halk ortasında kapalı ameliyat bıçaksız kansız ameliyat da denilen formüldür. Laparoskopik safra kesesi ameliyatlarında olağanda karın duvarına 0,5-1 cm çapında 3-4 delik açılmaktadır. Böylece ameliyattan sonra hasta süratle olağan hayatına dönebilmektedir. Bilhassa şişman hastalarda, diabeti olanlarda yara düzgünleşme sorunları açısından laparoskopik operasyonlar çok avantajlıdır. Safra kesesinde iltihaplanma, kanala taş düşmesi vb. komplikasyonlar ortaya çıktığında laparoskopik ameliyat bahtı azalır. Lakin bunlar olmadığında ameliyatın laparoskopik olarak tamamlanma mümkünlüğü %95 üzerindedir.
Laparoskopik ameliyat inançlı midir ?
Gelişen teknoloji ve artan cerrah tecrübesiyle birlikte laparoskopik ameliyatlar birçok ameliyatta altın standart olma yolundadır. Tekniğin güvenilirliğinin ve uygulanabilirliğinin yanı sıra, ameliyat sonrası daha az ağrı ve daha erken günlük hayata dönüş üzere avantajları da olur. Tek kesiden laparoskopik cerrahi uygulamaları yeni başlayan bir metottur.
Ameliyat, açık mı kapalı mı ?
Karın içinde yapılan süreçler her iki sistemde de aslında farklı değildir. Safra kesesi temaslarından ayrılarak çıkarılır. Ortadaki fark karın duvarındaki işlemdedir. Açık ameliyatlarda karın duvarında nispeten büyük bir kesi yapılır. Ameliyat sonrası hastanede daha fazla kalmak gerekir. Düzgünleşme mühleti daha uzundur. Günlük hayata dönüş daha uzun vakitte olur ve büyük bir kesi izi vardır. Laparoskopik tekniklerde ise karın duvarındaki 0.5-1 cm uzunluğundaki 3-4 adet delikten ameliyat yapılır. Hasebiyle laparoskopik metot estetik açıdan açık ameliyatlardan üstündür. Hastanede daha az kalınır. Günlük hayata erkenden dönüş mümkündür. Ameliyat sonrası ağrı daha azdır.
