Madde ve İlaç Bağımlılığı

Bağımlılık, bireyler üzerindeki fiziksel ve psikolojik tüm olumsuz etkilerine rağmen, alkol, esrar, morfin, metamfetamin, kokain nikotin gibi maddelerin ve kimayasalların tüketilmesi için aranması ve kullanılması, kullanılmaya başlanıldıktan sonra kişinin alımı durdurmada sıkıntı yaşaması ve alımın kesilmesi durumunda yoksunluk belirtilerini gösteren disfori, anksiyete, irritabilite gibi negatif duygusal durumlara yol açması ile karakterize; genetik, nörogelişimsel ve sosyokültürel bileşenleri olan kronik bir hastalıktır.

Maddenin ilk kez kullanımıyla beraber herkeste bağımlılık oluşmaz. Bu durum, hem her madde için bağımlılık oluşturma potansiyelinin farklı olmasıyla hem de kişinin genetik özellikleriyle ilgilidir.

Çeşitli sebeplerle bazı insanlar değişik konularda bağımlılık geliştirirler.

Herhangi bir konuda geliştirilen bağımlılık karşısında kişinin iradesi gittikçe zayıflar ve bu davranışı tekrar etme üzerindeki kontrolü zayıflar. Peki nelere karşı insanlar bağımlılık geliştirmektedirler.

Sigara dünyada en yaygın bağımlılık türü sonrasında kafein ve madde bağımlılığı alkol bağımlılığı gelmektedir. İlaç bağımlılığı, kumar bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, ilişki bağımlılığı, sex bağımlılığı, oyun ve internet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı bazı bağımlılık türlerindendir.

Her bağımlılık türünün beyinde yarattığı bir haz vardır. Bu hazza ulaşmak ve acıdan kaçmak temel prensip olarak işlemekte ve beyinde ödül devresi olan Ventegral tegment alanı aktive etmektedir. Bu alan ödülden sorumlu bir beyin merkezidir.

Madde beynin ödül devreleri üzerinde etkili ve ödül madde alımında teşvik edicidir.

Koşullanma önemli bir rol oynamakta, koşullu uyaranların  bağımlılığı sürdürmede etkili olduğu bilinmektedir.  Opioid içeren ilaçların benzodiazepinlerin hastalara sık ve kolay yazılması bağımlılığa yol açabilir. 

Akut zehirlenmede  Opioid zehirlenmesine bağlı deliryum Kalp basıncında düşüş  Kalp atımı ve solunum yavaşlaması  Göz bebeklerinin küçülmesi

Reflekslerde azalma Kan basıncında düşüş  Kalp atımının hızlanması ve zayıflaması  Solunumun daha da yavaşlaması  Siyanoz görülmesi  bazı durumlarda Koma ve ölümle sonuçlanma söz konusudur.

MADDEYİ DENEMEK KİŞİSEL BİR TERCİH ANCAK BAĞIMLI İÇİN MADDE KULLANMAK ARTIK KİŞİSEL BİR TERCİH DEĞİL.

Beynin yargılama, karar verme, yenilik arayışı, dürtü kontrolü bölgesi FRONTAL KORTEX   Ergenlerde bu bölgenin gelişimi devam etmekte ve bu yaşlarda ayrıca gelişim geriliği problemi oluşmaktadır. 

Madde duygu durumu değiştirmektedir.

Herhangi bir ilacın veya maddenin genellikle kişinin kendisi tarafından onaylanan sosyal veya tıbbi tarzlardan sapan bir şekilde kullanılması da madde kötüye kullanım demektir.

Geçmişten ve acıdan kaçma prensibi akla geldiğinde geçmişin nelerle dolu olduğuna bakmak gerekir.

Kaybedilenler  Pişmanlıklar Yatırım yapılan kişilerden zarar görme

Yanılmalar Karşılanmamış beklentiler  Kaçırılmış fırsatlar

Kaybedilen konum statü ve ekonomik durum Kaybedilen ilişkiler

Boşa geçirilmiş zamanlar  Uğruna acı çekilen ilişikiler  Başa gelen travmalar Yanlış verilen kararlar bunlardan bazılarıdır.

Ağrı,sıkıntı, acıyı unutturan her şey bağımlılık yapar.

Fazla dopamin salgılamaya neden olur, uyuşturucu bir etki meydana gelir. Ödül beklentisi dopamin salgılamaya sebep olur.

Kokain, Eroin, benzodiazepin, ketamin, methadon, barbüratlar, trankilizanlar, Amfetamin, tütün, prenorfin, Mariuanna Esrar, Alkil Nitritler, Ekstazi, Solvent, Metilfenidat, Anabolik Steroidler. Kokain halüsinojenler bazı uyuşturucu madde türleridir.

Bağımlılıkların psikolojik ve fizyolojik olmak üzere temel iki yönü bulunmaktadır. 

Psikolojik Bağımlılık Maddenin alınmasına karşın tolerans oluşmaz. 

Birey yoğun derecede madde alma isteği duyar ve maddenin yarattığı etkiye girmek ister. Bunun sebebi ise bireyin duygu durumunu istediği düzeye getirme arzusudur. 

Madde alımı için yoğun bir arzu duymak, tolerans geliştirmeden ve madde dozunda artışa ihtiyaç duymadan madde kullanmak, bireysel sınırlar içerisinde madde alımından kaynaklı zararları yaşamak, gibi özellikler” psikolojik bağımlılığın ölçütlerindendir.

Madde elde edememek bağımlı bireyde huzursuzluk, iç sıkıntısı gibi etkiler yarattığı için kişi belirli periyodlarla madde arayışına girer, bu psikolojik bağımlılıkta olduğu gibi tüm bağımlılık türlerindeki ortak bulgudur. 

Madde alımı ihtiyacı giderildiği zaman kişi bir rahatlama içerisine girer, doyuma ulaşmış olur. 

Fiziksel Bağımlılık Tolerans ve yoksunluk semptomlarının bulunması durumunda fizyolojik bağımlılıktan söz edilebilir. 

Madde bağımlısı birey düzenli madde kullanımından dolayı aynı miktarda madde kullandığı zaman istediği etkiyi elde edememekte bu sebeple madde dozunu arttırmaktadır Yoksunluk sendromunun yarattığı etkiler; bulantı, kusma, iştahsızlık, ishal, terleme, vücut kaslarında kasılma, titreme, şiddetli baş ağrısı, uyku problemleri, sara nöbeti gibi sağlık problemleridir. Bu belirtilerin şiddeti fiziksel bağımlılığın şiddetiyle paralel olarak artış gösterir.

Aile içi çatışmalar  Anne baba eğitim durumu Parçalanmış aileye sahip olma  Ebeveyn çocuk arasındaki soğuk ilişki Ebeveynin çocuğa yetersiz düzeyde duygusal destek vermesi  Ebeveynin aile içinde memnuniyetsiz tavrı Çocuğa kötü muamele  Yanlış çocuk yetiştirme stilleri yineleyici olarak iletişimde olduğu kişilerle sorun yaşama, Maddenin neden olduğu sorunlara rağmen kullanmaya devam etme, Tölerans geliştirme,  Yoksunluk belirtileri, Niyetlenenden daha uzun süreli ve daha yüksek dozda kullanma, Başarısız olmuş bırakma ve azaltma girişimleri madde kullananlarda sık görülen davranışlardır.

Maddeyi elde etmek için daha fazla zaman harcama Sosyal aktiviteler, hobiler ve iş aktivitelerini azaltma ya da bırakma Madde kullanma konusunda aşırı istek de yine bu davranışlara eşlik etmektedir.

Başlama ve kullanma gerekçesi her ne olursa olsun bağımlılık yapan maddelerin en temel ortak özelliği kullanıcısında bağımlılık yapmalarıdır. 

Madde kullanımı bireye keyif verir ve bunun sonucunda bireyin davranış, düşünce ve duygu durumunda değişime yol açar.

Bağımlılık yapan maddeler de yeme ve içme gibi temel ihtiyaçların giderilmesine benzer şekilde rahatlatma özeliği sunan bir etkiye sahiptir. 

Keyif verici bir etki oluşturan bu maddeler kullanan tarafından, ödüllendirici bir unsur gibi görülebilmektedir.

Keyif verici bir madde olarak nitelendirilmesi, kullanımının tercih edilmesi anlamını içermektedir. Bir yönüyle koşullandırıcıdır yani maddenin kullanılmasından sonra bırakılamama durumu olmaktadır ve başka bir yönü ile pozitif pekiştiricidir yani madde kullanıldıkça keyif vermektedir. 

Madde kullanımı ile birlikte kişi gerçeklerden kopmaktadır, birey kısa bir süre rahatlama yaşamakta, keyif alma ile birlikte hayal dünyasına dalma gibi belirtiler görülebilmektedir.

• Şiddetli esnemeler  
• Öfke ve şiddete yatkınlık 
• Üşümeye benzer titremeler  
• Sıcak basması nöbeti 
• Kesik kesik nefes alma  
• Sersemlik hissi  
• Mide sırt ve bacak ağrıları şidetli kramplar 
• Kusma İshal Seğirmeler
• Şiddetli terleme huzursuzluk 
• İnsomnia  Aşırı sinirlilik  
• İştahta azalma 
• Ağırlık kaybı   
• Konuşma ve yazma becerisinde bozulma
• Diğer ağır madde kullanımlarına geçiş

Uzun süre kullanan erkeklerin testesteron düzeylerinde düşme olmaktadır. Sperm üretimi ve cinsel aktivite azalmaktadır.

Kulanan annelerde düşük kiloda bebek doğumları sıklıkla rastlanılan durumdur.

Vücudun immün sistemini zayıflatmaktadır. Enfeksiyonlara yatkın hale gelmektedirler.

Psikoza eğilim artmakta paranoid belirtiler gelişmektedir. Stres altında kullanıldığında psikotik belirtiler ortaya çıkar. Yüksek doz kullanımda uçuş reaksiyonları görülür.