Tiroit bezi nedir?
Tiroit bezi uzunluğunda, Adem’in elması denilen kıkırdağın altında yerleşmitir. Bedenin enerjiyi
kullanması ve depolamasıyla bağlı olan ve triodotironin (T3) ve tiroksin (T4) denilen iki adet
hormon üretmektedir. Bu bedenin enerjiyi kullanması ve depolaması işine ‘metabolizma’ da
denilebilir.
Guatr nedir?
Guatr tiroit bezinin büyümesine verilen isimdir. Tiroit bezinin içindeki bölgesel büyümelere ise
nodül denir. Tiroit bezinin büyümesi her vakit işlev bozukluğuna yol açmaz. Tiroit bezinin
fonksiyon bozuklukları ise guatr ile birlikte bulunmayabilir.
Hipotiroidi (tiroit bezinin az çalışması yahut iflası)
Hipotiroidi nedir?
Hipotirodi çok az tiroit hormonunuzun olması manasına gelir. Hipotirodi en sık rastlanılan tiroit
hastalığıdır. Bayanlarda daha sık görülür, yaşla birlikte görülme sıklığı artar ve ailesel geçişi vardır.
Semptomları:
Yorgunluk
Zihinsel yavaşlama
Hareketsizlik
Üüme hissi
Kilo alma (sadece
Cilt ve saçta kuruma
Kabızlık
Adet düzensizliği
Bu belirtiler hipotiroidiye has değildir. Hipotiroidisi olan birçok şahısta bu belirtilerin hepsi
olmayabilir şiddeti ise değişkendir. Kolay bir kan testi hastalığın erken teşhisini sağlamaktadır.
Hipotiroidinin sebebi nedir?
Erişkinlerde hipotiroidinin en sık sebebi Hashimoto tiroiditidir. Bu hastalıkta bağışıklık sisteminiz
tiroit bezinize saldırır ve ona ziyan vererek kâfi hormon üretmesinin pürüzler. Hipotiroidi ayrıca
esas olarak öteki tiroit hastalıklarının tedavisinde kulllanılan sistemler olan radyoaktif iyot
tedavisi ve cerrahi sonucunda gelişebilir. Hipotiroidi ayrıyeten tiroit bezinin gelişmemesine bağlı
olarak doğuştan itibaren de görülebilir.
Hipotiroidi neden kıymetlidir?
Erişkinlerde, hipotirodiye bağlı mental ve fizikî performansta azalma meydana gelir. Ayrıca
kolesterol yüksekliğine neden olarak kalp hastalığına yol açabilir. Ayrıyeten önemli tedavisiz
hipotiroidiye bağlı hayatı tehdit eden bir durum olan miksödem koması gelişebilir.Hipotiroidi tanısı
özellikle gebelik devrinde bebeğin sıhhati açısından da ehemmiyet taşır. Bebeklere doğumda yapılan
rutin testlerde hipotiroidisi olanlar anlaştırılabilir. Tedavi edilmezse, çocukta zihinsel yavaşlama-
gerileme görülür yahut çocuğun gelişimi olağan olmaz.
Hipotiroidi tanısı nasıl konur?
Kan testleriyle tiroit-uyarıcı-hormon (TSH) ve tiroit hormonu (T4) seviyeleri ölçülebilir. Kanda TSH
düzeyinin yüksek ve T4 seviyesinin düşük olması hipotiroidiyi göstermektedir. Hipotiroidinin erken
evresinde yahut hafif hipotiroidi durumunda T4 seviyeleri olağanın altına inmeden evvel TSH
düzeyleri olağandan yükselecektir. Bu iki kan testinden TSH daha kıymetlidir. Hekiminiz tanıyı
koyarken TSH’ya daha fazla dikkate alacaktır.Hipotiroidinin nedeni Hashimoto tiroditi olduğu
zaman kanda ayrıyeten tiroit bezinize saldıran otoantikorlar da ölçülebilir.
Hipotiroidi nasıl tedavi edilir?
Hipotiroidi tiroit hormon ilacı verilerek tedavi edilir. Kullanılan ilaç levotiroksindir. Bu unsur tiroit
bezinin doğal olarak ürettiği T4’ün sentetik olarak (laboratuvar koşullarında) üretilmiş halidir. Tüm
tiroit hormon preperatları birbirinin birebir değildir. Mümkünse birebir firmanın ilacında sebat etmeniz
önerilir.Tiroit hormon replasmanının genel olarak ömür uzunluğu yapılması gerekir. Şayet rastgele bir
sebeple ilacın değiştirilmesi gerekiyorsa, TSH için kan testi yapılması gerekmektedir. TSH testi
sonucuna nazaran ilaç dozu ayarlanacaktır. Tiroit hormon ilaçlarının muhtaçlıktan fazla alınması halinde
zaman içinde kemik kaybına, kalp işlevlerinde bozulmaya ve kalp ritminde anormalliklere
neden olabilir. Yetersiz dozlar da şikâyetlerin düzelmesini sağlamayabilir. Hamilelik ve birtakım başka
zamanlarda sık aralıklar ile doz ayarlaması yapmak gerekebilir. Bunu hekiminizle rutin
kontrolleriniz sırasında görüşmeniz gerekmektedir.
Bu bilgiler doğrultusunda ne yapmalısınız?
Hipotirodiniz varsa, tedavi olmalısınız. Tedavi olmazsanız, önemli bir sıhhat sorunu haline gelebilir.
Hipotiroidi belitilerinden bir yahut birden fazlası sizde görülüyorsa yahut ailenizde tiroit hastası olan
varsa, hekiminizle kan testi yapılması için konumalısınız. Test olumlu gelirse, birinci dereceden
akrabalarınıza durumunuzu söylemelisiniz. Onlara da tiroit hastalığı için kan testi yapılması
gerekmektedir.
Hamilelik periyodunda ve 60 yaşın üstünde tüm bayanlarda, şikayetleri olsun olmasın tiroit
fonksiyonlarının denetim edilmesi önerilmektedir.
Hipertiroidi (Tiroit hormonlarının fazlalığı)
Hiperdirodi
Belirtiler:
Şikayetlerin nedeni fazla salgılanan tiroit hormonlarının kalp, kas ve hudut sistemine etkilerinden
kaynaklanır. Hastalığın şiddetine nazaran aşağıdaki şikayetlerin görülme sıklığı değişebilir.
Kaslarınızda zayıflık, (merdivenlerden kolay kolay çıkamazsınız, ağır şeyler taşıyamazsınız)
Ellerde titreme
Kalp çarpıntısı
Yorgunluk
Normal yahut fazla yemenize karşın kilo kaybı
İshal (artmış barsak haraketleri)
Sinirlilik
Göz sorunları (gözlerde rahatsızlık hissi, görmede zorluk)
Adet düzensizliği
Sıcağa dayanamama ve terlemede artı
Kısırlık
Hipertiroidinin nedenleri:
Graves Hastalığı: Hipertiroidinin en sık sebebi Graves hastalığıdır. Tiroit bezi büyür ve fazla
hormon üretmeye başlar. Bu hastalık genlere ve bağışıklık sistemine bağlı meydana gelir.
Bağışıklık sisteminde tiroit bezine karşı oluşan antikorlar tiroit bezini uyararak olağandan fazla
hormon üretmesine neden olur. Graves hastalığı olan birtakım hastalarda, dikkati çeken belirtilerden
biri gözün gerisinde şişlik olmasından ötürü gözlerin dışarı çıkmış üzere görünmesidir.
Tiroid nodülleri
Başka durumlar için çok fazla tiroit hormon ilacı alınması
Tiroit bezlerinin iltihabı (Subakut tiroidit)
Lenfositik tiroidit yahut doğum sonrasında görülen tiroidit (postpartum tiroidit) bu durum da tiroit
bezinin iltihaplı bir hastalığıdır ve bezin gereğinden fazla tiroit hormonu üretmesine neden olur.
Tedavi Yöntemleri
Radyoaktif İyot Tedavisi:
Hipertiroidinin tedavisinde kullanılan bir yoldur. Radyoaktivite ile işaretlenmiş iyot, tiroit bezi
tarafından tutulur ve tiroit bezini harap eder. Tek bir hap yahut sıvı halde uygulanır. Uygulamadan
sonra etrafa radyasyon yaymamak için 24-48 saat izole olunması (evde tek başına kalınması)
gereklidir. Hipertiroidi tedavisinde tesirli bir prosedür olmakla birlikte tiroit bezinin tümünün
harabiyetine yol açıp tiroit hormonu desteği alımını gerektirebilir.
Cerrahi:
Tiroit bezinin ameliyatla çıkartılması (tiroidektomi) diğer bir kalıcı tahlil olmakla bir arada, daha
az tercih edilen bir seçenektir. Bu ameliyatın yetenekli ve bu bahiste tecrübeli bir cerrah
tarafından yapılması gerekmektedir, zira gırtlak etrafındaki hudutlar yahut bedenin kalsiyum
metabolizmasından sorumlu bez olan paratiroid bezine giden sonlar zedelenebilir. Cerrahi, genel
olarak tiroit bezi çok büyüyüp de nefes almanıza mani oluyorsa, antiroid ilaçlar işe yaramıyorsa
veya radyoaktif iyot tedavisi kimi nedenlerden ötürü verilemiyorsa tercih edilen metottur.
Radyoaktif iyot ve cerrahi tedavilerden sonra bedeninizdeki tiroit hormon seviyelerine düzenli
aralıklarla bakılması gerekmektedir. Bu tedavilerden sonra, birçok hastada hipotiroidi gelişir (yani
yeterli ölçüde tiroit hormonu üretemezler) ve günde bir kere tiroit hormon ilacı almaları gerekir.
Kimlere ameliyat yapılmaktadır?
Tiroit hastalıklarını kabaca ikiye ayırdığımız vakit karşımıza iki türlü hastalık çıkmaktadır: Birisi
tiroidin işlevsel hastalıkları, başkası ise tiroidin nodüler hastalıkları. Tiroidin fonksiyonel
hastalıkları dendiği vakit yeniden iki türlü durum kelam hususudur: birisi tiroit bezinin olağandan fazla
çalışması (hipertiroidi), başkası ise tiroidin olağandan az çalışmasıdır (hipotiroidi). Tiroidin
normalden az çalışmasının tedavisi cerrahi değildir. Bu tip bir sorunda yapılması gereken, eksik
olan tiroit hormonunun ilaç olarak dışarıdan verilmesidir. Tiroidin fazla çalışması ise cerrahi olarak
düzeltilebilir bir durumdur. Fakat ameliyat mecburî bir tedavi usulü değildir. Tiroit bezinin
tümünün yaygın olarak fazla çalışması (diffüz toksik guatr ya da bir öteki ismiyle Graves hastalığı)
durumunda, hastalık birinci olarak ilaç ile tedavi edilmeye çalıılır. Şayet bunda muvaffakiyet sağlanamaz ise
veya tiroit hormonlarının düzeyi olağana döndürüldükten sonra hastalık tekrarlar ise hastaya iki
türlü ileri tedavi önerilir: birincisi radyoaktif iyot ablasyon (RIA; halk ortasında atom olarak
adlandırılan) tedavisidir, oburu ise cerrahi olarak tiroit bezinin tamamının yahut tamamına yakın bir
kısmının çıkarılmasıdır. Tiroit bezinin fazla çalışmasına neden olabilecek bir öbür durum ise
sadece bir yahut birden fazla nodülün çok çalışmasıdır (toksik nodüler guatr). Bu hastalıkta
Graves hastalığının bilakis geri kalan tiroit dokusu olağandır. Bu nedenle hastalığın tedavisi
öncelikle cerrahi olarak çok çalışan tiroit nodül ya da nodüllerinin çıkarılmasıdır. Lakin önemli ek
hastalıkları olan ya da ameliyatı kabul etmeyen hastalarda RIA tedavisi de uygulanabilir. Toksik
nodüler guatrda RIA tedavisine karşılık kâfi olmayabilir. Bu nedenle cerrahi tedavi birinci sırada
tercih edilmektedir.
Tiroidin ikinci tip hastalıkları ise nodüler hastalıklar olarak gruplandırılabilir. Bu kümede tiroit
fonksiyonları olağandır, lakin tiroidin anatomik olarak yapısal bozukluğu kelam bahsidir. Bu
grupta iki değerli durum ameliyat için önceliklidir: Bunlardan birincisi ve de en değerlisi nodül ya da
nodüllerin tiroit kanseri olduğunun saptanmış olması, başkası ise tiroidin ve/veya nodüllerin
büyüklüğü nedeni ile komşu organlara bası sorunlarının ortaya çıkmasıdır. Tiroitte saptanan
nodüllere yapılan iğne biyopsisi bariz olarak selim hastalığı işaret ediyor ise ve radyolojik / klinik
bulgular bunu teyit ediyor ise ameliyat için mecburiyet yoktur. Bu hastalar sistemli radyolojik ve
klinik denetim ile takip edilebilirler. Lakin selim de olsa nodüllerin boyutunda vakit içerisinde
büyüme saptanması (1 yıl içinde % 50’nin üzerinde büyüme) yahut bası bulguları vermesi cerrahi
tedavi için neden olabilmektedir. Bunların dışında iğne biyopsisinde kesin olarak kanser tanısı
konması yahut kanser için kuşkulu denmesi durumlarında cerrahi tedavi kaçınılmaz olmaktadır.
Bazı durumlarda iğne biyopsisi yapılmasına karşın teşhis için kâfi malzeme elde edilememesi
nedeni ile patoloji uzmanları kesin tanıyı verememektedirler. Bu durumda görüntüleme yöntemleri
ve klinik muayene nodülün habis olma ihtimalini kuvvetle destekliyorlar ise ameliyat tercih
edilebilir. Ya da tüm başka bulgular nodülün selim olma ihtimalini artırıyor ise nodüle 1-3 ay
içerisinde tekrar iğne biyopsisi yapılması düşünülebilir. Tekrarlayan biyopsilerde de yetersiz
biyopsi rapor edilir ise ameliyat ile nodülün bulunduğu tiroit lobunun çıkarılması düşünülmelidir.
Ameliyatlar sırasında yahut sonrasında ortaya çıkabilecek olumsuz durumlar (komplikasyonlar)
nelerdir?
Tiroit ameliyatı için kelam konusu olan belirli başlı komplikasyonlar ortasında ameliyat sonrasında
oluşan kanamalar önceliklidir. Zira tiroidin çıkarıldığı boşluğun dar bir alan olması ve
havayolunu çevreliyor olması nedeniyle bu boşluğu dolduracak bir kanama hastanın solunumunu
kısa müddette kısıtlayabilir. Bu nedenle bu türlü bir komplikasyon gelişmesi durumunda hastanın
tekrar ameliyata alınması mecburidir. Bu ameliyatta hastada biriken kan boşaltılır ve kanama
kaynağı denetim altına alınır. Bu komplikasyon çoklukla ameliyatı takip eden 12 saat içerisinde
görülmektedir. Görülme sıklığı % 2-4’dür. Çıkarılan tiroid dokusunun boyutu ile bu
komplikasyonun görülme riski artmaktadır.
İkinci değerli komplikasyon ise ses kısıklığıdır. Bu komplikasyon tiroit bezinin komşuluğunda her
iki tarafta yer alan reküren hudutların ameliyat sırasında hasarı sonucu oluşur. Şayet bu hasar tek
taraflı ise sorun ses kısıklığı, sıvı unsurları yutarken nefes borusuna kaçırma, ses kalitesinde
azalma biçiminde ortaya çıkabilir. İki taraflı hasarda ise ses kısıklığına ek olarak nefes darlığı da
ortaya çıkabilir. Bu komplikasyonun görülme sıklığı her bir reküren hudut için % 1-2’dir. Çoğunlukla
geçici tipte ses kısıklığı ortaya çıkabilmekte ve bu durum ameliyattan sonraki 1-4 ay içerisinde
normale dönebilmektedir. Fakat şayet ses kısıklığı bir yıl içerisinde düzelmez ise bu hastalarda
kalıcı ses kısıklığı tanısı koyulmaktadır. Bu komplikasyonun görülme sıklığı bilhassa kanser
nedeni ile ameliyat olanlarda ve daha evvel tiroit cerrahisi geçirmiş hastalarda artmaktadır.
Reküren hududun hasarı dışında ameliyat sonrasında hastaların ses kalitesi tekrar de
bozulabilmektedir. Buna neden çoğunlukla üst larinks sonunun ameliyat sırasında hasarının
oluşmasıdır. Bu hasar ses kısıklığından çok sesin çabuk yorulmasına ve ince tonda ses
çıkarmakta zorluk çekilmesine yol açabilmektedir.
Tiroit ameliyatları sonrası görülebilen bir öbür komplikasyon ise hipoparatiroidi / hipokalsemidir
(paratiroid bezlerinin hasar görmesi ve buna bağlı olarak kan kalsiyum seviyesinin düşmesi).
Paratiroit bezleri kan kalsiyum seviyesini düzenleyen organlardır. Tiroit bezinin çabucak arkasında
ona çoğunlukla yapışık halde dururlar. Her iki tarafta ikişer tane bulunurlar. Epeyce küçük boyutta
(yaklaık 40 mgr) olan bu bezlerden bir ya da birkaçı tiroit cerrahisi sırasında hasar görebilmekte
ya da istemeyerek tiroit bezi ile birlikte çıkarılabilmektedir. Bu bezlerin hasar görmesi sonucu
çoğunlukla süreksiz fakat nadiren de olsa kalıcı kalsiyum düzeyinde düşmeler görülebilmektedir.
Bu komplikasyon ekseriyetle iki taraflı yapılan tiroit ameliyatlarından sonra yahut daha evvel tiroit
cerrahisi geçirmiş olan hastalarda görülmektedir. Bu durumun kalıcı olarak görülme riski % 1-2’dir.
Hipokalsemi geliştiği vakit ağız etrafında uyuşukluk ve ellerde kasılmalar görülebilmektedir.
Bu durumun tedavisi hastaya kalsiyum ve D vitamini verilmesidir.
Yara enfeksiyonu % 2-4 hastada görülebilmektedir. Ömrü tehdit eden bir komplikasyon
olmamakla birlikte hastaların hastaneye yara denetimi için sıkça gidip gelmelerine ve uzamış
antibiyotik kullanımına yol açmaktadır. Ek hastalıkları fazla olan, sigara içen ve bedeninin başka
bir kısmında faal enfeksiyonu olan hastalarda bu komplikasyonun görülme riski daha fazladır.
Hastaları üzen bir öbür durum ise yara izinin belirli kalmasıdır. Unutulmamalıdır ki ameliyattan
sonraki birinci bir yıl içerisinde cerrahi kesi yerinde istenmeyen bir iz oluşacaktır. Şayet ailesel veya
kişisel bir yatkınlık kelam konusu değil ise yahut yara enfeksiyonu gelişmedi ise hastalarda yara izi ilk
6 aydan itibaren süratle muhakkak bilinmeyen hale gelecektir.
Son olarak artık bilimsel çevrelerce komplikasyon olarak kabul edilmeyen bir öbür durumdan
kısaca bahsetmek gereklidir. Bu da tiroidin çıkarılmasına bağlı olarak tiroit hormonunun yeterince
üretilemiyor olmasıdır (hipotiroidi). Bu aslında bilerek oluşturulan bir durumdur. Kaçınılmaz olarak
tiroit bezinin büyük bir kısmı ya da tamamı çıkarılıyor ise tiroit hormonunun da kandaki düzeyi
düşecektir. Uygulanan cerrahi hastalığın tedavisi için gerekli bulunuyor ise bu tip bir eksiklik de
göze alınıyor denmektedir. Bu durumun hayatı tehdit etmemesi için sistemli olarak ömür boyu
tiroit hormonunun dışarıdan (ağız yolu ile) alınması gereklidir.
