Hastalarımdan ve internet üzerinden siteyi takip eden okurlarımdan safra kesesi taşlarının tedavisi hakkında sık sık karşılaştığım kimi sorular vardır. Bu sorulara vereceğim cevapları tek makale başlığı altında toplamayı düşündüm. Ayrıyeten hastalarıma uyguladığım kendi algoritmam hakkında bilgi vereceğim ve bir çok hastanın başında soru işaretlerine karşılık ve kaygılarının giderilmesi doğrultusunda bundan yararlanmasını umuyorum.
Sık sık karşılaştığım soruları şöyle özetleyebilirim:
Safra kesemde taş var ameliyat gerekli mi yahut kaide mı?
Safra kesesi taşı için ameliyat olmazsam ne olur? Tehlikesi var mı?
Safra kesesi taşı için ne vakit ameliyat olmalıyım?
Ameliyattan sonra zahmet yaşar mıyım?
Bu sorulara yanıt vermeden evvel çok kısa bir özetle hatırlanması gereken bir kelam söyleyeceğim:
Her safra kesesi taşı ameliyat gerektirmez..
Yukarıdaki sorulara karşılık vermeden evvel Safra Kesesi taşları hakkında birtakım değerli konulara değinmemde fayda olduğunu düşünüyorum. Safra kesesi taşının tanısı konulduğunda en değerli kriterlerden birisi şikayetlerin olup olmamasıdır. Hastanın şikayeti yoksa, ameliyat kararı tekrar ve tekrar gözden geçirilmelidir.
Safra taşları bazen yıllarca şikayet yapmayabilir bu duruma “sessiz taş” yahut “asemptomatik safra taşı” denir ve tedavi gerektirmez. Safra taşının büyüklüğü ve sayısı ile belirtiler ortasında direkt bir temas yoktur, çok küçük bir taş çok şikayet yaptığı üzere çok büyük taşlar hatta safra kesesini büsbütün kaplayan taşlar şikayetsiz olabilir.
karnın sağ üst tarafında ağır ağrı safra taşının karakteristik bir belirtisidir ve buna tıp lisanında “safra taşı atağı yahut saldırısı” denir. Bu ağrı sık sık giderek birkaç saate kadar artar, mide bulantısı ve kusma eşlik eder. Hasta birebir vakitte kürek kemikleri ortasında yahut sağ omuzun altında acı hissedebilir. Bazen bu belirtiler bir “böbrek taşı sancısı” na benzerlik gösterir. Çoklukla , ataklar bilhassa yağlı bir yemekten sonra ortaya çıkar ve çabucak hemen her vakit geceleri ve içki sonra olur. Müspet Murphy bulgusu fiziki muayenede sık rastlanan bir bulgudur.
Gelişmiş ülkelerde yetişkin insanların %10-15’inde safra taşı vardır, lakin %80’ninde şikayet yoktur.
Safra kesesi taşının teşhisinde batın ultrason hassaslığı ve özgüllüğü % 95 tir.
Artık gelelim üstteki soruların cevaplarına
Safra kesemde taş var ameliyat gerekli mi yahut koşul mı?
Cevap: Genel olarak şikayetiniz yoksa ameliyata gerek yok. ameliyat için kimi kriterleri sıralamamızda fayda vardır
Şikayetler: Şikayetiniz yoksa yılda 1-2 kere karın ultrasonu ve karaciğer enzimlerin (KFT) denetim edilmesi kafidir. Yalnızca bir kereye mahsuz ve çok şiddetli olmaması kaydıyla şikayet yaşadıysanız çabucak ameliyat olmanıza gerek yok, medikal tedavi ve safra kesesi hami diyet uygulamanız bu şikayetlerin tekrarlamamasını sağlayabilir. İkinci bir atakta ameliyat şart!
Safra kesesi faktörü: Safra kesesinde duvar kalınlaşması, kolesistit bulguları varsa ve veya kese başka batın için organlara yapışık durumda ise ameliyat olmanızda fayda vardır.
Safra Taşı faktörü: <3mm altındaki taşlar en fazla 2 adet taş şikayet yapmıyorsa ameliyat edilmesine gerek yok. bu taşların vakitle medikal tedavi ve diyet uygulayarak bizatihi kaybolma bahtı vardır. 3-7mm boyutundaki taşların safra yollarına düşüp tıkanma yapma riski olduğundan ötürü ameliyat edilmesinde fayda vardır. >7mm üzerindeki taşların kanala düşme talihi olmadığından ameliyat edilmesine gerek yok.
Hasta faktörü: bilhassa şeker hastalarında safra kesesini besleyen hudut dokularında hasar olduğundan ötürü şikayetler çok fazla şiddetli olmayabilir ve kandırıcı olur. Bu küme hastada vakitle safra kesesi duvarında delinme ve safra kaçağı oluşabilir. Hasebiyle bu hastalarda ameliyat önerilir. Yaşlı (>70y) yahut çok genç (<16y) hastalarda ise ameliyat önerilmez. Başka sıhhat problemleri (örneğin ileri kalp yetmezliği, felçli hastalarda, terminal periyottaki kanser ve metastaz hastaları, vb.) olan hastalarda ise ameliyatın faydaları ile ziyanları ortasında bir muhakeme yapılmalı ve baskın olan duruma nazaran karar verilmelidir.
Diğer faktörler: sık sık safra yoları iltihabı (kolanjit atakları), pankreas iltihapları (akut pankreatit atakları) geçiren hastalarda ameliyat önerilir.
Safra kesesi taşı için ameliyat olmazsam ne olur? Tehlikesi var mı?
Cevap: Bilhassa 3-7mm boyutundaki taşların safra kanallarına düşüp tıkanma yapma riski olduğundan ötürü ameliyat edilmesinde fayda vardır aksi takdirde önemli meselelere yol açabilir (örneğin tıkanma sarılığı, pankreatit). Bir yıl içerisinde ikiden fazla şikayet yaşayan hastalarda safra kesesinin etraf dokulara daha fazla yapışmaması ve ameliyat durumunu zora sokmaması açısından ameliyat önerilir.
Safra kesesi taşı için ne vakit ameliyat olmalıyım?
Cevap: Bazen medikal tedaviye cevap vermeyen safra kesesi taşına bağlı akut kolesistitler ve safra kesesi delinmesi acil ameliyat gerektirebilir. Bunun dışında safra kesesi ameliyatı elektif bir durumdur ve uygun bir vakitte planlanabilir. Her vakit ivedi etmeye gerek yok!
Ameliyattan sonra kasvet yaşar mıyım?
Cevap: Tahminen de en kıymetli sorulardan birisi de budur! Üstte anlatıldığı üzere belirlenen kriterlere nazaran hakikat bir halde karar verildiğinde hastaların %85-90’nında ameliyat sonrasında çok önemli ıstıraplar yaşanmaz ve birden fazla ameliyat sonrası şikayetleri (örneğin geğirti, bulantı, şişkinlik, karın ağrısı, vb) süreksiz olup ortalama 2-3 ay içerisinde büsbütün kaybolur. Bu hastalar ömür uzunluğu rahat bir nefes alır ve ameliyat olduklarına her vakit şükreder.
Ancak ne yazık ki hastaların %10-15’inde herşeyin âlâ gitmesine karşın ameliyat sonrası farklı şikayetlerle karşı karşıya kalırlar. Bu şikayetler bazen ömür uzunluğu devam eden kolay bir bulantı olabilir ve veyahut dayanılamaz karın ağrıları ve kramplar. Bu kümedeki hastalar “Post Kolesistektomi Sendromu” olarak isimlendirilir. Bu hastalarda şikayetler ne yazık ki safra deposunun olmamasından kaynaklanır ve bu durumu ameliyat öncesi varsayım etmek yahut görmek imkansızdır. Fakat değerli bir konu vardır ki asla unutulmamalı. Bilhassa son yıllarda Safra kesesi ameliyatlarında altın standart haline gelen kapalı kese (Laparoskopik kolesistektomi) ameliyatlarının bazen önemli kopmlikasyonlara yol açtığını görüyoruz. Bu kümedeki hastalar da “Post Kolesistektomi Komplikasyonu” olarak isimlendirilir. Her iki kümedeki hastaların çabucak hemen tıpkı şikayetleri vardır lakin patolojiler çok farklıdır. Örneğin ameliyat esnasında farkında olmadan karaciğer, ince barsak yahut başka organların delinmesi, safra kesesinin yalnızca bir kısmının çıkartılması, ameliyatta safra taşlarının karın içerisine düşmesi, sistik kanalın uzun bırakılması yahut koledokun kesilmesi, ameliyatta esnasında klipslerin yanlış bir biçimde atılması, vb. Safra Kesi ameliyatından sonrası gelişen şikayetler konusunu bir sonraki makalemde geniş bir halde ele alacağım. Yeni Makaleyi buradan takip edebilirsiniz.