Behçet Hastalığı bir Türk tabip tarafından birinci defa 1937 yılında tanımlanmıştır. Bir Deri ve Zührevi
Hastalıklar Uzmanı olan Prof. Dr. Hulusi Behçet ağızda ve cinsel bölgede tekrarlayıcı yaralar (tıbbi olarak
ülser yahut aft) ve beğenilen iltihap (üveit) ile giden üçlü bulgusuyla bu hastalığı tüm dünyaya duyurmuştur.
Sonraki çalışmalarda Behçet hastalığının çeşitli belirti ve bulgularla birçok sistemi etkileyebilen bir
hastalık olduğu gösterilmiştir.
Behçet hastalığı dünyanın hangi bölgelerinde görülür? Ülkemizde görülme sıklığı nedir ?
Behçet hastalığı çabucak hemen tüm dünyada görülmekle birlikte, Türkiye, İsrail, Yunanistan ve Kıbrıs gibi
Akdeniz ülkeleri, Irak ve İran üzere Ortadoğu ülkeleri ve Japonya, Kore, Çin üzere Uzakdoğu ülkelerinde
öbür ülkelere nazaran daha sık görülmektedir. Hastalığın üstte belirtilen ve tarihi “İpek Yolu” ’nun geçtiği
bu ülkelerde daha sık görülmesi, gelişiminde genetik ve/veya çevresel faktörlerin tesirli olabileceğine
işaret etmektedir. Tarihi “İpek Yolu” üzerindeki ülkelerden Behçet hastalığının en sık görüldüğü yer
Türkiye’dir. Ülkemizin çeşitli bölgelerinde yapılan beş farklı çalışmada hastalığın sıklığının 100.000
erişkinde 20 ile 421 ortasında olduğu bildirilmiştir.
Behçet hastalığı hangi cinsiyette daha sıktır ?
Behçet hastalığı erkek ve bayanlarda yaklaşık eşit oranda görülür. Fakat, bilhassa göz ve damar
tutulumu üzere kıymetli sistem tutulumları genç erkek hastalarda daha sık ortaya çıkmaktadır.
Behçet hastalığı hangi yaşlarda görülür ?
Behçet hastalığı en sık 20–40 yaşları ortasında başlar. Bununla birlikte daha az sıklıkta olmak üzere
çocuklarda ve ileri yaştakilerde de Behçet hastalığı gelişebilmektedir.
Behçet hastalığının nedenleri nelerdir?
Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Gelişiminde bağışıklık sistemi değişikliklerinin yanı sıra
genetik ve kimi çevresel faktörlerin (bakteri ve virüs gibi) tesirli olabileceği düşünülmektedir.
Behçet hastalığı bulaşıcı bir hastalık mıdır?
Bulaşıcı bir hastalık değildir.
Behçet hastalığı kalıtsal mıdır?
Behçet hastalığı kalıtsal bir hastalık değildir. Lakin, hastalık için genetik bir yatkınlık kelam mevzusudur.
Bunun manası, yakın kan bağı olan bireylerde Behçet hastalığının görülme sıklığının toplumdaki diğer
bireylere oranla bir ölçü daha fazla olmasıdır. Hastaların değerli bir kısmında HLA-B51 isimli doku
antijeni saptanabilmektedir. Lakin, HLA B51 toplumumuzda sık rastlanan bir doku antijenidir ve diğer
yönlerden sağlıklı bireylerde de görülebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle tek başına Behçet
hastalığının teşhisinde kullanılması uygun değildir.
Behçet hastalığının belirtileri nelerdir?
Behçet hastalığı birçok organı etkileyebilen ve bu nedenle de çok sayıda belirtiye yol açabilen bir
hastalıktır. En sık görülen belirtileri ağızda ve cinsel bölgede tekrarlayıcı yaralar, deri belirtileri, göz ve
eklem tutulumudur.
Ağız yaraları (aft yahut oral ülser); Ağrılı ve yineleyici özellikteki ağız yaraları Behçet hastalığının en sık
görülen belirtisidir. Hastalığın teşhisinde son derece kıymetli olan ağız yaraları, hastaların çabucak tümünde
gözlenir. Çoklukla dudak ve yanak mukozası, lisan yan ve alt yüzleri ile ağız tabanına yerleşim gösterirler.
Ağız yaraları, yuvarlak ya da oval, kenarları şişkin ve kırmızı bir hale ile çevrili, tabanı beyaz, gri veya
sarı renkte olurlar. Ağrı en kıymetli şikayettir. Vakit zaman beslenme zahmetine ve konuşmada
zorlanmaya yol açabilirler. Büyüklüğü 1 cm’den küçük ve yüzlek yaralar 15 gün içinde, iz bırakmadan
güzelleşirken, 1 cm’den büyük ve derin yaralar daha uzun bir müddette güzelleşip, iz bırakabilirler. Ağız
yaralarının tekrarlama sıklığı hastadan hastaya değişiklik gösterir. Ağızda aft yapan tek hastalık Behçet
Hastalığı değildir. Rekürren aftöz stomatit denilen tekrarlayıcı ağız yaraları toplumun yaklaşık %20’sinde
görülebilmektedir. Bu durum, altta yatan bir hastalığa bağlı olmaksızın yalnızca ağız yaralarıyla seyreden
ve genel olarak sağlıklı bireylerde görülen bir rahatsızlıktır. Bu nedenle aft tek başına ne kadar sık ya da
şiddetli olursa olsun Behçet hastalığı tanısı koymak için kâfi değildir. Behçet hastalığı tanısı
konulabilmesi için o bireyde afta ek olarak hastalığın öteki klinik bulgularının da bulunması gereklidir.
Cinsel bölge yaraları (genital ülser); Dr. Hulusi Behçet tarafından tanımlanmış özgün üç belirtiden birisi
olan tekrarlayıcı cinsel bölge yaraları, hastalığı karakterize eden en değerli belirtilerdendir. Cinsel bölge
yaraları, ağız yaralarından sonra hastalığın ikinci en sık belirtisidir. Hastaların yaklaşık %80-90’ında
bulunurlar. Görünümü ve seyri ağız yaralarına benzeri. Lakin ekseriyetle daha derindirler ve sıklıkla da iz
bırakarak güzelleşirler. Ağız yaralarına nazaran daha az sıklıkta tekrarlarlar. Cinsel bölge yaraları, ağrı yanında
fizikî hareketlerde zorlanmalara neden olur. Erkeklerde en sık gözlenen yerleşim yeri torbalardır.
Bayanlarda ise en sık yerleşim yeri dudaklardır. Lakin ülserler döl yoluna ve hatta rahim ağzına
yerleşebilmektedir. Akıntı ve cinsel ilgi sırasında ağrı ile kendini gösterebilir. Cinsel bölge yaraları da
başka bulgular üzere bulaşıcı değildir.
Deri bulguları; Hastalığın deri belirtileri büyük bir çeşitlilik gösterir. Bunlar ortasında eritema nodozum,
papülopüstüler lezyonlar ve yüzeysel tromboflebit en sık gözlenenlerdir. Eritema nodozum hastaların
yaklaşık 1/3’ ünde görülen ve sıklıkla da bayan hastalarda saptanan deri belirtisidir. En sık bacakların ön
yüzüne yerleşim gösterir. Daha az sıklıkla kalçalarda, kollarda yahut bedenin öbür bölgelerinde de
olabilir. Yuvarlak yahut oval, ağrılı, kırmızı renkte, büyüklükleri fındıkla ceviz ortasında değişen belirtilerdir.
Eritema nodozum açılıp yara halini almaz. Belirtiler 2-3 haftada çoklukla yerinde süreksiz özellikte koyu bir
leke bırakarak düzgünleşir. Papülopüstüler lezyonlar kıl tabanı iltihabı ya da ergenlik sivilcelerine misal deri
belirtileridir. Kızarık, içi iltihaplı sivilce gibisi bu belirtiler sıklıkla gövde, bacaklar, kollar ve yüze yerleşim
gösterirler. Yüzeysel tromboflebit bir başka değerli deri belirtisidir. Sıklıkla bacaklarda ve deride etkilenen
damar boyunca kırmızı, hassas, çizgi yahut şerit halinde sertliklerle kendini gösterir. Erkek hastalarda
daha sık görülür.
Göz tutulumu; Behçet hastalığında göz tutulumu hastaların yaklaşık yarısında görülür. Beğenilen kızarıklık,
bulanık görme yahut görme kaybı, uçuşmalar, beğenilen ve göz etrafında ağrı üzere şikayetlere neden olur.
Göz şikayetleri erkeklerde ve hastalığın birinci yıllarında daha sıktır. Göz tutulumunun birtakım hastalarda ağır
seyredebileceği ve hatta görme kayıplarına yol açabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle yukarıda
özetlenen şikayetlerin bulunması durumunda vakit kaybedilmeden doktora başvurulması ve tedavi için
verilen ilaçların tertipli kullanılması büyük 3 değer taşır. Göz tutulumu bazen çok bariz bir şikayete yol
açmayabilir yahut hasta tarafından fark edilmeyebilir. Bu nedenle hastaların göz şikayeti olsun olmasın
belirli aralıklarla muayene edilmesinde fayda vardır.
Eklem tutulumu; hastaların yaklaşık yarısında eklemlere ilişkin şikayetler olur. Şikayetler yalnızca ağrı
halinde olabileceği üzere, kelam konusu eklemde şişlik, sıcaklık artışı ve hareket kısıtlılığı (tıbbi ismi ile artrit)
formunda de olabilir. Şikayetler yalnızca tek bir ekleme hudutlu olabilir. Bazende birkaç eklemi birebir anda
fiyat. En sık diz eklemi tutulur, bunu sıklık sırasıyla, ayak bileği, dirsek ve el bileği izler. Behçet
hastalığında daha az sıklıkla omurga eklemleri de tutulabilmektedir. Eklem şikayetleri hastalığın atak
devirlerinde daha bariz olur ve sıklıkla da 2–4 hafta içinde eklemde rastgele bir kalıcı hasar veya
sakatlık bırakmadan düzgünleşir.
Behçet hastalığının öteki belirtileri; yukarda kelamı edilenlerin dışında Behçet hastalarında damarlar
(akciğer atardamarında iltihap sonucu kanlı balgam, toplardamarlarda pıhtılı iltihap yani tromboflebit
sonucu ağrılı şerit biçiminde kızarıklıklar, ayakta şişlik vb.), barsaklar (karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal,
kanlı ishal vb.) ve hudut sistemi ile alakalı şikayetler (baş ağrısı, his kusurları, çift görme, dengesizlik,
konuşma ve yutma zahmeti, şuur bozukluğu vb.) ortaya çıkabilmektedir. Bu çeşit şikayetleri olan
hastaların vakit kaybetmeden doktora başvurmasında fayda vardır.
Behçet hastalığının seyri nasıldır?
Behçet hastalığı evvelce kestirilemeyen ataklar ve güzellik periyotları ile uzun müddetli bir seyir izlemektedir.
Hastalığın belirtileri ve şiddeti şahıstan şahsa değişebilir. Bazılarında yalnızca deri, mukoza belirtileri ve hafif
eklem şikayetleri gözlenirken, bazılarında göz, damar, mide barsak ve hudut sistemi belirtileri ön planda
olabilir. Genel olarak hastalığın şiddeti ileri yaşlarda azalma gösterir.
Gebelik hastalığın seyrini tesirler mi?
Behçet hastası hamile kalabilir. Behçet hastalığının gebelik üzerine yahut gebeliğin Behçet hastalığı
üzerine çok bariz bir tesiri yoktur. Kimi hastada şikayetler gebelikte azalırken kiminde de artış gösterir.
Fakat, hastaların birçoklarında bariz bir değişiklik olmaz.
Behçet hastalığının tanısı nasıl konulur?
Hastalığın kesin teşhisini koyan bir laboratuvar belirteci bulunmamaktadır. Kişinin Behçet hastalığı olup
olmadığını ya da ileride gelişip gelişmeyeceğini gösteren rastgele bir kan testi yoktur. Bugün için tanı
klinik bulgularla konulmaktadır. Deri ve mukoza bulguları sıklıkla hastalığın birinci bulguları olarak karşımıza
çıkarlar. Bu nedenle hastalığın erken teşhisinde büyük değer taşırlar.
Paterji testi nedir? Ne işe fayda? Nasıl bakılır?
Deri paterji testi uygun iğne ucunun deriye batırılmasına derinin verdiği yanıttır. Hastalığın tanısında
yardımcı bir test olarak kullanılır. Ön kol iç yüzüne yüzeysel olarak uygulanır. Deriye 45 derecelik açıyla
iğne ucu batırılır. Paterji testi müspet olanlarda bu alanda 24-48 saat sonra içi iltihaplı olabilen kızarık
sivilce gibisi bir oluşum meydana gelir. Çoklukla tıpkı iğne ucu her iki kolda birden çok sayıda deri
alanına batırılır. Deri paterji testi hastalığa özgül olsa da her hastada saptanamayabilir. Ülkemizde
Behçet hastalarında testin olumluluğu yaklaşık %60-70 ortasındadır. Deri paterji testi olumluluğu tek başına
Behçet hastalığı tanısı için kâfi değildir. Misal biçimde testin negatif olması da o kişinin Behçet
hastası olmadığı manasına gelmemektedir.
Behçet hastalığı nasıl tedavi edilir?
Hastalığın uzun müddetli ve tertipli bir biçimde takip edilmesi gerekmektedir. Behçet hastalığının sistemik
bir hastalık olduğu ve çok sayıda organı etkileyebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, hastalığa
yaklaşımda birçok bilim kısmının (farklı uzmanlık alanlarından doktorların) işbirliği içinde çalışması
gerekmektedir. Hastaların tedavi ve takibinde deri ve zührevi hastalıkları, romatoloji ve göz hastalıkları
uzmanları başta olmak üzere çok sayıda hekimin ahenk içinde çalışması büyük ehemmiyet taşımaktadır.
Genel manada Behçet hastalığına ilişkin tüm belirtileri büsbütün ortadan kaldıran tek bir ilaç yahut tedavi
bulunmamaktadır. Bu nedenle tedavi var olan belirtilerin özelliğine nazaran belirlenmektedir. Tedavide temel
amaç hastalığın bilhassa erken ve faal periyodundaki şiddetli olabilecek organ yahut organların hasarını
engellemek ve belirtilerin verdiği rahatsızlığı gidermektir. Hastalığın tedavisinde çok sayıda ilaç
kullanılmaktadır. Bunların bir kısmı mahallî bir kısmı ise sistemik olarak uygulanmaktadır. Ayrıyeten gerekli
durumlarda fizik tedavi ve cerrahi tedavilerde yapılabilmektedir. Mahallî ilaçlar (gargara, krem vb.) deri ve
mukoza belirtilerinin hafifletilmesi, daha çabuk uygunlaşması ve verdiği rahatsızlığın giderilmesi anlamında
kıymetli ilaçlardır. Kolşisin deri, mukoza ve eklem tutulumlarında faydalı olabilen bir ilaçtır. Bunun dışında
gerekli olduğunda kortizonlu ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar denetimli biçimde
kullanılabilmektedir. Ağız sıhhati aftların ve hastalığın yeni ataklarını engellemede değerli olabilir. Bu
nedenle hastaların ağız hijyenine büyük ehemmiyet vermeleri ve nizamlı olarak diş muayenelerini yaptırmaları
gereklidir. Diş çürüğü, diş eti iltihabı, vb. ağız hijyen bozukluğuna neden olabilecek tüm olumsuzluklar
kesinlikle tedavi ettirilmelidir. Ayrıyeten ağızda aftı olan hastaların asitli, kabuklu, sert, acılı ya da tuzlu
yiyecekler üzere irrite edici casuslar ve alkolik içeceklerden sakınması gerekir. Bilhassa kabuklu gıdaların
yenmesi (çerez, fındık, fıstık, ayçiçeği, vb.) ağız içinde tahriş ve hafif de olsa yaralanmalara neden
olabileceğinden aftların oluşumunu başlatabilir, güzelleşme müddetlerini uzatabilir. Yukarda sayılan ve dikkat
edilmesi gereken birçok bahsin dışında çok yorgunluk, gerilim, ateşli hastalık üzere durumlar hastalığa
neden olmamakla birlikte birtakım şahıslarda hastalığı arttırıcı rol oynayabilirler. Mümkün olduğunca Behçet
hastaları yorgunluk ve gerilimden kaçınmalı, enfeksiyonlardan kendilerini korumalıdırlar. İlaç seçiminde ve
tedavinin müddetinde belirleyici olan tutulan organ yahut organlar ve tutulumun şiddetidir. Bazen
şikayetlerin giderilebilmesi için çok sayıda ilacın birlikte kullanılması gerekebilir. Seçilecek tedavi biçimi ve
uygulama yolu, tedavinin müddeti, ilaçların dozu doktor tarafından düzenlenir. Hastalığın tedavi ve
takibinde tabiplerin bilgi, deneyim ve işbirliği içinde çalışmaları ne kadar gerekliyse hastanın önerilen
tedaviye ahengi da o derece önemlidir