Sağlıklı göğüs dokusu; yağ, bağ dokusu (destek doku), salgı bezleri, lob ismi verilen 15-20 bölüm
ve bunun daha küçük kısımları olan lobüllerden oluşmaktadır. Lob ve lobüller, göğüs ucunda
sonlanan, kanal ismi verilen ince tüplerle birbirine bağlanır. Bu yapıların yoğunluğu her kadında
farklı olduğundan göğüslerin büyüklüğü, biçimi ve hissi de değişkenlik gösterir. Olağan bir meme
yapısı tarifi yapmak, bayanın göğüs dokusunda ömrü boyunca değişiklikler olacağı için
mümkün değildir. Göğüs yapısını; yaş, adet periyotları, gebelik, bebek emzirme, doğum kontrol
hapları ve menopoz göğüs yapısını tesirler. Göğüs dokusunda her devirde ortaya çıkan bu
farklılıklarının kolaylıkla anlaşılabilmesi için bir bayanın göğüs yapısını çok âlâ tanıması, oluşabilecek
değişiklikleri en başta fark etmesi bakımından kıymetlidir.
Meme kanseri nedir?
Meme kanseri bayanlarda en sık görülen kanserdir. Ülkemizde yaklaşık her 12 bayandan biri
yaşam boyunca göğüs kanserine yakalanmaktadır. Göğüs kanseri yaşın ilerlemesi ile görülme
oranı artmaktadır. Bu nedenle 40 yaşından sonra göğüs kanserinin erken tanısı için yıllık
mamografi, tabip muayenesi ve aylık kendi kendini muayene yollarını uygulamak gerekir. Bu
yöntemlerle göğüs kanserini erken yakalamak mümkün olacaktır. Erken teşhis konulmuş meme
kanseri büsbütün tedavi edilebilen bir hastalıktır. Göğüs kanseri, göğüs parankimini oluşturan süt
yapan hücreler yahut süt kanallarını oluşturan hücrelerin hedefsiz ve denetimsiz olarak
çoğalmasıdır. Hücrelerin çoğalması ve büyümesi için uzun vakit geçmesi gerekir. Çoğalan
hücreler lenf ve kan yoluyla bedenin başka organlarına yayılabilirler. Hedef, göğüs kanserinin kan
ve lenf yoluyla yayılmadan evvel göğüs içinden küçük bir kitle iken teşhis konmasıdır. Bu aşamadan
tanı konan hastalarda tedavi büsbütün mümkündür.
Meme kanseri risk faktörleri nelerdir?
Meme kanserinin nedeni şimdi tam olarak belirli değildir. Fakat göğüs kanseri için risk
oluşturabilecek birtakım faktörler bilinmektedir.
Meme kanserinde en büyük risk faktörü bayan olmaktır. Bayan cinsiyeti 100 kat artmış riski ifade
eder. Bir bayanın hayat uzunluğu göğüs kanserine yakalanma riski 8’de 1 olmasına karşın, bu riskin
büyük kısmı yaşın ilerlemesi ile ortaya çıkar.
Menopozdaki bayanlarda risk daha da yüksektir. Zira östrojenin bedendeki tesiri devam
etmektedir ve genetik canlılık da sürmektedir.
İlk adetin 12 yaşından evvel görülmesi ve 55 yaşından sonra menopoza girme de yani östrojen
hormonuna maruz kalınan müddette artış olması, göğüs kanseri gelişme riskini artırmaktadır.
Anne ve kız kardeş üzere birinci derece akrabasında göğüs kanseri olanlar
Hiç doğum yapmamış olanlar
Hiç emzirmemiş olanlar
30 yaşından sonra birinci doğumunu yapmış olanlar
50 yaşın üzerinde olanlar
Erken birinci adet(12 yaşından önce), geç menopoz (50 yaşın üstü)
Şişman ve çok alkol kullanan kadınlar
Daha evvel bir göğsünde göğüs kanseri olanların başka memesinde
Meme kanseri (BRCA) geni taşıyanlar
İlk doğum öncesi uzun mühlet doğum denetim hapı kullanılması
Göğüs bölgesine radyoterapi yapılması da göğüs kanseri riskini artırmaktadır. En büyük risk 15
yaşından evvel tedavi görmüş olanlardadır. Zira 40 yaşına geldiklerinde göğüs kanserine
yakalanma riski %35’e çıkmaktadır.
Her gün 1-2 kadeh alkol tüketiminin göğüs kanserinin artışına tesiri bulunmaktadır.
Yağ içeriği yüksek yiyeceklerin uzun periyodik tüketimi de göğüs kanseri riskini artırmaktadır.
Meme kanserinde erken teşhis?
Memesinden hiçbir şikayeti yahut kitlesi olmayan bayanlarda muhtemel bir göğüs kanserini erken
dönemde teşhis koymak için kullanılan metotlar, “TARAMA YÖNTEMLERİ” olarak
adlandırılmaktadır. Bu çoklukla 40 yaşından sonra başlamalıdır. Lakin bayanların 30 yaşından
itibaren bilinçlenip aylık kendi kendine göğüs muayenesi ile göğüslerini denetim etmeleri uygun
olacaktır. Tarama prosedürleri 3 formda yapılmaktadır.
1. Yıllık Mamografi:
Memesinden hiçbir şikayeti olmayan bayanlarda 40 yaşından sonra yıllık mamografi çekilmesi,
meme kanserinin ele gelen büyüklüğe ulaşmadan tespit edilmesini sağlar. Ailesinde meme
kanseri olanlarda ise birinci mamografi, 32 yaşından itibaren yapılmalıdır. “Herediter” meme
kanserinde ise bu denetimler 26 yaşında başlamalıdır. Mamografi özel tip X ışınları ile çekilir.
Meme iki plastik plak ortasında sıkıştırılır. Göğüs içinde yeterli ve makûs huylu kitleler, şüpheli
mikrokalsifikasyonlar hakkında bilgi verir.
2. Her ay kendi kendini muayene
Kadınların tertipli olarak her ay kendi kendini muayene etmesi kolay bir formüldür. Bu denetim,
genellikle adetin bitiminden itibaren 4-5 gün sonra yapılmalıdır. Menopoza girenler, rahim veya
yumurtalık ameliyatı olan bayanların periyodik olarak, ayda bir kere birebir günlere denk getirecek
şekilde göğüs muayenesini yapmaları gerekmektedir. Kendi kendine göğüs muayenesinde,
belden üst taraftaki giysileri çıkarıp ayna karşısında, duş yaparken ve sırt üstü yatarken memeler
kontrol edilir. Bu halde, her ay kendi göğüs muayenesini yapan bayanlar kendi göğüs içindeki
dokuları tanıyarak bunun dışında oluşan farklılıkları anında fark edebilir.
3. Yıllık hekim muayenesi
40 yaşından sonra yılda bir defa göğsünde hiçbir şikayeti olmayan bayanların doktora başvurarak
muayene olması gerekmektedir.
Memede saptanan her kitle kanser midir?
Memede ele gelen kitlelerin %90’ı kanser değildir. Genç yaşlarda fibroadenom yahut kist denen
kanser olmayan kitleler çok görülür. Orta ve ileri yaşlarda fibrokistik değişiklikler ele kitle olarak
gelebilir. Kitlelerin ağrılı yahut ağrısız olması bunun kanser olduğu manasına gelmez. Lakin meme
de ele gelen farklı bir yapı yahut kitlenin ne olduğunun kesinlikle aydınlatılması gerekmektedir.
Ağrısız olması bunun değerli olmadığını göstermez. Göğüs de kitle fark edildiğinde mutlaka
doktora başvurmak gerekir.
Kendi kendine göğüs muayenesi nedir?
20 Yaşın Üzerinde Her Bayan Ayda Bir Kere Kendini Muayene Etmelidir
Memelerin muayenesi için en uygun vakit; adet gören bayanlarda adet bitiminden sonraki 2.
veya 3’üncü gündür. Zira bu günler; adet periyodundan kaynaklanan hormonal etkiyle
memelerde oluşan şişme ve hassasiyetin en az olduğu günlerdir. Dolayısı ile memelerdeki
hassasiyet ve şişmenin en az olduğu bu devirde hem muayene daha rahat yapılabilmekte hem
de mümkün lezyonların fark edilmesi daha kolay olmaktadır. Menopoza girmiş bayanlar ya da
herhangi bir nedenle (gebelik, emzirme vs) adet görmeyen bayanlar ise ayın belli bir gününü (her
ayın 3. yahut 5. günü gibi) bu muayene için tercih edebilirler.
Kendi kendine göğüs muayenesi üç safhada yapılır.
Ayna Karşısında Gözle Yapılan Muayene
İyi aydınlatılmış bir odada, ayna karşısında ayakta durulur ve göğüsler aşağıda tanım edildiği
şekilde gözlemlenir.
Kollar yan taraflarda olacak biçimde göğüsler aynadan gözlenir.
Kollar üst yanlışsız kaldırılarak eller başın gerisine konur ve başa yanlışsız bastırılarak göğüs
kaslarının kasılması sağlanır ve göğüsler gözlenir.
Her iki el kalçalara bastırılır, omuzlar ve dirsekler öne yanlışsız alınarak göğüsler gözle incelenir.
Ayakta Dururken Elle Yapılan Muayene
Gözle yapılan muayeneden sonra yapılır. Bu muayene banyoda duş altında da yapılabilir. Duş
sırasında parmaklar ıslak ve sabunlu cilt üzerinde daha rahat hareket ettiği için muayene daha
kolay olur. Sağ göğüs sol elle ve sol göğüs sağ elle muayene edilir. Sol kol üst kaldırılır ve sağ
elin 2, 3 ve 4. parmaklarının iç yüzleri ile sol göğüs üzerinde daireler çizecek formda dikkatli ve
yavaş olarak muayene edilir, ayrıyeten sol koltuk altı denetim edilir. Daha sonra göğüs başı nazik bir
şekilde sıkılarak akıntı olup olmadığı araştırılır. Sol göğüs ve sol koltuk altı muayenesi bittikten
sonra tıpkı formda sağ göğüs ve sağ koltuk altı muayene edilir.
Sırtüstü Yatarken Elle Yapılan Muayene
Sırt üstü yatılır ve evvel sol göğüs muayene edilecekse, sol omuz altına küçük bir yastık konarak
sol kol başın gerisine gerçek kaldırılır. Böylelikle göğüs göğüs duvarı üzerinde yayılır ve daha kolay
muayene imkanı sağlanmış olur. Daha sonra sağ el parmaklarının iç yüzleri ile daireler çizilerek
sol göğüs muayene edilir. Ayrıyeten sol koltuk altı bölge de kesinlikle muayene edilmelidir. Sol meme
muayenesi bittikten sonra birebir biçimde hareket edilerek sağ göğüs muayene edilir.
Araştırılması Gereken Özellik Ve Değişiklikler
Memenin genel boyutunda yahut halinde değişiklik oluşması
Memelerin dış sınırlarında değişiklik.
Memelerden birinde büyüme, küçülme yahut büzülme
Memelerde gözle görülebilen şişlik
Meme cildinde renk değişikliği ve göğüs cildi damarlarında genişleme
Meme cildinde çöküntü
Meme cildinde yara
Meme cildinde küçük şişler
Meme cildinde portakal kabuğu görünümü
Meme başında genişleme, düzleşme, çökme, kabuklanma, çatlak, renk değişikliği, yara, yön
değiştirme
Meme başında akıntı
Koltuk altında gözle görülebilen şişlik
Memede ele gelen şişlik, sertlik
Koltuk altında elle hissedilebilen şişlik yahut sertlik
Meme kanseri tanısı nasıl konulur?
Meme kanseri kuşkusu çoklukla bir şişlik hissedilmesiyle (hasta ya da hekim tarafından) ya da
mamografide olağandışı bir alanın fark edilmesiyle başlar. Çoğunlukla bu şişlikler ve kuşkulu alanlar
kanserli değildir. Lakin bundan emin olmanın tek yolu tanısal mamografi, ultrason görüntüleme
ve hatta ek bilgi sağlayabilecek olan biyopsi uygulaması üzere takip testlerini yaptırmaktan geçer.
Eğer görüntülemede bir alan kuşkulu görünüyorsa, biyopsi uygulanır. Olağandışı alandan alınan
hücre yahut doku, patoloji uzmanı tarafından incelenir. Daha sonra patoloji uzmanı, biyopsiyi
gerçekleştiren doktora, içinde bulgularının yer aldığı bir rapor gönderir.
Patoloji raporu olarak bilinen bu raporda, göğüs dokusunun görünüşüne, hücresel karakterine ve
hücrelerin olağan ya da olağandışı mi olduğuna dair bilgiler yer alır. Patoloji raporu, hem hasta hem
de sıhhat merkezi grubu açısından hayati kıymet taşır – tedaviye ait kararlar, bu raporda yer alan
bilgilere dayandırılarak alınır.
Kanserli Olmayan (Benign) Göğüs Durumları
Kanserli olmayan göğüs durumları çok yaygındır. Biyopsi uygulanan ve mikroskopla incelenen
çoğu göğüs değişikliği, benign sonuçlar vermektedir. Benign göğüs durumları hayati tehdit
oluşturan durumlar olmamasına karşın, rahatsız edici belirtilere neden olabilir ve bazen,
gelecekte göğüs kanserine yakalanma riskinin daha yüksek olması ile ilişkilendirilir. Bu hastalıklar
şu biçimde sınıflandırılırlar :
Fibrokistik Meme
Kadınların %80’inden fazlasında görülen göğüs yapısıdır.
Değişik sayı ve boyuttaki kistler (yuvarlak ince bir zar içinde sıvı birikimi) ve bağ dokusu artışı ile
kendini aşikâr eden nodüler yapılardan oluşur.
Kistler, ekseriyetle takip gerektirmeyen özelliksiz kolay kistlerdir:
Özellikle regl öncesi göğüsteki ödemin ve kistler içindeki sıvının artmasına bağlı batma,
zonklama, dolgunluk usulünde ağrılar olabilir. Bazen bu
ağrılar tüm ay boyunca devam edebilir. Göğüs ağrısı her vakit bir göğüs cerrahı tarafından
değerlendirilmeli ve göğüste ağrıya neden olan farklı
bir yapı olmadığı uygun radyolojik tetkiklerle belirlenmelidir.
Memede çok sayıda kist varlığında, yeni oluşan kitleler fark edilmeyebilir ya da kist olduğu
zannedilerek ihmal edilebilir. Bu nedenle bayanın kendi
meme yapısını tanıması ve yeni oluşumları fark edebilmesi için ayda bir kendi kendine meme
muayenesi yapması ve senede bir kere de
doktor muayenesi ve radyolojik görüntüleme ile takip edilmesi önerilmektedir.
Bazen kist duvarında kalınlaşma, kist içinde farklı bir lezyon, ya da içindeki sıvının kıvamında artış
tespit edilir. Komplike ve kompleks kistler
olarak isimlendirilen bu kistlerin varlığında daha yakın takip (3-6 ay gibi), biyopsi yapılması ya da
lezyonun tamamının çıkartılarak histopatoljik
değerlendirme yapılması önerilir.
Fibrokistik göğüs yapısında kistlerin iç yapısını en âlâ ultrasonografi gösterir. Gerektiğinde
manyetik rezonans görüntüleme (MRI) üzere ek tetkikler
önerilebilir.
Benign (iyi huylu) Göğüs Lezyonları
Fibroadenom:
– Göğsün en sık görülen yeterli huylu tümörüdür. Kansere dönüşüm beklenmez.
– Birçok vakit radyolojik manzarası teşhis koymak için kafidir. Radyolojik ya da klinik şüphe
halinde iğne biyopsisi ya da cerrahi biyopsi ile
tanı konur.
– Hastanın yakın akrabalarında kanser varsa, fibroadenom boyutları büyükse, takipte büyüme ya
da hal değişikliği saptanmışsa, göğüste estetik
kusur oluşturan deformiteye neden oluyorsa ve hasta, takip etmek istemiyorsa cerrahi olarak
çıkartılır.
– Bunun dışında, biyopsiye gerek görülmeyen olaylarda 6 ay orta ile en az 2 yıl ultrasonografi ile
kitlenin takip edilmesi, takipte büyüme ya da şekil
değişikliği saptanması halinde cerrahi olarak çıkartılması önerilir.
Memenin filloid tümörü (sistosarkom filloides):
– Özel bir küme oluşturur. Süratli büyür ve tüm göğüs dokusunun yerini alabilir. Âlâ huylu olanları
geniş çıkartılmalıdır, yoksa tekrarlar. Makûs huylu
olanlarda patoloji sonucuna nazaran risk tahlili yapılır.
Duktal Ektazi:
– Süt kanallarının genişlemesidir. Başta emzirmiş bayanlar olmak üzere sık görülür.
– Eşlik eden lezyon ve genişleyen kanalın duvarında öbür lezyonlar olup olmadığı ultrasonografi
ile kıymetlendirilir.
– Göğüs başından akıntı ve ağrı üzere yakınmalara neden olabilir.
– Eşlik eden lezyon varlığında ve yakınması olan hastalarda, genişlemiş kanal ya da göğüs başı
arkasındaki tüm kanallar çıkartılarak tedavi edilir.
Memenin İltihabi Hastalıkları (Mastit):
– Göğüste kızarıklık, şişlik, sıcaklık ile karakterizedir.
– Emziren bayanlarda süt birikimine bağlı gelişir. Birçok vakit göğsün pompa ve emzirme ile
boşaltılmasını takiben tedaviye gerek kalmadan geriler.
– Emzirme ya da gebelik periyodu dışında gelişen mastitler kesinlikle cerrah tarafından
değerlendirilmeli ve radyolojik tetkiklerle nedeni ortaya konmalıdır.
Çoğu vakit iltihabi hastalıklara bağlıdır lakin birtakım durumlarda göğüs kanserinin bir bulgusu
olarak karşımıza çıkabilir.
Jinekomasti:
– Erkekte göğüs büyümesidir.
– Bedende östrojen/testosteron oranının bozulması ile ortaya çıkar.
– Çeşitli ilaçların yan tesiri olarak görüldüğünde ilacın kesilmesi ile kaybolur. Lakin bazen
karaciğer hastalığı, tetis tümörü ve tiroid bozuklukları
gibi durumlarda da görülebilir.
– Erkekte göğüs büyümesi varsa kesinlikle bir cerrah tarafından değerlendirilmeli ve bunun kitle
nedeniyle olmadığı (erkek göğüs kanseri) anlaşılmalıdır.
Gerektiğinde radyolojik tetkiklerle teşhis doğrulanır. Sonrasında endokrin uzmanı tarafından nedene
yönelik araştırma yapılır. Neden bulunursa
tedavisine gidilir, neden yoksa operasyon önerilebilir.
Lipom/hamartom/radial skar/intraduktal papillom:
– Lipomlar(yağ bezesi) uygun huyludur, kuşku uyandırmıyorsa biyopsi yapılması ya da çıkartılması
gerekmez.
– Hamartomlar göğsün seçkin görülen düzgün huylu tümörleridir. Kitle oluştururlar. İçinde meme
dokusu bulunduğu için bu lezyonlarda kötüye
dönüşüm olabilir. Tedavi lezyon bütün olarak çıkartılmasıdır.
– Radial skar, göğsün klinik ve radyolojik olarak göğüs kanseri ile karışabilen lezyonlarıdır.
Meme kanseri ile birlikte görülebilir, Cerrahi olarak
çıkartılması önerilir.
– İntraduktal papillom göğüsteki süt kanalları içinde oluşan ve birçok vakit göğüs başından kanlı
akıntı ile karakterize lezyonlardır. Ekseriyetle iyi
huyludur, lakin göğüste bilhassa çevresel yerleşimli ve çok sayıda olanlarda eşlik eden kötü
huylu lezyonlar olabilir. Klinik/radyolojik şüphe
halinde ve göğüs başı kanamaları can sıkıcı bir hal aldığında cerrahi olarak çıkartılmalıdır.
