Normalde insanlarda kalın barsağın dışarı açılan en son kısmında süngersi yapıda damar ağları mevcuttur. Anüs (makat) ve rektumda (kalın bağırsağın en son bölümü) bulunan ve hemoroidal damarlar denilen bu yapıların genişlemesi ile hemoroid hastalığı oluşur.
Hemoroidal damarların bedende kıymetli işlevleri vardır:
- Normalde bu damar ağlarında biriken kan anüsün (makatın) tam kapanmasını sağlar. Böylece hemoroidal damarlar, kişi istemli olarak anüsü denetim eden kaslarını kasmadığı halde, dışkılama denetiminin sağlanmasına yardımcı olur.
- Anüsü çevreleyen sfinkter ismini verdiğimiz kas halkasının üzerinde gözetici bir yastık katmanı fonksiyonu görür.
- Dinlenme ve uyku halinde anüsü (makat) tam kapatarak dışkının dışarı sızmasına mahzur olur.
Hemoroidal damarlar yerleşim yerine nazaran eksternal (dış) ve internal (iç) olarak ikiye ayrılmaktadır. Dış hemoroidler anüsün etrafında yer alır ve ince bir deri ile kaplıdır. İç hemoroidler ise anüsün içinde bulunur ve mukoza ile kaplıdır.
HEMOROİD HASTALIĞI NEDİR?
Anüs ve rektumda bulunan süngersi hemoroidal damarların çok derecede genişlemesi ve bazen anüsten dışarı taşması hemoroid hastalığı olarak isimlendirilir. Dış ve iç hemoroidlerde farklı ayrı hemoroidal hastalık olabilir. Dış hemoroidlerde pıhtılaşma (tromboz) olursa hasta çok ağrı duyar. İç hemoroidler ise daha çok kanama ile kendini belirli eder.
HEMOROİDAL HASTALIĞIN NEDENLERİ
Hastalığın temel nedenlerinden birisi, insanın iki ayağının üzerinde durması nedeniyle bu bölgeye yüksek basınçta kan dolmasıdır. Dört ayak üzerinde yaşayan canlılarda hemoroid çok nadiren görülür. Bu duruma karın içi basıncını artıracak faktörler eklendiğinde hemoroidal hastalık görülme mümkünlüğü artar. Karın içi basıncını aktaran faktörler:
- Kabızlık
- Kronik öksürük
- Hamilelik
- Şişmanlık
- Ağır kaldırma
- Prostat hastalığı
HASTALIĞIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
- Dışkılama (büyük abdest yapma) sırasında kanama
En sık görülen belirtisidir. Sıklıkla damla damla taze parlak kırmızı renktedir. Dışkının üzerinde ve paklık sırasında kan fark edilebilir.
- Dışkılama (büyük abdest yapma) esnasında makatın dışarı çıkması, ele gelen şişlikler.
Hasta makattan dışarı gerçek çıkan yumuşak bir şişlikten, kitleden şikayet eder. Kimi hastalar bu dışarı çıkan şişliği makat içine gerçek içeriye geri itebilirler.
- Anal bölgede (makatta) kaşıntı
Hemoroidal damarların olağan fonksiyonlarını yapamaması ile makat bölgesinin hijyeni de bozulur. Makatın tam kapanmaması ile dışkı ve akıntı kaçağı olur. Buna bağlı kaşıntı ortaya çıkar.
- Ağrı
Hastalar bu şikayetlerini tam olarak tabir edemezler. Sancı, sızlama yahut yanma biçiminde bir his olarak tanımlayabilirler. Bilhassa dış hemoroidlerin tromboze (damar içinde kan pıhtısı oluşması) olması şiddetli ağrıya neden olur.
- Sürekli olarak anal kanalın (makatın) dışında kalan ve dokunulduğunda ağrılı olan şişlikler
İç hemoroidlerin makattan dışarı sarkması sonucu gelişebileceği üzere dış hemoroidlerin tromboze olması ile de ortaya çıkabilir.
HEMOROİD MUAYENESİ
Hastanın makat bölgesi yan yatar durumda, ayakta yahut dizlerinin üzerinde öne eğilmiş durumda hekim tarafından evvel gözle incelenir, sonra parmak makattan içeri sokarak muayene tamamlanır. Bu muayene hemoroid tanısı koymak için ekseriyetle kâfi olur. Lakin hemoroid gibisi yakınmalar kolon kanseri üzere hastalıklarda da görülebileceğinden ve hemoroidle birlikte muayenede farkedilemeyen diğer hastalıklar da bulunabileceğinden tedaviye başlamadan evvel kesinlikle endoskopik muayene yapılmalıdır.
Endoskopik muayene, kalın bağırsağın içini örten tabakanın bir kamera yardımıyla direkt gözle incelenmesi sürecidir. Bu süreç yalnızca makat için yapılırsa anoskopi, rektum ve sigmoid kolon için yapılırsa rektosigmoidoskopi ve tüm kalın bağırsak için yapılırsa kolonoskopi denir.
Dışkıdan kan gelmesi şikayeti olan bir hastada ayırıcı teşhis için en az rektosigmoidoskopi yapılmalıdır. Aksi takdirde kanamaya neden olabilen öbür hastalıklar gözden kaçabilir. Örneğin dışkılama sırasında kanamaya neden olan erken evredeki bir kalın bağırsak kanserinin farkına varılmazsa ve hemoroid hastalığı diye yanlış tedavi edilirse, ileride önemli sıhhat meselelerine neden olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle ayırıcı teşhis için kesinlikle endoskopik tetkiklerden yararlanılmalıdır.
Bir çok rahatsızlık birinci belirti olarak dışkılama sırasında kanama ile ortaya çıkabilir. Kalın bağırsak kanseri (kolon ve rektum kanseri), kalın bağırsak polipleri, makat ağzında çatlak (anal fissür), iltihaplanma (apse), fistül oluşumu, iltihabi bağırsak hastalığı (ülseratif kolit ve Crohn Hastalığı), barsak sarkması (prolapsus), dışkı kaçırma (inkontinans), kaşıntılı makat hastalığı, irritabl bağırsak sendromu, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve daha bir çok durum bu bölgeyi etkileyebilir. Bu nedenle ayırıcı teşhis çok değerlidir ve uzman bir hekim tarafından yapılmalıdır
HEMOROİDLER KANSERE NEDEN OLURLAR MI?
Hayır. Lakin kanser nedeniyle oluşan kabızlık hemoroide yol açabilir, yahut hemoroidle birlikte ayrıyeten kanser hastalığı da bulunabilir. Bu nedenle vakit kaybetmeden endoskopik muayene yapılmalıdır.
HEMOROİD TEDAVİSİ
Tedavi yoluna ve vaktine, hastalığın etkilediği bölge (iç yahut dış hemoroidal hastalık), hastalığın evresi ve şikayetlerin şiddeti göz önüne alınarak karar verilmelidir.
Tıbbi tedavi
Hastaya cerrahi müdahalede bulunmadan, birtakım tedbir ve ilaçlarla hemoroid belirtilerinin giderilmesidir:
- Dışkılama alışkanlığının düzenlenmesi
Düzenli dışkılama alışkanlığı tedavi için kıymetlidir. Tuvalette uzun vakit oturma (sigara içme, gazete okuma v.b.) ve çok ıkınmalardan kaçınma hemoroidal damarlardaki gerginlik ve basıncı azaltır ve böylelikle hemoroidlerin makattan dışarı çıkmaları önlenebilir.
- Diyetin düzenlenmesi
Yemeklerdeki lifli (posalı) besin oranlarının artırılması ve sistemli dışkılama alışkanlığı edinilmesi yardımcı olabilir. Öbür değerli bir husus da kâfi su içilmesidir. Günde en az 10-12 büyük bardak su içilmesi gerekir. Meyve suyu, kahve, çay su yerine geçmez.
- Oturma banyosu
Günde birkaç sefer, ılık bir suda 10 dakika oturmak semptomları (belirtileri, şikayetleri) azaltır. Oturma banyosundan sonra makat bölgesinin ıslak bırakılmaması ve kuru tutulması gerekir. Bu tedaviyle en şiddetli hemoroidlerde bile 2-7 gün içinde ağrı azalır ve makat etrafında ele gelen sert şişlikler 4-6 hafta içinde geriler.
- Krem-Pomad uygulamaları
Hemoroidal hastalığın tedavisinde kullanılan bir çok pomad vardır. Hekiminiz hastalığın durumuna nazaran size bir pomad tavsiye edebilir.
- Flebotropik ilaçlar
Makat bölgesindeki damarların kan akımını denetim eden ve çok şişmesini önleyen, hemoroidal hastalığın kısa vakitte olağan hale dönmesini kolaylaştıran ilaçlar vardır. Bu ilaçlar tabip denetiminde kullanılmalıdır
Cerrahi Tedavi
Tıbbi tedaviye yanıt vermeyen yahut ileri evre hemoroidlerde cerrahi tedavi gerekir.
- Lastik Bant Metodu ile Bağlama (Band Ligasyon)
İç hemoroidlerin tedavisinde kullanılır. Dışarı hakikat sarkan ve kanayan hemoroid pakelerinde uygulanır.
- Enjeksiyon (Skleroterapi)
Makattan dışarıya çıkmayan ve kanama şikayetine neden olan internal (iç) hemoroidlerin tedavisinde kullanılmaktadır. Hemoroidal damarlar içine bir sıvı (fenol solüsyonu) enjekte edilir. Böylelikle kanama önlenebileceği üzere damar genişlemesi ve dışarıya hakikat sarkması da engellenebilir.
- Isı ile Koagülasyon
Makattan dışarıya çıkmayan ve kanama şikayetine neden olan internal (iç) hemoroidlerin tedavisinde kullanılmaktadır. Bir ışık kaynağı yardımı ile şikayete neden olan hemoroidal damarların üzerinde ısı uygulaması ile kanama önlenir ve hemoroidal pakelerin küçülmesi sağlanır.
- Hemoroidektomi
Hemoroid pakelerinin çıkartılması sürecidir. Bu süreç klasik metotlarla yapılabildiği üzere, ligasure, koter, ultrasonik bistüri üzere aletler kullanılarak da yapılabilir.
- Stapler (Longo) yöntemi
Dördüncü evre ve makatta sarkmaya neden olmuş hemoroidlerde stapler ismi verilen tek kullanımlık aletler kullanılarak yapılan ameliyatlardır. Daha az ağrılı, tesirli lakin alet maliyetinden ötürü değerli bir metottur.
- Laser yöntemi
Halk ortasında laser olarak bilinen prosedürlerin birden fazla aslında ısı koagulasyon usulleridir. Gerçek manada laser tedavisi uygun hemoroidlerde yanlışsız biçimde uygulanırsa daha az ağrılı ve tesirli bir metottur. Lakin öteki prosedürlere nazaran daha değerli bir uygulamadır.
CERRAHİ TEDAVİNİN RİSK VE KOMPLİKASYONLARI (YAN ETKİLERİ)
- Hemoroid hastalığında cerrahi tedavi itimatla yapılabilir. Ancak seçkin de olsa birtakım riskler ve kompliklasyonlar görülebilir:
- Ameliyat sonrası periyotta bir müddet dışkılama yaparken ağrı ve batma hissi olabilir.
- Yara yerinden iltihabi akıntı olabilir.
- Ameliyat sırasında yahut sonrasında kanama olabilir. Bu kanamaya bağlı tekrar ameliyat gerekebilir.
- Ender olarak ameliyat sonrasında anal kanalda (makat) darlık oluşabilir. Bu durumda hastanın dışkılama zorluğu gözlenir. Bazen tekrar ameliyat gerekebilir.
- Ameliyat sonrası dışkılama alışkanlığında değişiklik ve dışkı denetim sistemlerinde bozulma olabilir. Vakit içinde düzelme gözlenir.
- Hemoroid hastalığı cerrahi tedaviden sonra tekrarlayabilir. Tekrarlamaması için yüksek lifli diyet tercih edilmelidir.