FITIK NEDİR?
Fıtık, karın içi organlarının ekseriyetle karın duvarında yahut bedenin bir öteki boşluğunda (göğüs boşluğu vb..) duvarda oluşan zayıf bir alandan dışarı çıkması olarak tanımlanabilir. Bu zayıf alanın oluşma nedeni doğumsal olabileceği üzere edinsel de olabilir.
KAÇ ÇEŞİT FITIK VARDIR?
- Kasık fıtığı (inguinal herni)
- Göbek fıtığı (umblikal herni)
- Ameliyat sonrası kesi fıtığı (insizyonel herni)
- Sık rastlanan bu üç fıtık tipinin yanında, az karşılaşılan başka karın duvarı fıtıkları da ( lomber – Grynfeltt – parastomalfıtıklar vb…) görülebilir.
Bu ortada belirtmekte yarar gördüğüm bir fıtık tipi daha var. Bu fıtık hem sık görülen, hem de halk ortasında “mide fıtığı” olarak isimlendirilen bir fıtık , lakin bu fıtık “karın duvarı fıtığı” kümesinde değil. Mide ile yemek borusunun birleşim yerinden çıkan ve midenin bir modülünün göğüs boşluğuna geçmesi ile şekillenen, “hiatus fıtığı” olarak isimlendirdiğimiz bu fıtık, hastalarda “reflü” şikayetine sebep olan ana hastalıkların başında gelmektedir.
KASIK FITIĞI NASIL OLUŞUR?
Kasık bölgesi fıtıkları en sık görülen karın fıtıklarıdır. Toplumda %2-5 oranında görülürler. Erkeklerde (%85) bayanlardan (%15) daha sık görülür. Erkeklerde daha sık görülme nedeni embriyonel gelişim sırasında karın içerisinde yer alan testislerin doğum sonrası skrotuma (torba) izlediği yol nedeni ile karın duvarında gelişen potansiyel zayıf alandır. Bu bölgenin embriyonel periyotta tam kapanmaması yahut sonraki periyotta zorlanma sonucu açılması sonucu kasık fıtığı gelişir. Kasık bölgesi fıtıkları 3 tiptir.
- İndirekt kasık fıtığı, testislerin skrotuma (yumurtaların torbaya) gidiş yolu üzerinde oluşur ve çoğunlukla karın zarı(periton) ile devam eden bir fıtık kesesi mevcuttur. Bu kese erkeklerde skrotuma(torbaya) bayanlarda labiumlara (vajinal dudaklara) kadar ilerleyebilir.
- Direkt kasık fıtığı , bu tip fıtıklar, kasık kanalının art duvarındaki zayıf bir noktadan oluşur , karın içerisinden direkt olarak cilt altına kadar fıtıklaşma olur.
- Femoral fıtık, kasık oluğununhemen altındaki bölgede, bacağı besleyen atardamar , toplardamar ve sonun geçtiği femoral kanaldaki boşluktan, karın içi organlarının fıtıklaşmasıdır. İleri yaştaki bayanlarda daha sık görülür, bayanlardaki fıtıkların %85 ‘i femoral hernidir. Ağrı ve şişlik daha çok kasık bölgesinin altındadır ve uyluğa yansıyan ağrılar da olabilir. Boğulma mümkünlüğü yüksektir, teşhis koyulması zahmet arzedebilir.
GÖBEK FITIĞI NASIL OLUŞUR?
Doğumdan evvel anne ile çocuk ortasındaki ilişkiyi oluşturan ve çocuğun büyümesi için ihtiyaçlarını sağlayan damarlar göbek halkasının içinden geçer. Bu damarlar “göbek kordon”u denilen yapı içerisinde yer alır ve doğumdan sonra kapanırlar. Şimdi tam kapanmamış göbek halkasında oluşan boşluktan, karın içi organların girip çıkması ile göbekte oluşan şişliğe “göbek fıtığı” denir. Bu fıtıklar çoklukla doğumsaldır ve birinci 4 yıl içerisinde bizatihi kapanabilir.
Ancak erişkin yaşlarda da, göbek halkasının karın duvarında zayıf bir alan oluşturması sebebiyle, “göbek fıtıkları” görülebilir. Bunlar tüm fıtıkların %8-10’unu oluşturur, çoğunlukla bayanlarda görülür. Birçok fıtıkta olduğu üzere göbek fıtığında da karın içi basıncını artıran durumlar ( mesela gebelik , kronik öksürük , kabızlık , ağır yük kaldırma gibi….) en önemli nedenler ortasında sayılabilir.
“AMELİYAT SONRASI KESİ FITIĞI” NASIL OLUŞUR?
Karın ameliyatlarından sonra ameliyat kesi yerinde oluşan fıtıklardır. Sistemik hastalık varlığı , ameliyat yeri infeksiyonu , şişmanlık, ileri yaş üzere etkenler , “ameliyat sonrası kesi fıtığı” oluşumunu arttıran nedenler ortasında yer alırlar. Ekseriyetle karın ameliyatı olan hastaların %1-10 ‘unda görülür. Karın ameliyatları sonrası erken devirde, karın içi basıncını arttıran değişik faktörler ve bunların yanında zorlayıcı fiziki hareketler de bu mevzuda katkıda bulunabilir.
KARIN DUVARI FITIKLARINDA TEŞHİS NASIL KONUR ?
- Fizik muayene , karın duvarı fıtıklarının teşhisinde çoklukla kafidir.
- Görüntüleme yolları, USG, Bilgisayarlı Tomografi. Bilhassa fıtık kesesi içerisindeki organları tanımlama emeliyle kullanılabilir.
KARIN DUVARI FITIKLARINDA TEDAVİ NASIL YAPILIR?
Bütün fıtıklarda tedavi , yalnızca cerrahi metotlarla yapılabilir.
Cerrahlar asırlardır fıtık ile uğraşmış ve her tip fıtığı tedavi etmişlerdir. 20-25 yıl öncesine kadar “klasik yöntemler” (açık cerrahi) kullanılarak yapılan fıtık cerrahisi , “laparoskopikcerrahi” (kapalı cerrahi) nin uygulanmaya başlanması ile bugünlere iki farklı cerrahi tedavi seçeneği ile , daha donanımlı olarak gelmiştir.
Bugün uygun hastalarda oluşan bütün fıtık tiplerini, “laparoskopik cerrahi yöntemler” ile tedavi edebilmekteyiz. Bu cerrahinin uygulanmasında teknik eksiklikler, tıbbi gereklilikler, lokal anatomik zorluklar yahut cerrahın eğitim eksikliği ve gibisi sorunlar açık cerrahi kullanımını zarurî kılabilir. Fıtık tedavisini , fıtık tiplerine nazaran ayrı-ayrı değerlendirirsek;
KASIK FITIKLARI Tamiri,
- Açık cerrahi girişimler ile,direkt ve indirekt kasık fıtıklarının tedavisi , Lichtenstein , Shouldice , Bassini vb. teknikleri kullanılarak yapılabilir.Bu ameliyatlarda çoklukla bir yama ile güçlendirme yapılır. Yamanın fıtık bölgesine uygulanması tansiyonsuz biçimde olmalıdır, böylelikle ağrı ve fıtığın tekrarlama riski azaltılabilir.
- Kapalı cerrahi (laparoskopik) girişimler ile,direkt ve indirekt kasık fıtıklarının tedavisi , TAPP ve TEP harfleri ile tanımlanan iki farklı laparoskopik prosedürle yapılmaktadır.
TAPP (Karın yoluyla yapılan kapalı onarım) Bu tamirde karın boşluğu içerisine yaklaşık 0.5-1 cm’lik kesilerden özel aletler ile girilerek, fıtık oluşan alan, karın zarı düzeyinde yamanın yerleştirilmesi ve etrafa fiksasyonu ile kapatılır. Sıkışmış ve dev kasık fıtıklarında tercih edilir.
TEP (total ekstraperitoneal kapalı onarım) Bu tamiratta karın boşluğunun içerisine girilmeksizin, karın zarı ile fasial plan ortasında, bir balon aracılığı ile oluşturulan boşlukta çalışılır ve karın zarının önüne, fıtığın çıktığı halkaya yama yerleştirilir ve fiksasyonu yapılır.
Bu operasyonlar, yaklaşık 30-40 dakika sürmekte ve hastalar tıpkı gün yahut bir sonraki gün taburcu edilebilmektedir, birebir vakitte laparoskopik tamirde operasyon sonrası ağrı şikayeti de epeyce azdır.
GÖBEK FITIKLARI Tamiri,
- Açık onarımda, fıtığın boyutuna nazaran süreç seçilir, boyutu küçük ise primer tamir , büyük ise yama ile tamirat tercih edilir
- Kapalı(laparoskopik) onarım ise, karın ön duvarında fıtığın uzağındaki sağlıklı alanlardan yapılan 0.5 cm’lik kesilerden karın boşluğuna sokulan özel aletler yardımı ile yapılır. Bu teknikte, fıtığın boyutuna bakılmaksızın, her olguda fıtık alanı yama uygulaması ile kapatılır.
AMELİYAT YERİ FITIĞI Tamiri,
- Açık onarım, bilhassa laparoskopik teşebbüs için uygun olmayan olgularda tercih edilmelidir. Çoğunlukla yama kullanılması gerekir.
-
Kapalı (laparoskopik) onarım, daha evvel geçirilmiş karın içi ameliyata bağlı yapışıklıklar, teşebbüsün yapılmasını engelleyecek düzeyde değilse ve hastanın özellikleri bu sürecin yapılması için mani oluşturmuyorsa tercih edilmelidir.
