1-Meme denetimi kaç yaşında başlamalı ? Ne sıklıkla yapılmalı ? Ne vakit hekim denetimine girilmeli ve ne vakit radyolojik denetimler yapılmalıdır ?
Meme kanseri bayanlarda en sık kanser olması ve erken yakalandığı vakit büsbütün tedavi edilme bahtı en fazla olan kanserler ortasında yer alması nedeniyle belirli bir yaştan sonra belli denetimlerin yapılması çok önemsenmektedir.
Özellikle vurgulanması gereken durum göğüs kanseri riski yüksek olan bireylerde ( Ailevi göğüs kanseri yahut genetik göğüs kanseri olması üzere )kişiye özel takiplerin yapılması gereğidir. Aşağıda açıklayacağımız rutin denetimler kanser riski bakımından yüksek risk içermeyen şahısların takibinin nasıl olmasını açıklamaktadır. Çünkü yeni teşhis konan göğüs kanseri olgularının %75’i ( yani dört hastanın üçü) ailesinde daha evvel hiç göğüs kanseri saptanmayan bireylerdir.
Tüm bayanların 20 yaşından sonra aylık ( Tercihen adet gördükten sonraki 5-10 gün içerisinde ) kendi göğüs muayenelerini yapmalarını alışkanlık haline getirmeleri değerlidir. Rutin yaptıkları denetimlerde daha evvel saptamadıkları bir değişiklik durumunda ( bilhassa kitle, sıkmadan bizatihi oluşan bir göğüs ucu akıntısı, göğüs başında ve cildindeki çekintiler ) doktora başvurmaları gerekmektedir.
Otuz yaşından itibaren aylık kendi kendine göğüs muayenesinin yanısıra yıllık hekim muayenesinin başlamalıdır.
Bazı merkezler yayımladıkları rehberlerinde kendi kendine muayene yapmak istemeyen hastaların takipleri için 6 ayda bir hekim denetimi önermektedir.
Takip açısından 40 yaş ek riski olmayan hastalar için milad üzere kabul edilebilir. Bu yaştan itibaren yıllık radyolojik denetimler de eklenmek zorundadır ve radyolojik denetimler (Mamografi ve gereği halinde ultrasonografi yahut MR) çok kıymetlidir. Meme kanserinin sıklığı 50 yaşından itibaren pik yaparak artmaktadır. Elli yaşında klinik belirti verecek seviyeye gelen bir kanserin radyolojik bulguları çok daha erken başlayabilmekte ve yalnızca radyolojik bulgularla teşhis alan kanserlerin %90’nından fazlası çok erken evrede teşhis alabilmekte ve büsbütün tedavi olma mümkünlüğü çok yüksek seviyede olabilmektedir. Bunun için radyolojik denetimler on yıl evvelden başlanmaktadır.
2-Ailesinde göğüs kanseri olan şahıslarda takip nasıl olmalıdır?
Ailesinde göğüs kanseri saptanan kişinin riski teşhis alan hastanın akrabalık derecesine, ailede kaç bireyde göğüs ve over kanseri olduğuna, ailede saptanmış bir genetik test olumluluğunun durumuna ve teşhis alan yakın akrabalardan en gencinin kaç yaşında olduğuna nazaran değişir.
Genetik testi olumlu çıkan bir bireyin birinci derece akrabalarının da kesinlikle birebir genetik mutasyonu taşıyıp taşımadıkları bakımından genetik testlerinin yapılması gerekir.
Eğer bir ailede jenerasyondan nesile geçen ( Büyükanne, anne-teyze-hala, kardeş ) göğüs kanseri görülmesi, 40 yaşından daha genç birinci- ikinci derece akrabada göğüs kanseri görülmesi, erkek akrabada göğüs kanseri görülmesi, yakınlarında iki taraf göğsünde göğüs kanseri tanısı almış olması üzere bir durum kelam konusu ise bu aile fertlerinin özel takip altında olmaları gerekmektedir. Tabibinin tekliflerine nazaran takip edilmeleri gerekmektedir.
3- Mamografik takip kesinlikle gerekli midir? Sıklığı ne olmalıdır? Alınan radyasyon sakıncalı değil midir?
Meme kanseri taramasında mamografik inceleme en temel ve vazgeçilmez tetkikidir. Göğüs kanserinin erken bulgularından birisi olan mikrokalsifikasyonları en güzel mamaografi gösterebilir. Toplum taramaları ekseriyetle 50 yaş üstü bireylerde yapılmış ve göğüs taramalarının sağ kalıma tesiri gösterilmiştir. Ferdî denetimlerde yahut fırsatçı taramalarda çoklukla başlangıç yaşı 40 olarak kabul edilir. Kırk yaşından sonra mamografik taramalar yıllık yahut iki yılda bir yapılabilir lakin 50 yaşından sonra kesinlikle yıllık yapılmalıdır. Bilhassa günümüzde kullanılan dijital mamografilerde alınan radyasyon dozu değersiz seviyededir.
4-Meme kanserinin belirtileri nelerdir ? Kimler risk altındadır ?
Gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde göğüs kanseri en sık olarak kişinin kendi ilene gelen bir kitle ile doktora başvurması ile teşhis konur. Gelişmiş ülkelerde ise hastalık daha bulgu vermeden tabip ve radyolojik denetimler ile teşhis almaktadır. Bu nedenle gelişmiş ülkelerde göğüs kanseri daha erken evrede teşhis almakta ve tedavi bahtı da daha yüksek olabilmektedir.
Meme kanseri için en önemli risk faktörleri:
-Ailede göğüs kanseri olması
-İleri yaş
-Doğurmamış ve emzirmemiş olmak
-Kişinin daha evvel bir göğsünde kanser olması.
-Doğum denetim hapı kullanmış olmak ( 5- 10 yıl )
-Menapoz nedeni ile östrojen hormonu tedavisi almış olmak
-Daha evvel yapılmış göğüs biyopsisinde lobuler karsinoma insitu ve atipik duktal hiperplazi saptanmış olması
-Şişmanlık
-Alkol ve sigara tüketimi
5-Meme ucu akıntısı tehlikeli midir?
Meme ucu akıntıları çoğunlukla fibrokistik değişiklik üzere nedenlere bağlı olarak temiz olmakla birlikte kanser belirtisi de olabilir.
Eğer göğüs ucu akıntısı resen geliyorsa, tek göğüsten ve tek kanaldan geliyorsa, kanlı yahut berrak ise patolojik göğüs başı akıntısı olarak tanımlanmakta ve kesinlikle tetkik edilmelidir.
Kişinin aylık kendi kendine uyguladığı göğüs muayenesinde göğüs ucunu sıkması istenilen bir durum değildir. Sıkılarak oluşturulan akıntılar gereksiz korku ve tetkiklere neden olabilmektedir. Bizim hastalarımızdan istediğmiz sütyenini kirleten bir akıntının farkında olmalarıdır.
Meme ucu akıntısının en sık nedeni çoğunlukla gençlerde ağrının eşlik ettiği ve çoklukla de iki göğüsten de gelişen yeşilimsi, sarımsı, kahvemsi renkte olan akıntılardır. Bu akıntılar ek bir bulgu eşlik etmedikçe ileri tetkik gerektirmeyen durumlardır.
6-Meme iltihaplarının nedenleri nelerdir? Kanserle ilgisi var mıdır ?
Meme iltihabının en sık rastlandığı durum emziren annelerde görülen puerperal mastit ve apselerdir.
Uygun tıbbi ve cerrahi tedavi ile süratlice düzelen kanserle bağsız iltihaplardır.
Meme başı etrafında görülen sık tekrarlayan iltihabi durumlardan bir tanesi periduktal mastitlerdir.
Hastalar ve tabipler açısından teşhis ve tedavisi daha düşünceli göğsün iltihabı hastalığı göğsün spesifik iltihaplardır. Bu küme granulomatöz mastit olarak isimlendirilir. Etkenleri ortasında tüberküloz, actimomikoz üzere mantarlar kelam konusu olabilir. Lakin bu kümede çoğunluğu nedenin tıbbi olarak bilinemediği idiopatik (lobuler) granulomatöz mastitler oluşturmaktadır. Bu küme hasta çoklukla bir çok kere atak geçirmiş, bir kaç tabibe başvurmuş ve antibiyotiklere karşılık alamamış hastalardır. Teşhis yapılan kalın iğne biyopsisi malzemesinde spesifik etkenlerin ekarte eidilmesi ve mikroskopik görünümü ile teşhis alır.
Vurgulanması gereken durum; 40 yaş üzerinde emzirmeyen bir bayanda bir göğüs iltihabının gelişmesi durumunda altta bir kanserin olmadığından emin olmak için gerekli tetkiklerin kesinlikle yapılması gerektiğidir.
7- Göğüs kanserinde göğsün tamamının alınmaması ilerisi için riskli değil midir? Göğsün tamamının alınması daha yeterli değil midir ?
Günümüzde erken teşhis edilen göğüs kollayıcı cerrahiye uygun hastalarda hastanın ısrarlı bir biçimde göğüs gözetici cerrahiyi reddetmemesi ve tıbbi olarak bir mahzur olmaması durumunda öncelikli cerrahi tedavi yolu göğüs esirgeyici cerrahidir.
Meme gözetici cerrahi kanser tedavi prensiplerinden ödün vermeden, estetik prensiplere de uyularak tümörün pak hudutlarla çıkarılması, tümör lojunun titanyum kliplerle işaretlenerek daha sonra gerekli ek sistemik tedavilerin (kemoterapi, hormonoterapi) ve kesinlikle göğsün ışınlanmasının yapıldığı cerrahi formülüdür.
Meme hami cerrahi ile mastektominin sonuçları bakımından tıbbi manada istatistiksel olarak manalı fark yoktur. İki cerrahi metodun tıbbi sonuçlarının birebir olduğu kabul edilmektedir. Ortadaki farklar göğüs esirgeyici cerrahide kesinlikle göğse ışın tedavisi alma zorunluğudur. Mastektomi yapılan hastalarda kanserin evresine nazaran (çok erken evre ise ve biyolojik özellikleri olumlu ise) ışın tedavisi gerekmeyebileceğidir. Bu durum çoklukla ameliyat sonrası patoloji sonuçları ile karar verilen bir durumdur.
8-Onkoplastik cerrahi nedir ? Avantaj ve dezavantajları nelerdir ?
Onkoplastik cerrahi göğüs kanserinin cerrahi tedavisi yapılırken onkolojik prensiplerden ödün vermeden plastik cerrahi prensiplerini de kullanarak daha kozmetik sonuçlar elde etmeyi gayeler. Bazen göğüs hami cerrahinin mümkün olmadığı hastalarda onkoplastik tekniklerle göğüs muhafazası sağlayabilmek üzere avantajlar sunmaktadır.
Meme kanseri olan göğse gerekli ameliyat yapılırken öbür göğse de gereken müdahale yapılarak simetrizasyon sağlanabilir ( Mesela epey büyük göğsü olan hastanın kanserli göğsündeki tümör göğüs küçültülerek çıkarılır. Sağlam göğüs de birebir seansta küçültülerek iki taraflı ülkü kozmetik sonuç elede edilir.)
Onkoplastik teknikler hayli çeşitli ve değişik zorluk derecesi olan ameliyat sistemleridir.
En kolay ve sık baş vurduğumuz tekniklerden birisi göğüs hami cerrahi yapılan hastada tümör çıkarılan lojun etraf göğüs dokusundan intraglanduler flepler hazırlanarak doldurulması tekniğidir. Böylelikle tümör lojunda çökme önlenebilmekte daha düzgün estetik sonuç elde edilebilmektedir.
Dünya genelinde en sık başvurulan prosedürlerden birisi ise mastektominin göğüs cildini ve uygunsa ucununu da koruyarak yapılması ve göğüs dokusu yerine silikon implantlar ile doldurulmasıdır ( Cilt kollayıcı mastektomi + silikon ile rekonstrüksiyon ). Bilhassa genetik olarak riskli hastalarda en sık baş vurulan ve gelişebilecek göğüs kanseri riskini %90’nın üzerinde bir olasılıkla azalttığı gösterilmiş bir metottur.
9- Göğüs kanserinde koltuk altı lenf bezlerine niye müdahale edilir ? Koşul mıdır ?
Meme kanseri lenf yolu ile yayılır. Göğüslerin lenf akımının öncelikli toplandığı lenf bezleri koltuk altındaki lenf bezleridir. Günümüzde koltuk altı lenf bezlerinde tümör araştırılması hastalığın evresini ve sonraki planlanacak tedaviler bakımından vazgeçilmez kıymettedir. Hasta birinci başvurduğunda el muayenesi ile, sonrasında koltuk altına yönelik yapılan ultrasonografi ile ve gerekirse ultrasonografi eşliğinde yapılan ince iğne biyosileri ile lenf bezlerinin durumu ortaya konmaya çalışılmalıdır. Bu araştırmaların teşhis kıymeti hiçbir vakit ameliyat esnasında yapılacak bekçi lenf bezi biyopsisinin teşhis pahası kadar yüksek değildir. Şayet ameliyat öncesi koltukaltında yayılım saptanmaz ise ameliyatta bekçi lenf bezi biyopsisi yapılarak koltuka altı lenf bezlerinin durumu netleştirilir. Şayet ameliyat öncesi saptandı ise hastalığın daha ileri evrelemesi yapılarak ve koltukaltı tutulumunun derecesine nazaran tedavi planlaması gerekir. Ağır koltukaltı tutulumunda bir pürüz yoksa tedaviye kemoterapi ile başlamak daha yanlışsız bir yaklaşım olacaktır. Kemoterapi ile koltuk altı lenf bezlerindeki tutulum klinik ve radyolojik olarak kaybolmuş olarak tespit edilirse yapılacak ameliyatta bekçi lenf bezi biyopsisi ve koltuk altını kürajdan müdafaa bahtı elde edilebilir.
Ancak özellikli onkolojik cerrahi operasyonları olduğu için gerek göğse yapılacak cerrahi ve gerekse koltuk altına yapılacak bekçi lenf bezi biyopsisi ve aksiller küraj konusunda tecrübe ve teknik donanım çok kıymetlidir.
Ameliyat sonrası değerli noktalardan birisi yıllar içerisinde ve tahminen ömür uzunluğu önemli ıstıraplar oluşturma potansiyeli olan koltuk altına yapılan teşebbüslerdir. Günümüzde koltukaltı diseksiyonu ( koltuk altındaki lenf bezlerinin temizlenmesi ) sonradan yol açabilecek sorunlar nedeni ile son deva olarak başvurulan bir metottur.
Deneyimli bir göğüs cerrahı koltuk altı diseksiyonu yapmamak için ameliyat öncesi ve ameliyat esnasında tüm imkanları kullanmalı ve hastayı gereksiz yapılacak bir kürajdan korumak için elinden gelen herşeyi yapmalıdır. Zira sonradan gelişebilecek kol ödemi en istenmeyen, hasta konforunu çok olumsuz etkileyen ve tedavisi çok sıkıntı bir durumdur.
10- Ameliyattan sonra hastayı neler bekliyor?
Meme kanseri ameliyatları birçok ameliyatla kıyaslandığında daha az ağrılı ve pak bölge ameliyatları olduğu için iltihabi komplikasyonların az görüldüğü ameliyatlardır. Ekseriyetle bir gece hastanede kalmayı gerektiren teşebbüslerdir. Operasyon sonrası yara uygunlaşması ve patoloji raporunun çıkması beklenir. Patoloji raporu hastalığın evresini belirlemek için çok kıymetlidir.
Patoloji raporuna nazaran göğüs hami cerrahi ve bekçi lenf bezi yapılan ve ameliyat esnasında patolog tarafından belirlenemeyen hudut sorunları ve lenf bezi tutulumları için ikinci bir ameliyat gerekebilir. Bu mümkünlük % 5’den daha azdır.
Sonrasında hasta onkoloji kliniğine refere edilerek gerekli ek tedavi ( Kemoterapi, hormono terapi ve radyoterapi bakımından kıymetlendirilir ).
Tedaviler bittikten sonra hasta kesinlikle hastalığın nüksü, öteki göğsün denetimi, tedavilerin yan tesirleri bakımından denetim altında tutulmalıdır. Klasik takip birinci 3 yıl 3-4 ayda bir, sonraki 2 yıl için 6 ayda bir denetim edilir. Beş yıl tamamlandıktan sonra nüks mümkünlüğü çok azaldığı için yıllık takiplere geçilir. Hasta ömür uzunluğu takipten ayrılmamalıdır.
