Meme Kanseri

Bilinenler nelerdir?

• Meme kanseri, göğsün kendi hücrelerin denetim dışı büyüyerek göğüs dokusunda , hudut tanımaksızın gelişmesi ve sonucunda bir “habis tümör kitlesi” meydana gelmesidir.
• Meme kanseri bayanlarda en yaygın görülen tümör olup hala kesin sebebi bilinmemektedir
• Kansere bağlı ölümlerde ikinci sıradadır
• Meme kanseri oranı yıllar içersinde artmaktadır
• 1950’li yıllarda her 20 bayanda bir görülürken, günümüzde “ hayatları boyunca 8-9 bayanın birinde göğüs kanseri görülmektedir
• Amerika’da 2010 yılında , 215.000 yeni göğüs kanseri hadisesi teşhis edilmiş ve yaklaşık 45.000 hasta bu hastalık sebebiyle ölmüştür

Kimler göğüs kanseri için yüksek risk altındadır ?

• Ailesinde göğüs kanseri olanlar (özellikle annede, kızkardeşte, teyzede ve kızında)
• Kendisinde daha evvel göğüs kanseri kıssası olması
• Adet başlama vakti erken, menapoz yaşı geç olanlar
• İlk doğum yaşı 30’un üzerinde olanlar
• Hiç doğum yapmayan ve bebeğini emzirmeyenler
• Uzun periyodik hormon tedavisi alanlar
• Doymuş yağ oranı yüksek (batı tipi diyet) ile beslenenler
• Obez kadınlar
• Sigara ve alkol kullananlar

Erken teşhisin ne yararı vardır ?

Meme kanseri erken saptandığında ve tedavisi yapıldığında, 5 yıllık sağ kalım oranı %96′ dır, yani hastaların çabucak tamamına yakını aktif biçimde tedavi edilmiş olurlar . Amerika’ da bugün, tedavi sonrasında göğüs kanserinden büsbütün kurtulan iki milyondan fazla hasta vardır.

Erken teşhis için tarama nasıl yapılır ?

• Erken teşhiste; kendi kendine göğüs muayenesi, doktor tarafından klinik göğüs muayenesi ve tarama gayeli görüntüleme ( mamografi – Ultrasonografi/US) yapılabilir
• Meme kanserli hastaların birçoğu , hastalığını kendi kendini muayene ederek bulmuşlardır, kıymetli olan bu metodun “erken tanı” emeline uygun olarak kullanılmasıdır
• Kendi kendine göğüs muayenesi 20 yaşından sonra her ay, adet bitimi sonrası devirde yapılmalıdır
• Şikayeti olmayan bir bayan 20-40 yaş ortası 3 yılda bir, 40 yaşından sonra her yıl klinik göğüs muayenesi için tabibe başvurmalıdır
• Tüm kitleler elle muayenede saptanamaz
• Mamografi düşük dozda röntgen ışını kullanılarak yapılır ve göğüs kanserini, klinik muayene ile saptanabilecek büyüme düzeyinden 2 yıl evvel teşhis edebilir, yani “erken tanı” için çok pahalıdır.
• Amerikan Kanser Cemiyet’i 40 yaşından sonra tüm bayanlara yıllık mamografi takibi önermektedir

• Mammografi ve US ile yapılan değerlendirmelere MR tetkikinin eklenmesi, göğüs kanseri teşhisinde kıymetli katkılar getirmektedir

MEME KANSERİNDE TEŞHİS, NASIL SAĞLANIR?

Kendi kendine göğüs muayenesi

Kadınların kendi göğüslerini muayene etmeleri, göğüs kanserinin erken evrede tanınmasında değer taşır.

Yirmi yaşından sonra tüm bayanlar için her ay “kendi kendine göğüs muayenesi “ önerilir.

Bunun için en uygun vakit adet bitimini takibeden 4-5. gün civarıdır. Göğüs muayenesi ; menapozdaki bayanlarda her ayın tıpkı günü, “doğum denetim hapı” kullanan bayanlarda ise,her yeni ilaç kutusuna başlamadan evvelki gün yapılmalıdır.

Kendi kendini göğüs muayenesinde şu sıra önerilir:

Önce, ayna karşısında göğüslerin gözle muayenesi , sonra ayakta dururken yahut banyoda yıkanırken göğüslerin elle muayenesi yapılır. Bunları takiben; sırtüstü yatarken göğüsler elle muayene edilir.

Muayene ayna karşısında aydınlık bir ortamda yapılır. Eller bele konularak, gözlerle her iki göğüste biçim, büyüklük, renk ve yapı farklılıklarına dikkat edilir.

Eller başın üstüne kaldırılarak tıpkı müşahede tekrarlanır.

Sırtüstü yatarken; sağ göğüs sol elle, sol göğüs sağ elle; göğüs üzerinde ufak daireler çizecek formda ve çok bastırmadan, parmaklarınızın iç yüzlerinin teması ile hareket ettirilerek göğüs dokusu muayene edilir.

Kendi kendini muayenenin maksadı; varsa ,“meme dokusu içersinde sertlik bölgelerinin, ağrılı ve hassas alanların hissedilmesi, ciltte kızarıklık ve çekilmeler, göğüs başı çekilmeleri, yara ve gibisi değişikliklerin görülmesi” olarak tanımlanabilir.

“Meme muayenesi” (Klinik muayene)

Amerikan Kanser Cemiyeti, bayanlara 40 yaşına kadar her 3 yılda bir, 40 yaşından sonra her yıl “”klinik göğüs muayenesi” önermektedir.

Klinik muayene, tabibin göğüsteki değişiklikleri ve kitleleri saptaması için yapılır. Bu muayeneden sonra tabip gerekli görürse, öteki teşhis araçlarını da kullanacaktır.

Tanı araçları nelerdir?

• Mamografihakkında şunlar söylenebilir;

Mamografi göğüs hastalıklarının değerlendirilmesinde röntgen ışınları kullanılarak çekilen görüntüleme prosedürüdür.

Mamografide kullanılan radyasyon dozu çok düşüktür ve ziyanlı değildir

Mammografi hassaslığı % 85-90 seviyesindedir.

Belirtisi olmayan bayanlarda “tarama amaçlı”, belirtisi olanlarda ise “tanıamaçlı” kullanılmaktadır.

Amerikan Kanser Cemiyeti 40 yaşından sonra yıllık mamografi takibini önermektedir.

35 yaş altında mamografi çekimi önerilmez. Bunun sebebi, göğüs dokusunun ağır olması nedeniyle mamografinin hassaslığının azalması ve bu devirde göğüs dokusunun radyasyona hassaslığının fazla olmasıdır.

Klinik muayenede tespit edilemeyen küçük kitle ve kimi değişiklikleri mamografi incelemesi gösterir.

• Ultrasonografi

Ultrasonografi mamografiye de, yardımcı olabilen bir tetkiktir.

En değerli kullanım alanı klinik muayene yahut mamografide görülen kitlelerin değerli ayrıntılarını (kistik-solid , dış hudut , iç yapı vb.) göstermesidir.

Genç bayanlarda ultrason mamografiye nazaran daha çok bilgi verir.

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)

Meme MR, rutin tarama için kullanılan bir tetkik değildir, uygun hastalarda sorun çözücü olarak kullanılır.Problem çoklukla, “tümör” ve “tümör dışı” kitleleri birbirinden ayırabilmektir.

• Biyopsi

Görüntüleme teknikleri ile ayırıcı teşhis yapılamayan kuşkulu göğüs kitlelerinin kesin tanısı biyopsi ile konulur.

Biyopsiler iğne biyopsileri ve cerrahi biyopsiler olmak üzere iki kümeye ayrılır.

1. İğne Biyopsileri:

İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB), Enjektör ile yapılan kolay, hasta tarafından uygun tolere edilebilen ve süratli sonuç veren bir usuldür.

Tru-cut biyopsi (kalın iğne biyopsisi), Özel bir biyopsi iğnesi ile yapılan doku biyopsisidir. Bölgesel anestezi gerektirir. İİAB’ye nazaran doğruluğu daha yüksektir.

Her iki metod , ultrason imgesinden yararlanarak, daha yanlışsız biçimde de yapılabilir.

Ayrıca, radyolojik imaj altında, daha geniş doku çıkarmayı sağlayabilen ve biyopsi değerlendirmesine imkan veren teknolojik gelişmeler (Mammotome) dan da, biyopsi maksadıyla yararlanılabilir.

1. Cerrahi biyopsiler:

Kitlenin tümünün etrafındaki sağlam göğüs dokusu ile çıkarılması tercih edilir, bu süreç ise hastane kaidelerinde yapılmalıdır. Kitlenin yerine ve büyüklüğüne nazaran bölgesel yahut genel anestezi kullanılabilir.

Tel rehberliğinde biyopsi: Görüntüleme yolları ile saptanmış, fakat elle muayenede tespit edilemeyen kitleler yahut kuşkulu alanların çıkarılmasında kullanılır. Ameliyat öncesinde kitlenin yerini belirlemek için radyolog tarafından tümör kitlesi özel formlu (olta iğnesine benzeyen) bir tel yerleştirilir. Cerrah, cerrahi teşebbüs sırasında tel rehberliğinde kitle yahut kuşkulu alanı bulur – çıkarır, bu dokudan patolojik teşhis elde edilir.

ROLL (Radyonüklit Okült Lezyon Lokalizasyonu), Tel rehberliğinde yapılan biyopsiye alternatif olarak kullanılan daha yeni bir tekniktir. Ameliyat öncesinde; “radyonüklit madde” ultrason yahut mamografi yardımıyla kuşkulu alan içine enjekte edilir. Ameliyatta özel bir alet yardımıyla (gama prob), işaretli alan bulunur ve çıkarılır.

Meme kanseri için ; bu teşhis araçlarının tümünü kullanmayı bilen ve hangi hastada hangi teşhis metodunu seçmenin uygun olacağını hakikat olarak saptayabilen, kısaca bu hususta tecrübe sahibi cerrahlar, hastalara daha faydalı olurlar.

Bu araçlarla göğüs kanseri tanısı sağlandıktan çabucak sonra tedavi evresi , gecikmeksizin ele alınmalıdır. Göğüs kanserinin şimdiki tedavisi , genel prensipleri ile “MEME KANSERİNDE TEDAVİ” kısmında verilmiştir.

MEME KANSERİNDE TEDAVİ NASIL SAĞLANIR ?

Meme kanserinin tedavisi cerrahi , kemoterapi , radyoterapi (ışın tedavisi) olarak üç ana başlıkta toplanır.Bunlara immunoterapi de eklenmelidir.

• Cerrahi

Tedavideki emel kanserli bölgenin çıkarılmasıdır. İki farklı tedavi biçimi vardır.

1- Göğüs esirgeyici ameliyat ( Lumpektomi-Kısmi mastektomi- Kadrantektomi )

Tümör dokusunun etrafındaki bir ölçü olağan komşu göğüs dokusu ile birlikte çıkarıldığı ameliyat biçimidir ve çıkarılan dokunun genişliğine nazaran farklı isimlendirilmektedir

Amaç göğsün yerinde bırakılarak kozmetik görünümün bozulmaması, ruhsal olarak hastanın ameliyattan en az etkilenmesinin sağlanmasıdır

Ameliyat sonrası 5-7 hafta süren radyoterapi kesinlikle gereklidir, yani kısaca “radyoterapi imkanı yoksa – bu ameliyat yapılamaz”

Meme gözetici cerrahi sonrasında kemoterapi gerekip-gerekmediği biçimindeki karar; hastanın özelliklerine, tümörün lokal-genel yayılımına ve patolojik kıymetlendirme ile saptanan karakterlerine ve bu özelliklerden oluşan “tümör evresi” ne nazaran, bu mevzuda tecrübeli doktorlar ve tercihan “multidisipliner tümör çalışma grupları” tarafından verilmelidir.

2- Mastektomi

Kanserli doku ile birlikte tüm göğsün alınmasıdır

Tümörün çeşidi ve evresine nazaran koltuk altı lenf bezleri de alınabilir

Koltuk altı lenf bezlerinin alınmadığı ameliyat kolay mastektomi, alındığı ameliyatlar ise modifiye radikal mastektomi olarak adlandırılır

Ameliyat sonrasında, yukarda da belirtildiği üzere, hastanın yaşı, tümörün yayılımı ve birtakım özelliklerine, yani “tümör evresi” ne nazaran kemoterapi ve radyoterapi eklenmesi gerekebilir, bu karar da “multidisipliner tümör çalışma grubu” tarafından verilmelidir.

Ameliyat sırasında yahut düzgünleşme sürecinden bir müddet sonra, sentetik mataryeller kullanılarak (silikon vb..) yahut hastanın komşu bölgesinden bu bölgeye taşınan bir doku kısmı kullanılarak (Mammoplasti) yine göğüs imajında bir şekillendirme yapılabilir. Bu süreç bugün sıklıkla yapılmaktadır.

Koltuk altı lenf bezleri

Lenf bezleri bağışıklık sisteminin bir modülü olarak bedenin savunmasında rol alırlar, değişik yerleşimlerde bulunurlar. Bunlardan birisi de koltuk altı boşluğudur. Burada yeralan lenf bezleri, koldan-çevre dokulardan ve daha da kıymetlisi meme’den gelen lenf yoıllarının aktığı ve filtre edildiği yerlerdir.

Bilindiği üzere, göğüs kanserinin kıymetli yayılma yollarından bir tanesi de lenfatik yayılımdır. Hastalık bu yolla sıklıkla yayılmakta ve koltuk altı lenf bezlerini tutmaktadır.

Tümörün göğüsteki yerleşim yerine, büyüklüğüne ve mikroskopik özelliklerine, tümörün immuno-histokimyasal bilgilerine ve koltuk altı tarafında saptanan yayılıma nazaran, “koltuk altı lenf bezleri” nin çıkarılmasına karar verilebilir.

İşte bu kararda değerli olan parametrelerden birisi, göğüsten koltukaltı boşluğuna gidişin birinci basamağı olarak kabul edilen “Sentinel Lenf Düğümleri” nin, göğüs kanseri ile bulaşmış olup-olmadığının, yani kanserin koltuk altı lenf bezlerine yayılıp yayılmadığının saptanmasıdır.

Bunu sağlamak için, sentinel lenf düğümlerini bulmayı hedefleyen birkaç metod vardır ve yüksek muvaffakiyet ile uygulanmaktadır.

Sentinel lenf bezi biyopsisi

Son yıllarda uygulanmaya başlanan yeni bir tekniktir

Memeden injekte edilen özel boya yahut radyoaktif hususlardan yararlanarak, onların koltuk altında ulaştığı birinci lenf bezi yahut bezleri (sentinel lenf bezi) saptayarak çıkarmak ve histopatolojik olarak pahalandırmak halinde tanımlanabilir. Göğüsteki tümör, koltuk altı tarafında yayılmış ise, prensip olarak birinci planda sentinel lenf düğümlerine ulaşacak ve koltuk altı tutulumu başlamış olacaktır. Bu durumda “koltukaltı lenf bezlerinin çıkarılması gerekli” olacaktır.

Sentinel lenf düğümlerinde kanser yayılımı yoksa, kanser koltuk altına ulaşmamış olarak pahalandırılacak ve “koltukaltı lenf bezlerinin çıkarılmasına gerek olmadığı” anlaşılacaktır.

Bu kıymetli ayrımı sağlayan “sentinel lenf bezi değerlendirmesi”, yüksek doğruluk oranı ile yaygın biçimde kullanılmakta ve gereksiz yapılan koltuk altı teşebbüslerinin oranını büyük ölçüde azaltmaktadır.

Koltukaltı lenf bezlerini çıkaran cerrahi teşebbüslerin yapılması yahut koltuk altına radyoterapi uygulanması sonrasında birtakım hastalarda kol şişmesi (lenfödem) ve bununla birlikte kolda ağrı, uyuşukluk üzere şikayetlere yol açan komplikasyonlar oluşabilmektedir. Bu başa çıkılması güçlü komplikasyonları en aza indirmenin yolu, “gereksiz koltukaltı girişimlerin” den uzaklaşabilmekten geçmektedir, bunun için de “sentinel lenf bezi biyopsisi” nin kullanımı değer taşımaktadır.

• Kemoterapi

Kanser hücrelerine karşı yapılan ilaç tedavisidir. Hedef kanserin tekrarını önlemek ve hayat mühletini uzatmaktır.

Ameliyattan evvel yahut sonra yapılabilir.

İlerlemiş olgularda birinci tedavi olarak ,sıklıkla radyoterapi ile birlikte, olguyu cerrahi teşebbüse uygun bir evreye getirebilmek için yapılan tedavi biçimine “Neoadjuvant kemo-radyoterapi” denir.

Hastanın bağışıklık sisteminin desteklenmesini ve bu yolla organizmanın kanser ile uğraşısını daha başarılı bir düzeye getirmeyi amaçlayan ilaç tedavisine “İmmünoterapi” denilir. Son dekadlarda daha da ümit bağlanan bir tedavi pozisyonundadır.

• Radyoterapi

Yüksek güçlü x-ışınları kullanılarak yapılır

Amaç kanser hücrelerini öldürerek, ameliyat bölgesindeki kanser tekrarını (nüksleri) önlemektir

Genellikle , ameliyat sonrasında hafta içi her gün yapılan, 5-7 hafta süren bir tedavi şeklidir

Bu tedavi formu de, tek başına yahut tercihen kemoterapi ile birlikte, ilerlemiş tümör yayılımını küçültmek ve sonra daha sağlıklı ameliyat yapabilmek için , ameliyat öncesinde kullanılabilir. Bu yaklaşıma, “Neoadjuvant Tedavi” ismi verilir.

Özetle; meme kanserine, erken evrede gecikmeksizin teşhis koyulabilir ve tedavi bu devirde yapılırsa, hastalara uzun ve hastalıksız bir ömür müddeti sağlanabilir. Teşhis ve tedavi kararları multidisipliner bir yaklaşımla (cerrah-onkolog-radyoterapist-radyolog-patolog-psikolog tarafından) verilir ve bu kararlar tümör kurulunun tedavi edici tabipleri tarafından uygulanır.