Her 7 bayandan birinde göğüs kanseri görülmektedir ve bayanlarda en sık görülen kanser tipidir. Göğüs kanseri, göğüs dokusu içindeki süt kanalları yahut süt bezlerinden kaynaklanır. Nedeni tam olarak bilinmemekle bir arada öbür kanserlerde olduğu üzere genetik faktörler rol oynamaktadır. Riskli olan bireylerin belirlenmesi ve göğüs kanseri belirtilerinin hastalar tarafından fark edilmesi kritik noktadır. Zira göğüs kanserinde tedavinin temeli erken teşhistir.
Göğüs kanseri tarama programının başlatılması ile göğüs kanserinde tam tedavi mümkün hale gelmiştir. Tarama kendi kendine muayene, hekim muayenesi ve görüntüleme formülleri ile yapılmaktadır. Görüntülemede ultrasonografi ve mamografi formülleri kullanılmaktadır. Mamografi göğsün röntgen ışınları ile incelenmesidir.
Meme kanserinin tipleri
Kanser en temel manada denetimsiz hücre çoğalmasını söz eder. Göğüs kanseri birinci olarak non-invaziv ve invaziv göğüs kanseri olarak iki ana kümeye ayrılır. Bu tıbbi tabirleri kısaca açıklamak gerekirse non-invaziv göğüs kanseri süt kanalları ve süt bezleri içinde sonlu kalmış hücre çoğalmasını tabir etmek için kullanılır. İnvaziv göğüs kanseri ise kaynaklandığı bölgede sonlu kalmayıp etrafa ve öbür organlara yayılma eğiliminde olan kanserlerdir. Non-invaziv göğüs kanserinin iki alt tipi vardır;
1.Duktal karsinoma in-situ (DKIS): Süt kanallarından (duktus) kaynaklanır. Bu bireylerde invazif kanseri gelişme riski 8-10 kat artar. Kimi alt tiplerinde bu risk daha da yüksektir.
2.Lobüler karsinoma in-situ (LKIS): Süt bezlerinden (lobül) kaynaklanır ve tüm göğüs dokusunda yaygın olarak bulunur.
Genelde her iki göğüs de etkilenmiştir. LKIS saptandığında %5-16 oranında eş vakitli invaziv kanser de mevcuttur. Her hangi bir teşebbüs yapılmadığında bu lezyonlarda invazşv kanser gelişme riski %37 oranındadır.
İnvaziv göğüs kanserinin çok sayıda alt tipi vardır. Ortak özellikleri yayılma eğilimde olmalarıdır. Ancak her birinin yayılma potansiyeli farklıdır.
1.İnvaziv duktal karsinom
2.İnvaziv lobuler karsinom
3.Tubuler karsinom
4.Medüller karsinom
5.Müsinöz (kolloid) karsinom
6.Papiller karsinom
7.Paget Hastalığı
8.İnflamatuar göğüs kanseri
9.Meme lenfoması
İnvaziv duktal karsinom %75 oranla en sık rastlanan göğüs kanseridir. Şayet ele geliyorsa sert kitleler olarak fark edilir. Yayılma eğilimi yüksektir.
İnaziv lobüler karsinom ikinci sıklıktadır. Göğüs kanserlerinin %5-10’unu oluşturur. Birden fazla LKIS ile bağlıdır. Genelde birkaç odakta birden ve karşı göğüste de saptanır.
İnflamatuar göğüs kanseri en süratli seyirli göğüs kanseridir. Göğüs cildindeki kızarıklık ve ödem ile dikkati çeker. Göğüs cildinde portakal kabuğu (peau d’orange) görünümü oluşturur. Göğüs de besbelli bir kitle meydana getirmez. Karşımeme de kanser gelişme riski yüksektir. Makûs seyirlidir.
Paget Hastalığı göğüs başı cildinin kanseridir. Göğüs başında döküntü ve yara formunda kendini gösterir. Çabucak çabucak her vakit altta yatan bir invaziv duktal karsinom yahut DKIS varıdr.
Meme kanseri için risk faktörleri
Göğüs kanseri için çok sayıda risk faktörü vardır. Bu risk faktörleri çevresel, yapısal, hormonal, genetik, ailevi ya da beslenmeyle bağlantı olabilir. Bayanlarda bu risk 135 kat fazladır. Bunun manası erkeklerde de göğüs kanseri gelişebileceğidir. Çok yağlı beslenme, uzun vadeli doğum denetim hapı kullanılması, menopoz sonrası uzun mühlet östrojen tedavisi alınması, hiç doğum yapmamış olmak, birinci adetin erken yaşta başlaması ve geç adetten kesilme, çocukluk çağında bir nedenle göğüs bölgesine ışın tedavisi yapılması, ağır elektromanyetik alanlara ve radyasyona maruz kalma göğüs kanseri için belirlenmiş çevresel ve yapısal faktörler ortasında sayılabilir. Öteki kanserlerde olduğu üzere ileri yaş göğüs kanseri gelişimi için bir risk faktörüdür. Ailede ve yakın akrabalarda göğüs kanseri olması, yumurtalık yahut rahim kanseri öyküsü olması, göğüste daha evvel kanser öncüsü lezyonların bulunması, öbür göğüste daha evvel kanser saptanmış olması öteki faktörlerdir. Ayrıyeten göğüs kanserine neden olduğu bulunmuş birtakım genler de vardır (BRCA1 ve BRCA2). Birtakım ender sendromlarda da göğüs kanseri riski artmıştır (Li-Fraumeni Sendromu, Cowden Sendromu vb.). Risk faktörlerini taşıyan şahıslarda mutlak kanser gelişme mecburiliği olmadığı üzere hiçbir risk faktörü olmayan bayanlarda da göğüs kanseri gelişebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta her bireyin kendi riskinin belirlenip uygun tarama programına alınmasıdır.
Meme kanserinin belirtileri nelerdir?
Göğüste kitle farkedilmesi, göğsün formunda değişiklik ve ağrı en değerli belirtilerdir. Göğüs başından kanlı ve sarı renkli akıntı olması, göğüs başında çökme, göğüs başının halinde değişiklik, göğüs başında ve etrafında güzelleşmeyen yaralar olması öteki belirtilerdir. Göğüs cildindeki değişikliklerde uyarıcı olabilir. Bunlar göğüs cildinde çökme, renk değişikliği ve portakal kabuğu görünümüdür. Ayrıyeten koltuk altında ele gelen kitleler de manalı olabilir. Lakin bu belirtilerden bir ya da bir kaçının var olması kesinlikle göğüste kanser olduğu manasına gelmez. Göğüste güzel huylu kitleler de bulunabildiği üzere her göğüs başı akıntısı kansere bağlı değildir. Ama bunların ayırd edilebilmesi için göğüs sıhhati konusunda uzman bir tabibe başvurulmalıdır.
Kendi kendine muayene ve göğüs taraması
Üstte sayılan belirtilerin farkedilebilmesi için kendi kendine göğüs muayenesi yapılmalıdır. Kendi kendine muayenesine 20 yaşından itibaren başlanmalı ve aylık olarak yapılmalıdır. Bu formda göğüste meydana gelen değişiklikler gecikmeden farkedilebilir. Kendi kendine muayene ile göğüste oluşan kitleler farkedilebilir. Bu muayene ayna karşısında yapıldığından göğüs, göğüs başı ve göğüs cildindeki biçim değişiklikleri farkedilebilir. Ayrıyeten koltuk altında büyümüş lenf bezleri bulunması halinde koltuk altında kitle farkedilebilir. Bu yüzden her kadın kendi kendine meme muayenesini öğrenmelidir. Tarama programı içinde kendi kendine muayene dışında yıllık hekim denetimleri vardır. Ülkeler ortasında kimi farklılıklar olmakla bir arada risk faktörleri taşımayan bayanlarda 40 yaşından sonra 2 yılda bir, 50 yaşından sonra ise yılda bir rutin tarama mamografisi ömerilmektedir. Kırk yaşından evvel ise gerekli görülen hallerde göğüs görüntülemesi ultasonografi ile yapılır. Riskli bireylerde ise tarama şeması farklılık gösterir ve daha ağır bir tarama programı vardır.
Meme kanseri gelişim riski azaltılabilir mi?
Birinci gebeliğin erken yaşta olması, toplam emzirme müddetinin uzun olması yahut diğer tıbbi nedenlerle 35 yaşından evvel yapay menopoz oluşturulması göğüs kanseri riskini azaltan faktörlerdir. Günümüzde göğüs kanseri riskini azalttığı bilinen kimi ilaçlar vardır. Lakin bu ilaçlar tüm bayanlar için uygulanabilir değildir. Lakin özel durumlarda kısıtlı bir kullanım alanı vardır. Göğüs kanseri gelişimi açısından yüksek riskli bayanlarda kullanılabilir. Bunun dışında bir göğsünde kanser gelişmiş hastaların tedavisinde kullanıldığından başka göğüsteki kanser riskini azaltmaktadır. Şu an için tüm bayanlara verilebilecek önleyici bir ilaç ya da uygulanabilecek bir metot yoktur.
Yağlı besinlerden güçlü beslenme bir risk faktörü olduğundan beslenmenin düzenlenmesi, diyetteki yağın azaltılması, bol zerzevat ve meyve tüketilmesi, sigara kullanılmaması ve spor yapılması yararlı olabilir.
Meme kanserinde tedavi seçenekleri nelerdir?
Göğüs kanserinin asıl tedavisi cerrahidir. Daha evvelki yıllarda göğsün tamamı alınmaktayken ışının tedavisinin (radyoterapi) aktifliğin anlaşılması ile uygun şahıslarda göğüs esirgeyici cerrahi tartı kazanmıştır. Bu biçimde göğsün korunmasıyla göğüs kanserli bayanlara ruhsal dayanak te sağlanmş olmaktadır. Göğüs kanserinde cerrahi dışında ışın tedavisi (radyoterapi), ilaç tedavisi (kemoterapi), hormon tedavisi ve antikor tedavisi üzere seçenekler de vardır. Ancak cerrahi dışında (erken teşhis edilmiş vakalarda) tek başına tesirli bir tedavi yoktur. Bu tedavi metotları hastanın durumuna nazaran birlikte uygulanmaktadır.
Sonuç olarak erken teşhis göğüs kanserinde tedavinin aslını teşkil eder. Bu nedenle risk faktörleri herkes tarafından güzel bilinmeli ve şahıslar uygun tarama programına alınmalıdır. Ayrıyeten göğüs kanseri açısından kuşkulu belirtiler tüm bayanlar tanınmalıdır. Bu yüzden her bayan kendi kendine göğüs muayenesini öğrenmeli ve yapmalıdır. Kırk yaşın üzerinde mamografi ile taramalar ihmal edilmemeli, risk faktörlerinin bulunması yahut kuşkulu belirtilerin saptanması halinde kesinlikle göğüs hastalıkları konusunda uzman tabibe başvurulmalıdır.
