Meme kanseri tanısı, bayanlar ortasında en çok görülen kanser olma özelliği ile, fizikî, ruhsal, toplumsal ve manevi manada bayanların ömrünü çeşitli taraflardan etkileyen bir kriz durumu yaratır. Bu kriz durumunda yaşa, etnik kümeye yahut hastalığın evresine bakmaksızın her hasta için birtakım reaksiyonlar üniversaldir ve bu yansılar genel olarak iki alanda ağırlaşmaktadır. Birinci reaksiyonlar kanserin yayılma mümkünlüğü, belirsizlik, acı çekme ve vefatla ilgili, daha sonraki reaksiyonlar ise göğüs kaybıyla alakalı olarak vücut imajı, benlik hürmeti ve cinsellikle irtibatlı meselelerdir.
Meme kanserinde bayanların yaşadığı esas meseleler; fizikî olarak meydana gelen kayıplar, duygusal dertler, aile, iş ve toplumsal rollerde meydana gelen yıkımlardır. Bunların yanı sıra kanserde uygulanan ağır ve uzun müddetli tedaviler ve bu tedavilerin ağır yan tesirleri de bayanların günlük hayat işlevlerini olumsuz olarak etkilemekte ve çeşitli psikososyal sorunlara yol açmaktadır.
Psikolojik sorunlar
Kanser tanısı almak, geleceğe yönelik bir tehdit olarak algılanmaktadır. Göğüs kanseri ise bayanlar tarafından hem ömrün hem de kadınlığın tehdit altında algılandığı bir hastalıktır. Literatürde, göğüs kanseri teşhis ve tedavisinin hastalarda anksiyete, depresyon, öfke, gelecek hakkında belirsizlik, ümitsizlik, çaresizlik, kanserin tekrarlayacağı korkusu, benlik hürmetinin azalması, vücut imajının bozulması, dişilik özelliklerini kaybetme korkusu ve mevt korkusu üzere ruhsal sıkıntılara neden olduğu belirtilmiştir. Bununla bir arada göğüs kanseri bayanların inanç ve kıymet yapılarında da değişimlere yol açabilmektedir. Görüldüğü üzere, tüm bu sıkıntılar kansere yönelik kozmik reaksiyonlar olmanın yanı sıra, bayan vücudunda birçok sembolü bünyesinde barındıran göğüs kaybına mahsus reaksiyonlardır.
Meme kanserli hastalarla yapılan çalışmalar sonucunda en çok ortaya çıkan ruhsal problemlerin ahenk bozukluğu, depresyon ve anksiyete olduğu bildirilmiştir. Göğüs kanserli hastaların %80’inde, birinci tedavi esnasında kanserin tekrarlayacağına ait telaş, mevt tasası ve cinsel meseleler yaşadıkları saptanmıştır. Göğüs kanserli hastaların teşhisten sonraki bir yıl içinde %20-30’unun göğüs kanseri ile yaşamaya ahenk sağlayamadığı, %30’unun da tedavi sonrası ruhsal tansiyon yaşadığı saptanmıştır. Hastalığın tekrarlamasına ait belirsizlik, vefat korkusu ve yaşama isteği göğüs kanserli bayanlar ortasında en yaygın telaş olarak belirtilmiştir. Ayrıyeten mastektomi sonrası genç bayanların hastalığın tekrarlamasına ait daha fazla dehşet duydukları ve göğüs kaybına ait daha ağır hisler yaşadıkları, buna rağmen ileri yaş kümesindeki bayanların, göğüs kanserini gelecek hayatlarında daha az tehdit edici olarak algıladıkları belirtilmiştir.
Beden imajı, benlik algısı ve cinsellikle ilgili sorunlar
Meme kanserinde cerrahi tedavi sonucu dıştan görülen bir organın kayba uğraması ve vücut görünümünün değişmesi (mastektomi – göğsün tamamının alnması), uygulanan kemoterapi ve hormonoterapi üzere tedavilerin bayanların doğurganlığını etkilemesi, saçlarının dökülmesine yol açması, hastalar için yıkıcı sonuçlara neden olabilmektedir. Birçok toplumda bayanın göğsü estetik görünümün, cinselliğin, anneliğin, bebeğin beslenmesinin simgesi olarak görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında, mastektomi ile yaşanan göğüs kaybı, kadınlığın, doğurganlığın, çekiciliğin ve cinselliğin kaybı olarak algılanmakta ve bu durum bayanın vücut imgesinde zedelenmeye bağlı olarak çeşitli psikososyal problemlere neden olmaktadır. Bu durum, bizim toplumumuz üzere bayanların dişilik, cinsellik ve doğurganlık dışındaki toplumsal bedellerinin ikinci planda kaldığı az gelişmiş toplumlarda daha da değerli olmaktadır.
Aile içi sorunlar
Meme kanserli bayanların yakınları da sıklıkla anksiyete, belirsizlik, çaresizlik üzere ruhsal meseleler yaşamaktadır. Bu süreçte eşlerin yaşadığı problemlerin nedeni, çoklukla meskenle ilgili rol ve sorumlulukların değişmesi ve hasta eşin duygusal problemleri karşısında hissedilen yetersizlik ve çaresizlik hisleridir. Birebir vakitte çocuklar, gelişimsel seviyelerine bağlı olarak farklı kaygı ve tasalara sahip olabilmekte ve bu şiddetli ve gerilimli süreçten hassasiyetleri nedeniyle kolay kolay etkilenebilmektedir. Hastalık sürecinin meçhullüğü nedeniyle, ailede bilhassa aileye bağımlı küçük çocukların olması, aile üyelerinde çocukların geleceği hakkında korkulara neden olmaktadır. Göğüs kanserinin aile üyelerinde yarattığı başka bir telaş ise, hastalığın kalıtsal özellik taşımasıdır. Genetik yatkınlıktan ötürü, göğüs kanserinin ailedeki başka bayanlarda da ortaya çıkma mümkünlüğünün olması, aile üyelerinde kaygı ve tasalara yol açabilmektedir. Bunun yanında potansiyel dayanak vericilerin yaşadığı endişe kanserli bireyi gerekli dayanaklardan mahrum bırakabilir. Kanser olmayan bireyler, kendi kanser yahut vefat dehşetleri nedeniyle kanserli hastalardan uzaklaşabilirler. Başka yandan aile ve arkadaşlar kendi şaşkınlıkları, kararsızlıkları ve nasıl davranacakları hakkındaki rahatsızlıkları nedeniyle, hastayla temas kurmaktan ve açıkça tartışmaktan kaçınabilirler. Kansere yönelik damgalayıcı tavırlar, hastalarda da tutarsız ve şaşkın davranışlara ve yıkıcı geri bildirimlere neden olabilir.
Mesleki ve ekonomik sorunlar
Meme kanseri, bayanların mesleksel mesleklerinde, çalışma ömürlerinde ve ekonomik durumlarında da kıymetli sıkıntılara neden olmaktadır. Bu problemler genel olarak, sıhhat sigortası yahut garantisi, tekrar iş ömrüne girememe, çalışma aktiviteleri ve önceliklerindeki değişimler, damgalanma ve iş ayrımcılığı üzere sorunlardır.
Tedavi devrinde hastalar müsaade alma, fiyat yetersizliği, istenmeyen nakillerin olması, işteki faydalarının inkar edilmesi üzere sorunlarla karşılaşabilmektedirler. İş yerindeki ayrımcılığın derecesi değişken olmakla bir arada, kaçınma ve düşmanlık üzere tavırlar görülebilmektedir. Hastaların çalışma hayatıyla ilgili olarak yaşadıkları öteki zorluklar ise bulantı, kusma, ağrı üzere hastalık belirtileri nedeniyle çalışma yeteneklerinin azalması ve performans düşüklüğüdür. Bunun yanında sıhhat teminatı olmayan hastalar, kanserde uygulanan uzun tedavilerin yüksek maliyetleri nedeniyle ekonomik zahmetler yaşamaktadır.
