Memede fibrokistik hastalık bir yahut her 2 memeyi etkileyen ağrı ve ele gelen yumrular olarak tanımlanır. Fibrokistik sözcüğünün içindeki “fibro” sert doku, “kist” ise sıvı dolu kese manasındadır. Yani göğüste süt bezlerinin ve kanallarının oluşturduğu sıvı dolu kesecikler ve etrafında sertlikler vardır. Göğsün fibrokistik hastalığının; fibrokistik durum, göğüs displazisi, yaygın mastopati üzere diğer isimleri da vardır. Bu durum çok yaygın olup neredeyse her 3 bayandan 2`sini tesirler. Âlâ huylu olan bu durum kanser değildir; hatta artık hastalık olarak bile değil göğsün bir değişikliği olarak kıymetlendirilir. Tüm yaş kümelerinde olabilse de en çok 30-50 yaş ortası görünür.
Bu durum çok değişkendir ve bazen kitleler, yumrular ele gelmeyebilir. Ağrılar süreksiz yahut dönemsel de (adet öncesi) olabilir. Adet devrinde tesirli olan hormonlar birebir rahimdeki üzere göğüs dokusunu da tesirler. Göğüs bu tesirlerle süt vermeye hazırlanır, göğüs bezlerinin hücreleri çoğalır, kanlanma artar, bezler şişer. Fizikî olarak göğüste şişkinlik, ağrı ve yük hissi oluşur. Lakin gebelik gerçekleşmezse bu tesirler geri döner. Fakat kullanılmayan bu hücrelerin kaybolma süreci birden fazla vakit problemli olur, yangı eşlik eder. Şişlikler ve sertlikler; yani fibrokistik durum gelişir. Göğüslerdeki bu döngüsel değişim birinci adet görmeyle birlikte başlar. Vakit içinde bu değişimlerin tesirleri birikir ve genelde 30 yaşından sonra fibrokistik hastalık barizleşir. Adetlerin bitmesiyle birlikte menapozdan sonra bu durum azalır. Fibrokistik hastalık her 2 memeyi de tesirler fakat bazen bir göğüste başkasına nazaran daha ağır olabilir.
Fibrokistik göğüslerdeki en büyük sorun ele gelen kitlelerin kansere bağlı büyümelerle karışmasıdır. Fibrokistik hastalığın teşhis konmasındaki asıl metot dokunarak muayenedir. Ele gelen yumrular genelde lastik kıvamında, yuvarlak tespih taneleri üzere düzgün yüzeyli olup daha çok göğsün üst dış çeyreğinde (koltuk altına yakın) bulunurlar. Vakit zaman daha sistemsiz yüzeyli ve sert olabilirler. Birtakım bireylerde muayene kâfi olmaz ve ultrason, mamografi üzere özel görüntüleme metotları gerekebilir. Hatta biyopsi bile yapılabilir. Biyopsi sonucunda hücrelerdeki değişiklikler daha net görülebilir. Hormon uyarısı sonucunda göğüs dokusundaki fibrokistik değişiklikler çok olabilir ve süt kanallarındaki hücreler ziyadesiyle artabilir. Hiperplazi denen bu durumda şayet hücrelerin mikroskop altındaki imajı de bozulursa atipik hiperplazi gelişmiş olur. Göğüs kanseri gelişme riski; hiperplazi durumunda hafif, atipik hiperplazide orta seviyede artmıştır. Hangi şahısta biyopsi gerekeceği konusu muayene bulguları ve görüntüleme usullerine bağlı olarak değişir. Lakin fibrokistik değişiklikler olan tüm bayanların belli aralıklarla takip edilmeleri gerekir.
Takipte birinci adım bayanın kendisini her ay adet kanaması bittikten 3-5 gün sonra muayene etmesidir. Ek olarak 6 ay yahut yıllık ortalarla tabip muyanesi ve şahsa uygun göğüs görüntüleme tetkikleri yapılmalıdır.
Fibrokistik durumun tedavisinde ağrı ve hassasiyet üzere bulguların düzeltilmeye çalışılması kişinin hayat kalitesi açısından kıymetlidir. Bunun için göğsün sütyenle desteklenmesi, geceleri sütyen takılması epey faydalıdır. Kimi ağrı kesici ilaçlar göğüs ağrısını kıymetli ölçüde azaltır. E vitamini kullanımı ile ilgili kısmi yararlar da gösterilmiştir. Kafein tüketiminin (kahve, çay, çikolata) azaltılması da bazen faydalı olur. Önemli adet düzensizliği olan birtakım bayanlarda fibrokistik hastalık daha ağır seyreder. Bu durumlarda hormon düzensizliğini ayarlamak bulguların kaybolmasına yardımcı olur.
