Özofagus kanserleri dünya genelinde tüm kanserler ortasında 6. sırada yer almaktadır ve sıklığı 6.4/100.000 olarak bildirilmektedir. Tüm kanserlerin %1.5-2’ sini, sindirim sistemi kanserlerinin ise %5-7’sini oluşturmaktadır. Görülme sıklığının coğrafik bölgelere nazaran değiştiği bilinmektedir. Avrupa ve Amerika’ya nazaran Asya kıtasında daha sıklıkla görülmektedir. Ülkemizde de bilhassa doğu bölgelerinde fazla görülmektedir. Özofagus kanseri, 50-60 yaşlarında sıklık göstermekte, 30 yaşın altında seyrek (%0.2) görülmektedir. Erkeklerde bayanlara oranla yaklaşık 3 kat daha fazla rastlanmaktadır. Özofagus kanseri, hastaların yarısında yemek borusunun orta kısmında, üçte birinde atl kısmında, geri kalanında ise üst kısmında yerleşmektedir. Yerleşim yerine nazaran uygulanan tedavi metotları de değişiklik göstermektedir.
NEDENLER VE RİSK FAKTÖRLERİ
Özofagus kanserlerinde risk faktörleri:
- Sigara, alkol kullanımı ve husus bağımlılıkları
- Beslenme ile ilgili faktörler
- Genetik ve çevresel faktörler
- Predispozan hastalıklar olarak sıralanabilir.
Sigara, alkol kullanımı ve unsur bağımlılıkları
ABD ve Batı Avrupa’da özofagus kanserinin en kıymetli sebebi sigara ve alkol kullanımıdır. Özofagus kanserinin sık görüldüğü öbür bölgelerde beslenme ile ilgili faktörler sigara ve alkolden daha ön plandadır. Alkolun tesiri tek başına hayli az olup, sigara ile birlikteliğinde özofagus kanseri riski doz ve müddete bağlı olarak çok yükselmektedir.
Beslenme ile ilgili faktörler
Beta karoten, A, B, C, E vitaminleri, folik asit, riboflavin, eser mineral ve metallerden magnezyum, çinko, selenyum, molibden’in antioksidan tesirleri, hücre rejenerasyonu ve hücre bölünmesi üzerindeki tesirleri bilinmektedir. Bu hususların yetersiz alımı bilhassa buğday, mısır ve pirinçten güçlü, taze meyve ve zerzevattan yoksul diyet sonucu kıymetli risk oluşturmaktadır. Sigara, alkol, taze zerzevat ve meyvenin yetersiz alımı, özofagus kanseri için risk oluşturan en değerli 3 etken olarak kabul edilmiştir. Bu 3 etken özofagus kanserli hastalarda %83 oranında saptanmıştır. A ve B vitaminleri özofagus mukozasında proliferasyonun denetiminde rol oynarlar. Bunlardaki eksikliğin prekanseröz lezyonların gelişiminde tesirinin olabileceği düşünülmektedir.
Beslenme alışkanlıkları, bilhassa de çok sıcak içeceklerin fazla ölçüde ve sık alınması bariz risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Özofagus epitelinin yüzeyinde sigara ve çevresel faktörlerle depolanan kimyasal karsinojen hususlar, sıcak içecek ve alkol üzere irritanlarla epitele penetre olmakta ve bazal katmana kadar ulaşabilmektedir.
Ülkemizde Doğu Anadolu’da sigara ile birlikte çok sıcak ve fazla ölçüde çay içme alışkanlığının olması ve bu bölgeye iklim şartları nedeniyle; taze zerzevat ve meyva transportundaki zahmetler özofagus kanserinin sık görülmesinin nedenleri olarak düşünülebilir.
Genetik ve çevresel faktörler
Özofagus kanseri gelişiminde, tümör önleyici birtakım genlerin elimine olduğu yahut silindiği düşünülür (p53, Rb, APC ve MCC gibi). Özofageal malignite gelişimi için bu genlerin her iki kopyasının da elimine edilmiş yahut kaybolmuş olması gereklidir. Barret özofagusunda epitelyal displazi gösteren ve adenokanser gelişmiş her 8 olgudan 5’inde p53 mutasyonu saptanmıştır. Öteki 3 olguda saptanmamış olması mukozanın multiklonal yapılanmasına ve kanserin oluşumundaki öteki faktörlere bağlanmıştır.
Çevresel faktörlerden, bilhassa sulardaki karsinojen bileşiklerin tesiri üzerinde durulmaktadır. Petrol bölgelerinde suyun petrol ile kontaminasyonu, insidansın yüksek olduğu birtakım bölgelerde sudaki nitrojen bileşiklerinin, kimi bölgelerde ise riboflavin eksikliğinin gösterilmesi, kimi bölgelerde hayvanlarda özofagus kanseri saptanmış olması, çevresel faktörlerin tesirini desteklemektedir. Çevresel faktörler ortasında asbest maruziyeti, radyasyon ve viral etkenler, yiyecek ve içeceklerin nitrozo bileşiklikleri karsinojenler, tohumlar ve mikrotoxinler kontaminasyonunun DNA’da spesifik mutasyona neden olabildikleri ve böylelikle etiyopatogenezde rol oynayabilecekleri öne sürülmektedir, buna bir örnekte sigara dumanındaki karsinojenlerin karakteristik gen mutasyon patternlerine yol açabileceği, bunların ortasında p53 tümör supresör gen mutasyonlarının da bulunabileceğine dair ipuçları vardır.
Predispozan hastalıklar
Özofagus mukozasındaki kimi hastalıklarda kanser görülme sıklığı yükselmektedir, bilhassa yüksek riskli bölgelerinde, toplumun %80’lere kadar varan büyük bir kısmında özofajit (yemek borusu iltihabı) saptanmıştır. Özofajit ısıya bağlı, mekanik, kimyasal casuslar ile radyasyon yahut gastroözofageal reflü sonucunda gelişebilmektedir. Çoklukla hayatın erken periyotlarından itibaren çevresel faktörlerin, diyetteki kimi faktörlerinde eksikliği eşliğinde, kronik mukozal inflamasyona neden olduğu düşünülmektedir. Ayrıyeten yiyeceklerin, çeşitli tohumlar ve silika ile kontaminasyonu sonucunda, mekanik irritasyon ile özofajite neden olabilecekleri ileri sürülmektedir. Bu olgular özofagus kanseri tarafından sıkı takip edilmeli, özofagus kanseri riskinin önlenmesi ve mevcut semptomların giderilmesi maksadıyla vaktinde tıbbi ve cerrahi tedaviye alınmalıdır.
Günümüzde, reflü hastalığına bağlı özofajitlerin yaklaşık %10’unda rastlanan ve Barret özofagusu denen durumda kanser gelişme riski olağan populasyondan 60-100 defa fazladır. Bu hastaların takibi ve erken teşhis malignitenin %100 oranında tedavisini sağlar. Yeterli bir endoskopik takip ile kanserli olguların yaklaşık %75’i evre 0, I yahut IIA’da saptanabilir. Endoskopik takip ve bu evrelerin dışında saptanarak özofajektomi uygulanan olgularda 5 yıllık sağ kalım oranı %20’lerde iken endoskopik takip ile erken teşhis alan olgularda bu oran %60’ın üzerine çıkmaktadır.
Akalazya da özofagus kanseri gelişimi için predispozan hastalıklardan birisi olarak kabul edilmektedir. Bu bireylerde olağan populasyona nazaran 8-33 kat fazla kanser geliştiği bildirilmektedir. Disfaji, kilo kaybı ve göğüs ağrısı üzere akalazyaya bağlanabilecek semptomların başlamasından, kanser gelişimine kadar geçen müddet ortalama; olarak 20 yıl olup, akalazyalı hastalarda kanser gelişme sıklığı yüzbinde 3-4’dür. Sekresyonların ve yiyeceklerin stazı ile retansiyon sonucunda, mukozada kronik inflamasyonun karsinoma yer hazırladığı bildirilmektedir.
BELİRTİLER
- Yutma güçlüğü
- Kilo kaybı
- Göğüs bölgesinde yanma ve ağrı
- Kusma, besinlerin ağıza geri gelmesi
- Boyunda şişlik
- İştahsızlık
- Ses kısıklığı
- Kanama
- Öksürük ve boğulma hissi
TANI YÖNTEMLERİ
Özofagus kanseri kuşkusu olan tüm hastalarda endoskopik inceleme en kıymetli teşhis aracıdır. Özofagoskopinin ehemmiyeti yalnızca teşhis konulmasında değil, tedavinin ne biçimde yapılacağının tespiti açısından da büyüktür.
TEDAVİ
Özofagus kanserlerinde tedavinin seçimi öncelikle tümörün evresi ve yeri olmak üzere; birçok faktöre bağlıdır. Yalnızca cerrahi tedavinin yahut radyoterapinin kâfi olamayacağı birtakım hadiselerde kombine tedaviler düşünülebilir. İlerlemiş durumlarda cerrahi tedavi yalnızca hastanın beslenmesinin teminine yönelik olarak yapılabilir.
Tümörün yerleşim yeri de tedavinin seçiminde değerlidir. Genelde özofagusun 1/3 alt kısmındaki tümörler cerrahi olarak kolay tedavi edilirler. Üst kısımdaki tümörlerin ise cerrahi bahtı daha azdır. Erken lezyonlar cerrahi için uygunken invazyon ve metastazlar cerrahi dışı sistemlerin aranması gerektiren sebeplerdir. Lezyonun uzunluğu, derinliği ve kitlenin total büyüklüğü tedavi seçimini yönlendirebilir zira 7-8 cm. den uzun tümörlerin komşu dokulara invaze olma ihtimali; fazladır. Öbür taraftan belirtilerin mühleti de hastalığın evresi açısından değerlidir.