Bugün tüm dünyada şişmanlık (obezite) bir numaralı sıhhat sorunu olmaya adaydır. O kadar önemli ve yaygındır ki artık bir şişmanlık salgınından bahsedilebilir. Tüm dünyada 1,5 milyar kişi fazla kilolu, 500 milyon kişi şişmandır. Batı dünyasına ilişkin özel bir sorun olarak başlasa da bu hastalık artık tüm dünyaya yayılmıştır. Beslenme yetersizliği ve açlık çeken ülkelerde bile tasa verecek bir süratte artmaktadır. Bu durum tüm yaş kümelerinden insanları etkilemekte hatta çocuklarda bile görülmektedir.
Şişmanlık temelde 2 nedene dayanır. Birincisi yüksek kalorili ve yağlı, vitamin ile minerallerden yoksul fakat lezzetli besinlere kolay ulaşılabilmesi ve alınmasıdır. Başka neden ise artan kentleşme, ulaşımın ve çalışmanın giderek daha hareketsiz hale gelmesi sonucunda alınan gücün harcanamaması, tüketilememesidir. Şişmanlığın tesirleri ise son derece fazla ve ölümcüldür. Şeker hastalığına yol açar. Yüksek yağ oranı damarlarda tıkanmaya neden olarak kalp rahatsızlıkları, felç ve yüksek tansiyonu tetikler. Rahim, göğüs ve kalın barsak kanser riskini artırır. Safra kesesi taşı gelişmesini hızlandırır. Ayrıyeten fazla kilonun vücutta yarattığı tesir nedeniyle yük taşıyan tüm eklemlerde yıpranma ve omur hasarı gelişir. Akciğerlere baskı yaparak teneffüsü zorlaştırır, geceleri horlamaya ve hatta teneffüs durmasına yol açabilir. Bütün bu hastalıklar ve fizikî tesirler şişman kişinin ömür beklentisini dramatik biçimde azaltır.
Ayrıca şişmanlığın yol açtığı hareket zahmeti ve manzara toplumsal hayat seviyesini ve kalitesini bozar. Şişman bireyler hazır giysi, ulaşım araçlarında ve toplantı alanlarında yer bulmakta zahmet çekerler.
En kıymetli sıhhat problemlerinden biri olan şişmanlığın düzeltilmesi için buna neden olan 2 etkenin ortadan kaldırılması gereklidir. Birikmiş olan yağ ile gücün uygun hareket ve sporla harcanması ve alınan besinin azaltılmasıdır. Bu yolların sadece birinin uygulanması başarısızlıkla sonuçlanır.
Enerji harcanması:
Günümüz toplumunda ulaşım kolay ve taşıtlarla, iş ömrü da genelde bedensel olmayan etkinliklerden oluştuğu için besinlerle alınan güç harcanamamaktadır. Bu nedenle şahıslar her gün sistemli idman yapmalıdır. Kural olarak haftada en az 5 gün yarım saat boyunca orta vermeden spor yapılması önerilmektedir. Bu formda yapılan sistemli antrenman tıpkı vakitte kalp sıhhati için de çok gereklidir. Buna ek olarak mümkün olduğunca yürüyüş yapmak, yakın yerlere yürüyerek gidilmesi, asansör yerine merdivenlerin kullanılması destekleyici olur.
Enerji (kalori) alımının azaltılması:
Bu plandaki birinci basamak diyet uygulamasıdır. Protein ve vitamin eksikliğine yol açmayan kesinlikle diyetisyen denetimi altındaki diyet uygulamaları birinci basamakta uygulanır. Diyet ile kilo verme suratı çok fazla olmamalıdır. Ayda en fazla 1-2 kg verilmesi kabul edilebilir bir kilo verme suratıdır. Bundan daha süratli kilo vermelerde ek rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
İlaç uygulamaları:
Diyet ile tahlile ulaşılamayan yahut diyete ek dayanak olarak kimi ilaçlar kullanılabilir. Bunlar içinde en inançlı olanı bağırsaktan yağ emilimini azaltan “orlistat” isimli ilaçtır. Bu ilacın bile önemli yan tesirleri olabilir. Öteki ilaçların fazla aktiflikleri yoktur yahut önemli yan tesirleri vardır.
Girişimler/Ameliyatlar:
Yukarda sayılan formüller yarar etmediği vakit daha önemli teşebbüsler düşünülebilir. Bu teşebbüslerin uygulanması için birtakım şartlar gereklidir. Kişinin BKİ’nin 40’ın üzerinde yahut 35’in üzerinde olup ek sistemik hastalığının (diyabet, yüksek tansiyon, kalp rahatsızlığı v.b.) olması gerekir. Bu ortada bu kişinin en az 6 ay boyunca öteki kilo verme usullerini denemiş olması beklenir.
Teşebbüsler yahut ameliyatlar temelde 2 küme altında kıymetlendirilir.
- Emilim azaltıcı süreçler.
- Kısıtlayıcı (hacim azaltıcı) süreçler.
Bazı süreçler ise bu iki tekniğin birleştirilmesinden oluşur.
Besinlerin vücutta kullanılabilir hale gelmesini sağlayan organ ince bağırsaktır. Emilim önleyici süreçler temelde bu organın bir kısmının fonksiyonsuz hale gelmesini yahut atlanmasını (bypass edilmesini) sağlayan teşebbüslerdir. Bu tekniklerle çok başarılı formda kilo kaybı olur. Fakat beraberinde önemli problemler ortaya çıkabilir. Bunlar ortasında sıvı ve tuz dengesizliği, vitamin eksikliği ve ishal sayılabilir.
Kısıtlayıcı (hacim küçültücü) süreçlerde ise ince bağırsakta bir süreç yapılmaz fakat sindirilebilecek besin ölçüsü mide seviyesinde azaltılır. Bunun içine midenin içine balon yerleştirmek, mide kelepçesi takmak sayılabilir. Ayrıyeten mide katlanarak yahut büyük bir kısmı çıkartılarak mide hacmi küçültülebilir. Bu süreçler ince barsak seviyesinde yapılan emilim önleyici süreçlere nazaran daha az sıkıntıya yol açan sistemlerdir.
Kimi durumlarda hem emilim azaltıcı hem de kısıtlayıcı süreçler birlikte kullanılabilir.
Kilo verme için hangi yol kullanılırsa kullanılsın kişinin bu işe istekli olması, süreç sonrası ortaya çıkabilecek meselelerle baş edebilmek için uygun biçimde bilgilendirilmesi, süreç sonrası uzun periyodik izlem için hazır olması gereklidir.