Tiroid bezi kelebek formundadır. Nefes burusunun her iki yanında yer alan sağ ve sol lobları ile iki lobu birbirine bağlayan istmus diye isimlendirilen anatomik kısımları mevcuttur.
Her iki lobun kenarlarından şah damarları ve baş boyun bölgesinin ana toplar damarları geçer. Tiroidin art tarafında sağlı ve sollu ses tellerinin hudutları olan rekürren hudutlar geçmektedir. Tekrar art komşuluğunda lokalizasyonları çok sabit olmayan, bedenin kalsiyum istikrarını sağlayan 4 adet büyüklükleri olağanda 3-5 mm olan ve tiroid dokusundan çıplak gözle güç ayırt edilen 4 adet paratiroid bezler bulunmaktadır. İşte bu ziyan görmeleri durumunda önemli sorunlara yol açabilecek komşulukları nedeni ile tiroid cerrahisi deneyimli bireylerce yapılması gereken özellikli bir cerrahidir.
Tiroid bezleri T3 ve T4 diye kısaltılan hormonları salgılar. Bu hormonlar bedenin metabolizmasında çok kıymetli rol oynayan hormonlardır. Tiroid bezinin çok çalışması durumuna hipertiroidi, az çalışması durumuna hipotiroidi ismi verilmektedir. Bebeklikte hipotiroidi olması ve gerektiği zanmanda tedavi edilmemesi zeka geriliği ve bedende gelişme geriliğine neden olur. Erişkinde halsizlik, yorgunluk, saç dökülmesi, cilt kuruluğu üzere şikayetlere neden olmaktadır. Hipertiroidi durumunda ise çarpıntı, sonluluk, iştah azalması olmadan kilo kaybı, terleme , gözlerde fırlaklaşma üzere şikayet ve bulgulara yol açmaktadır.
GUATR
Tiroid bezindeki büyümeler guatr olarak isimlendirilmektedir. Guatr iyot eksikliğinin görüldüğü bölgelerde daha çok rastlanılan bir durumdur. Temel faktör şahısların besinleri ile kâfi iyot alamaması ve kara lahana üzere birtakım besinlerin fazla tüketilmesidir. Bu nedenle iyot eksikliğine bağlı endemik guatr kelam konusu olan ülkelerde tuzlar iyotlu olarak üretilmektedir. Guatr varlığında tiroid bezi olağan işlevini görüyor olabileceği üzere yetersiz hormon salgılanmasına bağlı hipotiroidi yahut fazla çalışmasına bağlı hipertiroidi durumlarından üçü de olabilir.
Guatrlı hastalarda nodül yoksa diffüz guatr, nodül varsa nodüler guatr ismi verilmekte ve tedavi nodülün özelliğne nazaran değişebilmektedir.
Difüz guatrın sık görüldüğü bir durum “Basedow Graves Hastalığı” olarak tanımlanan gözlerde fırlaklaşmaya da neden olan bilen hipertiroidi durumudur. Ekseriyetle nodülün eşlik etmediği bu hastalıkta ilaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi ( halk ortasında atom tedavisi olarak bilinmektedir ) ve cerrahi tedavi seçeneklerinden hangisinin uygulanacağı hastaya özgü olarak kıymetlendirilerek karar verilir.
TİROİD NODÜLLERİ
Normal tiroid dokusundan farklılaşan hücrelerin oluşturduğu yuvarlak-oval oluşumlardır. Nodülü oluşturan hücre tipine nazaran sıcak ( yani hormon salgılayan ), soğuk ( yani hormon salgılamayan ), bening ( yeterli huylu ) yahut malign (kötü huylu ) olabilir.
Kadavralarda yapılan otopsi çalışmalarında tespit edilme sıklığı %50’nin üzerindedir. Tabiki birçok hasta nodülünün farkında olmadan yaşamış ve farklı bir nedenden ölmüştür.Bu bilgi bize tiroid nodüllerinin değerli bir kısmının çok da klinik kıymeti olmadığını söz etmektedir.
Günümüzde tiroid nodüllerinin çoğunluğu denetim hedefli yapılan ultrasonografi ( US ) ile tesadüfen saptanmaktadır. Saptanan nodülün ehemmiyeti US görünümü ve rastgele bir şikayet oluşturması ile bağlantılıdır. Şayet yeni saptanan nodül şikayete neden olan ( Çoklukla büyük nodüllerin nefes borusunu sıkıştırması, kozmetik olarak kişinin rahatsız olması, sıcak nodüllerin salgıladığı hormonlar nedeni ile çarpıntı, sıcağa tahammülsüzlük, kilo kaybı, terleme, göz bulguları üzere ) bir nodül değilse ileri tetkik, takip ve tedavi yönlendirmesinde US bulguları çok kıymetlidir. US bulgularında nodülün büyüklüğünden çok başka bulgular ( Sistemsiz kenarlı olması, komşu dokulara invazyonu, kanlanması, elastisistesi üzere )çok değerlidir. Şayet bir nodülde kanser kuşkusu yaratan özellikler varsa kesinlikle iğne biyopsisi yapılması ve sonuca nazaran davranılması gerekmektedir.
İğne biyopsisinde patolog kâfi bir malzemede 5 muhtemel teşhis verecektir:
Bening: Uygun huylu ( kanser mümkünlüğü %1’den az )
Önemi bilinmeyen atipi (AUS / FLUS ): %5-10 oranında kanser olma riski vardır. 2-3 ay sonra biyopsi tekrarlanır malignite tarafından daha kuşkulu bir rapor yahut birebir sonuç gelirse ameliyat önerilir.
Foliküler neoplazi şüpesi : %15-45 kanser riski vardır ameliyat önerilir.
Malignite kuşkulu sitoloji: Ameliyat önerilir. Ameliyat sonucunda %80’nin üzerinde olasılıkla kanser çıkma riski vardır.
Malign: Makus huylu manasındadır, ameliyat önerilir. Ameliyat sonrası %95 kanser çıkma mümkünlüğü vardır.
TİROİD KANSERLERİ
Papiller kanser, foliküler kanser, medüller kanser ve anaplastik kanser olmak üzere 4 tip tiroid kanseri vardır.
Anaplastik tiroid kanseri daha az görülen ( tiroid kanserlerinin %1-2′ sini oluşturan )ancak ortalama sağ kalım oranı 8-12 ay olan en makus tiroid kanseridir. Çoklukla uzun mühletten beri var olan bir nodülde süratli büyüme ile kendini muhakkak eder. Cerrahi tedavi talihi pek olmayan bu agresif tümör tipinde hastanın nefes almasına yardımcı olmak için nefes burusuna trakeostomi açmak üzere palyatif teşebbüsler gerekebilir.
Tiroid kanserleri içerisinde daha sık görülen ve diferansiye tiroid kanseri olarak tanımlanan papiller ve folküler kanserlerde sağ kalım öbür kanserlere nazaran epeyce düzgündür.
Papiller tiroid kanserleri daha genç yaşlarda ve bayanlarda erkeklere nazaran 3 kat daha sık görülen tiroidin en sık tespit edilen kanser tipidir. Tiroid kanserlerinin %80’nini papiller tiroid kanserleri oluşturur. Birebir vakitte tiroid kanserleri i çerisinde en mülayim özellikte olan ve sağ kalım istatistikleri en uygun olan tip dir. Teşhis çoklukla US de şüpeli olarak tespit edilen nodüllerden yapılan ince iğne biyopsileri ile konur. Bazen de başka nedenlerle yapılan ( Bası bulguları, kozmetik olmayan görünüm üzere ) ameliyatlar sonrası tesadüfen yakalanır. Papiller tiroid kanserlerinin tedavi başarısı çok yüksektir. Bilhassa erken yakalanmış papiller tiroid kanserinde kansere bağlı mevt oranı çok düşüktür. Papiller tiroid kanserlerinde genel sağ kalım % 90’nın üzerindedir. Çok odaklı olma ve lenf bezlerine yayılma eğiliminde olan papiller kanserde çoklukla tiroid bezlerinin tamamının alınması ve şayet lenf bezlerine yayılım saptanmış ise uzunluğunda makul lenf bölgelerinin temizlenmesi gerekmektedir. Bir cm den daha büyük kanserlerde radyoaktif iyot tedavisi de eklenerek hastalık nüksü önlenmeye çalışılır.
Foliküler kanser tipi ikinci sık rastlanan tiroid kanseri tipidir. % 10 sıklıkla rastlanır.
İğne biopsilerinin ve ameliyat esnasında frozen inceleme ( Donuk kesit ) teşhis da yardımcı olmaz. Kan yolu ile metastaz yapma özelliği ile papiller kanserden farklılık gösterir. Radyoaktif tedavisi papiller kanser kadar başarılı değildir. Tespit edildiğinde ekseriyetle tiroid bezlerinin tamamının alınması ( total tiroidektomi ) gerekmektedir.
Medüller tiroid kanseri MEN sendromları olarak tanımlanan , hipofiz adenomu, hiperparatiroidi, feokromasitoma üzere öbür endokrin organ patolojileri ile birlikte görülebilen kanser tipidir. Medüller kanserlerin dörtte birini genetik geçişli ailevi medüller kanserler oluşturur. Genetik test ile tespit etmenin mümkün olduğu ailevi medüller kanseri gelişimini bebeklik ve çocukluk çağlarında tiroid bezlerinin tamamını alarak yapılan ameliyat ile önlemek mümkündür. Lenf yolu ile metastaz yapma özelliği olan medüller kanserde ameliyatta lenf bezlerine yönelikte gerekli süreç yapılır. Radyoaktif iyot tedavisinin medüller tiroid kanserinde tesiri yoktur.
