İnsan bedeninin en sık rastlanan kanseri olmasa da son yıllarda tiroid kanserlerinin görülme sıklığı bütün dünyada artmaktadır. ABD de bir yılda 20-25 bin şahsa bu teşhis konulmaktadır. Bütün tiroid bezi hastalıkları üzere tiroid kanseri de bayanlarda daha sıktır. Bu kanserlerin % 75 kadarı bayanlarda görülür, lakin erkeklerde görüldüğünde bayanlardan daha makûs seyreder.
Ülkemizde kanser istatistikleri batılı ülkeler kadar uygun tutulamamakta olsa da ülkemiz nüfusunu ABD ye oranlayarak kabaca yılda en az 5-6 bin bireyde bu kanserin gelişeceğini öngörebiliriz. Ülkemizde iyot eksikliğinin kimi bölgelerde bir halk sıhhati sorunu oluşturacak ciddiyette olması ve tuzların iyotlanmasının yeteri kadar yaygın olmayışı nedeniyle bu sayı daha da yüksek olabilir.
Bu kanserlerin kıymetli bir özelliği 40-45 yaşın altında saptandıklarında uygun tedavi ile epeyce düzgün bir seyir izlemeleri ve hastaya birden fazla sefer olağan ömür mühletini tamamlama imkanı vermeleridir.
TİROİD KANSERİNİN TİPLERİ NELERDİR?
Tiroid kanserleri köken aldıkları tiroid bezi hücresinden gelişirken yepyeni hücreden farklılaşma derecelerine nazaran 2 kümede incelenir:
İyi diferansiye kanserler: Köken aldıkları hücre yapısı ve hücre nizamını epeyce âlâ taklit eden, daha fazla tedavi imkanı sunan ve seyir açısından daha yüz güldüren kanser cinsidir.
‘Papiller kanser’ (tiroid kanserlerinin % 75-80 i ve en düzgün seyirli tipi)
‘Folliküler kanser’ ve ‘Hürthle hücreli kanser’ (tiroid kanserlerinin % 5-15 i ve yine epeyce uygun seyirli bir tipi)
Kötü diferansiye kanserler: Köken aldıkları hücre yapısı ve hücre sistemini daha az taklit eden, tedavi sistemlerine daha az karşılık veren ve seyir açısından daha az yüz güldürücü olan kanser çeşididir.
‘ Meduller kanser ‘ (tiroid kanserlerinin % 5-10 u)
‘Anaplastik kanser’ (tiroid kanserlerinin % 5 kadar ı ve en makûs seyirli tipi )
Bu 2 küme kanser tiroidin en sık rastlanan kanserlerini oluşturur ve bunlardan birinci küme toplam tiroid kanserlerinin % 90 kadarını kapsar. Nispeten güzel seyirli tümörlerin berbat seyirlilere oranla daha sık görülmesi tiroid kanserli hastaların büyük çoğunluğu için daha çeşitli tedavi imkanları ve daha uzun hayat mühleti demektir.
TİROİD KANSERİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Tiroid kanserinin farklı cinsleri farklı nedenlerle oluşabilir. Kimi çeşitleri besinlerle kâfi iyot alınmamasına bağlı oluşurken kimi çeşitleri genlerde oluşan bozulmalar sonucu ortaya çıkar ve sonraki jenerasyonlara kalıtılır (genetik geçiş gösterir). Ayrıyeten bilhassa çocukluk çağında kimi hastalıklar için boyun bölgesine uygulanan radyoterapi (şua tedavisi, ışın tedavisi) yahut nükleer santrallerden yahut patlamalardan ortaya çıkıp solunan havaya, alınan besinlere karışan radyasyon da kimi çeşitte tiroid kanserlerine yol açar.
TİROİD KANSERİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Tiroid kanseri birçok sefer tiroid bezi içinde bir ‘nodül’ (yumru, kitle) olarak ortaya çıkar. Bu tiroid nodülü yeteri kadar büyükse hasta yahut yakınları tarafından fark edilebilir. Kimi vakit nodül, sıhhat denetimi için gidilen tabibin muayenesinde yahut öbür bir nedenle yapılan boyun ultrason incelemesinde saptanır. Bazen de tiroid kanseri uzunluğundaki lenf bezelerine sıçrar ve tiroid bezinde fark edilebilir bir büyüme olmaksızın uzunluğunda hasta tarafından fark edilen lenf bezesi büyümeleri formunda ortaya çıkar. Kimi hastalarda da öteki nedenle yapılan tiroid ameliyatı sonrası çıkartılan tiroidin patoloji uzmanı tabipler tarafından incelenmesi ile kanser varlığı saptanır.
Tiroid kanseri çok büyürse yemek ve soluk borularına bası yapabilir ve yutma ve teneffüs zahmeti yapabilir. Ayrıyeten gırtlaktaki ses tellerinin hareketini sağlayan hudutlar, tiroid bezinin art kısmında seyrederken kanser tarafından sarılabilir ve bu da ses kısıklığı belirtisine yol açabilir.
TİROİD KANSERİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Tiroid kanserlerinin teşhis ve tedavisinde tiroid cerrahının en yakın grup arkadaşları ‘endokrin uzmanı’ (hormon hastalıkları uzmanı), ‘patoloji uzmanı’ , ‘radyoloji uzmanı’ , ‘nükleer tıp uzmanı’ dır. Bu hekimlerin yanı sıra ‘radyoterapi uzmanı’ (şua tedavisi uzmanı), ‘ onkoloji uzmanı’ (genel kanser uzmanı) da ileri kanserlerde ek tedavi yolları gerektiğinde ekibe dayanak verebilmektedir.
Kişide tiroid nodülü olup olmadığını saptamak için günümüzde kullanılan en tesirli sistem tiroid ultrasonografisidir. Ultrason görüntüleme yolu tiroid bezindeki nodüllerin detayıyla saptanmasını sağladığı üzere elle tam saptanamayan nodüllerden iğne ile örnek alınmasında da iğneyi gerçek amaca yönlendirerek yardımcı olmaktadır. Daha evvelden kullanılan tiroid sintigrafisi yolu, günümüzde nodül tespitinde değil, daha çok aktivitenin belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Tiroid bezi içinde yer alan ve büyüklüğü 1 cm’yi geçen yahut ultrason görüntülemede kuşkulu bulgular sergileyen daha ufak nodüller kanser içerip içermedikleri istikametinden incelenmelidirler. İnce bir iğne ile nodül içine girerek hücrelerden örnek alınması ve tecrübeli patoloji uzmanı hekimlerin bu hücreleri mikroskop altında incelemeleri ile kanser tanısı büyük bir doğrulukla konmaktadır. Tiroid bezinde nodül saptandıktan sonra şayet kuşku varsa, nodülden yapılan tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi (TİİAB) ile tiroid nodüllerinin makûs huylu olup olmadığı ortaya konur. TİİAB, teşhiste altın standart olup, tecrübeli ellerde hassaslık % 98, olumlu öngörü bedeli ise % 99 oranlarındadır. TİİAB; yeterli ellerde düşük riskli, süratli sonuç veren ve kolay uygulanan bir yoldur. TİİAB’nin ultrason eşliğinde yapılması teşhis bedelini arttırmaktadır. Biyopsi sonucu âlâ huylu gelirse ve hastanın diğer bir yakınması yok ise tiroid nodülleri takip edilebilir. Biyopsi sonucu kuşkulu yahut makus huylu gelirse, cerrahi tedavi etabına geçilir. Alınan gerecin yetersiz gelmesi durumunda biyopsi yinelenmeli, yeniden yetersiz gereç gelmesi halinde ise hastanın klinik ve mevcut risk durumu kıymetlendirilerek cerrahi teşebbüs düşünülmelidir.
Son yıllarda tiroid hastalıklarında tanısal usullerin ilerlemesi, teknik imkanların gelişmesi nedeni ile bir çok hadisede tiroid ultrasonografi ve tiroid ince iğne aspirasyon biopsi yapılabilmektedir. Bu nedenle başlangıç halindeki tiroid kanserlerinin dahi teşhis edilme imkanı günümüzde çok yüksektir.
TİROİD KANSERİNDEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Tuzların iyotlanması son vakitlerde pek çok ülkede başvurulan bir uygulamadır. Lakin bu metot birtakım tıpta tiroid kanserlerinin sıklığını azaltırken başka kimi tıp kanserlerin sıklığını artırabilmektedir. Tiroid kanserlerinin kimi cinslerinin ailesel geçiş gösterebileceği göz önünde tutularak bu tıp tümörler saptanan hastaların kan bağı bulunan aile bireylerinin genetik tarama testlerinden geçirilmesi ülkemizde de başvurulan bir uygulama halini almıştır. Böylelikle ileride kanser gelişmesine neden olan genleri taşıyan aile bireyleri saptanabilmekte ve kanser gelişmeden evvel tiroid bezi ameliyatla alınabilmektedir.
TİROİD KANSERİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tiroid kanserlerinin çabucak her çeşidinde temel tedavi cerrahidir. Cerrahide prensip tiroid bezi çıkartılırken gırtlak ve ses tellerine giden sonların ve tiroid bezinin çabucak gerisinde bulunan ve kalsiyum mineralinin kandaki seviyesinin sabit kalmasını sağlayan ‘parathormon’ isimli hormonu salgılayan mercimek büyüklüğünde ‘paratiroid bezlerinin’ dikkatli bir biçimde korunmasıdır. Tiroid bezinin bir tarafına sonlu çok ufak çaptaki birtakım tümörler varlığında bezin o yarısının çıkartılması ve sonrasında ağızdan alınan hormon desteği kâfi tedavi oluşturmaktadır. Bunun dışındaki durumlarda tiroid bezi üstte kelam edilen yapılara ziyan verilmeden büsbütün çıkartılmalı ve tümörün cinsi, büyüklüğü ve yayılımına nazaran ek tedaviler: Tiroid hormon desteği, ‘radyoaktif iyot’ (atom) tedavisi, dışarıdan verilen ‘radyoterapi’ (şua tedavisi, ışın tedavisi), ‘kemoterapi’ (kanser ilaçlarıyla tedavi) üzere tedaviler eklenebilmektedir.
Gırtlağa giden sonların kesilmesi yahut önemli hasar görmesi durumunda kalıcı ses kısıklığı, yeme ve içme sırasında öksürme hatta önemli teneffüs derdi hasta için çok can sıkıcı sıkıntıları oluşturur. Bu durumu düzeltmek için kimi vakit, yalnızca Kulak Burun Boğaz tabipleri tarafından uygulanan gırtlak, ses teli ameliyatları gerekebilmektedir. Paratiroid bezlerinin dördünün birden hasar görmesi ise kanda kalsiyum seviyesinde düşmelere; eller, dudaklar etrafı ve ayaklarda uyuşmalara ve kasılmalara yol açabilmektedir. Hasta bu durumda hayat uzunluğu kalsiyum ve D vitamini hapları kullanmak zorunda kalmaktadır.
Bu ameliyatların bu cins cerrahiler konusunda tecrübeli, bölge ‘anatomisine’ vakıf boyun anatomisine hakim ‘endokrin’ (hormon hastalıkları) cerrahlarınca uygulanması üstte kelam edilen ‘komplikasyonların’ (bir ameliyat yahut tedavi sisteminin istenmeyen makus sonuçları) en aza inmesini sağlayabilir.
Tiroid kanserlerinin birçoklarının iyodu kandan emen hücrelerden oluşması bu hastalıkların tedavisinde radyasyon (şua) saçan radyoaktif iyodun bir tedavi prosedürü olarak kullanılmasına yol açmıştır.
Bu tedavi usulü hastada kullanılacaksa radyoaktif iyodu emecek sağlıklı tiroid dokusu en aza indirilmesi yani tiroid bezinin tercihen tamamının yahut tama yakının çıkartılmış olması gerekmektedir.
Böylece bedene verilen radyoaktif iyot yalnızca etraf dokulara yahut uzak organlara yayılmış tiroid hücrelerince emilir ve onların yok olmasını sağlar.
TİROİD KANSERİNİN CERRAHİ TEDAVİSİNDEKİ YENİLİKLER
Günümüzde tiroid ameliyatları evvelden yapılan ve neredeyse boynun tüm ön kısmını geçen kolye biçimindeki kesiler yerine orta hatta yahut yanlarda teşhis gayesiyle çıkartılacak tiroid yarısının üzerinde kimi vakit 2,5 cm kadar uzunlukta kesiler yoluyla yapılabilmektedir. Bu küçük kesiler hem ameliyat sonrası ağrıların azalmasını hem de uzunluğundaki kesi izinin daha sıkıntı fark edilir bir formda güzelleşmesini sağlamaktadır.
Ayrıca endoskop ismi verilen optik aletlerin yardımıyla tiroid bezinin çıkartılması için gereken kesi uzunluğu daha da kısaltılabilmektedir. Endoskopik tiroidektomi denilen bu metotta hastanın ameliyat sonrası gerek ağrı, gerek ileride ortaya çıkabilecek büyük yara izine bağlı ıstırapları azalmaktadır. Doğaldır ki bu ufak kesiler yoluyla ameliyatın yapılabilmesi fakat nodülün ve tiroidin muhakkak bir büyüklüğün altında olması durumunda kelam hususudur.
TİROİD KANSERİNDE TEDAVİ SONRASI SÜREÇ NASILDIR?
Tiroid kanseri tedavinin tamamlanmasının akabinde yıllar sonra nüks edebilmektedir. Bu nedenle hastaların denetim altında olmaları, periyodik olarak kimi görüntülemeler ve analizler yaptırmaları gereklidir. Tiroid kanserlerinin kendilerine has özelliklerinden biri de diğer dokular ve hücreler tarafından üretilmeyen hususlar ‘proteinler’ üretmeleridir. Bu durum tedavi sonrası geriye tümör hücresi kalıp kalmadığını anlamada ve nüksleri erken tanımada çok yardımcıdır. Örneğin tiroidi büsbütün alınan ve görünen tümör uzanımları büsbütün temizlenen bir hastada denetimler sırasında bu ‘proteinler’ saptanırsa bedenin rastgele bir yerinde tümör nüksü var demektir.
TİROİD KANSERİNDE TEDAVİ SONRASI SEYİR NASILDIR?
Daha evvelden de vurguladığımız üzere tiroid kanserlerinin çok büyük bir kısmı, bedenin öteki kanserlerine kıyasla daha âlâ seyir gösterir ve tedavi sonuçları çok yüz güldürücüdür.
Yirmili yahut otuzlu yaşlarda, tiroid içine hudutlu 1- 2 cm . lik bir kanser odağı ile doktora başvuran ve tedavisi gerektiği üzere gerçek biçimde yapılan hastanın tabibinden daha uzun yaşama mümkünlüğü epeyce yüksektir. Kanser tedavisini savaşa benzetirsek düşmanla karşılaşınca birinci mermiyi gayesi vuracak halde atmak savaşı kazanmak yolunda en tesirli adımdır. Yani tiroid kanserinde, bir sefer daha vurgulamak gerekirse, geride hiç tiroid dokusu bırakmayan ve uzunluğunda hastalık barındırma mümkünlüğü bulunan lenf bezelerini büsbütün temizleyen bir ameliyat, maksadı bulan bir mermi olacak ve düşmanı (kanseri) ya yok edecek yahut ağır yaralayacaktır.
