Tanım
Özefagus latince yemek borusu demektir. Yutak bildiğiniz gibi dil kökünden başlar ve aşağıda yemek borusu ile birleşir. Bir erişkinde 20-22 cm boyundadır. Göğüs kafesi içinde kalbin baskısı ile kavis çizerek aşağıya iner. Bir miktar karın boşluğunda seyreder ve mide üst kısmı ile birleşir. Yukarıdan aşağıya doğru iç yüzeyindeki epitel (iç zar) hücreleri değişir. Dolayısıyla bulunduğu bölgeye göre gelişen kanser tipi de farklılık gösterir.
Sıklık
Yemek borusu kanseri bütün kanserler içinde %1’lik sıklığa sahiptir. Bütün dünyada sıklığı azalmaktadır. Bunun sebepleri arasında buzdolabının hayatımıza girmesi önemli bir yer tutar.
Sebepleri
Özellikle tütsülenmiş gıdalar, aşırı tuzlu saklama yöntemleri besinlerin buzdolabı olmadığı dönemlerde uzun süre saklanmasını sağlıyordu. Hala asya ülkelerinde ve japonya da güneşte kurutulmuş ve aşırı tuzlanmış gıdalar saklama yöntemi olarak kullanılıyor. Bu besinlerin bizi zehirlemeyecek kadar bozulmasına neden oluyor. Besinlerin içindeki bakteriler kansere neden olan nitrit benzeri kimyasal maddeler üretiyorlar. Bu şekilde aşırı tütsülenmiş gıdalar da risk oluşturur.
Bir diğer önemli sebep ise duman. Ülkemizde de tandır fırınlarını yakan ve ekmeklerini burada pişiren kadınlar aşırı dumana maruz kalıyorlar. Sigara da önemli sebepler arasında. Ağır sigara içenler ve ağır sigara içenlerle birlikte yaşayanlar da doğal olarak risk altındalar. Mangal özellikle yüksek ısı ile gıdaları yakıyorsa bu da gıdaların yapısını bozarak içinde kansere neden olan katran benzeri oluşumlara neden oluyor. Ayrıca asfalt ve plastik işinde çalışıp bunun dumanına uzun süre maruz kalanlar da risk altındalar.
Risk faktörlerinden bir diğeri, kötü ağız hijyeni, çürük dişler. Yaygın bakteri enfeksiyonları ve toksinlerin yemek borusundan geçmesine neden oluyorlar.
Gene çok tartışılan konulardan biri Barrett özefagusu. Bu yemek borusunun alt ucunda oluşan bir hücre değişimi. Patolojik adı metaplazidir. Metaplazi, displaziye o da kansere dönüşür. Ancak metaplazi geri de dönebilir. Oluşumunda temel olarak iki teori vardır. Birincisi reflü yani mide asitinin yemek borusuna sürekli kaçarak yemek borusunu tahriş etmesi ve vücudun kendini korumak için hücre yapısını değiştirmesidir. Vücut aside daha dayanıklı hücreleri bu bölgeye yerleştirir ancak bu da kansere sebep olabilir. Diğer teori ise reflü den bağımsız olarak bu bölge de doğuştan bu tür hücrelerin toplanmasıdır. Zamanla değişime uğrar ve kansere neden olurlar. Ancak gerçek olan Barrett özefagusu olan kişilerde yemek borusu kanserine yakalanma riski artmaktadır. Bu kişilerin düzenli olarak endoskopi (bir ışıklı boru ile yemek borusunun gözlenmesi ve biyopsi alınması) yaptırmaları gerekir.
Yemek Borusu (Özefagus) Kanseri Sebepleri
-
Sigara
-
Kötü diş sağlığı
-
Gıdalarda nitrozaminlerin miktarinin fazla olması (Bozulmuş, bekletilmiş gıdalar)
-
Barrett özefagus
-
Tütsülenmiş gıdalar, gıdaları üretenler (Tandır ekmeği fırınları örneğin)
-
Güneşte kurutulan, aşırı tuzlanarak saklanan gıdalar (uzakdoğu besin kültürü içinde yer alır)
